काठमाडौं- सभापति रवि लामिछानेका दाहिने हात मानिने राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका महामन्त्री मुकुल ढकाल राजनीतिमा आउनुपूर्व चिकित्सा पेशामा थिए ।

गैरराजनीतिक क्षेत्रबाट आएको व्यक्तिलाई राजनीतिको ‘हट सिट’ मा बस्दा कस्तो महसुस हुँदो रहेछ ? यो प्रश्नमा मुकुलले रोचक अनुभूति सुनाए । ‘राजनीति सजिलै रहेछ’ भन्दाभन्दै पनि उनले सोचेजस्तो नभएको स्वीकारे । गोलपोष्टमा गोल छिराउन गाह्रो हुने अनुभव उनले सुनाए ।

पछिल्लो समय वैकल्पिक राजनीतिको अगुवाइ गर्ने रास्वपाका सभापति रवि लामिछाने विभिन्न विवादमा मुछिँदै आएका छन् । मूलतः सहकारी प्रकरणमा उनको नाम जोडिएको छ । यसबारे पार्टीले के सोचिरहेको छ र के गरिरहेको छ भन्ने चासो आम जनमानसमा छ ।

गत मंसिरमा माइतीघरमा सहकारी पीडितले आन्दोलन गरेका थिए । लघुवित्त पीडितहरुको पनि आन्दोलन भएको थियो । तर, यसमा पीडितको पक्षमा पार्टी सभापति रविले सक्रिय भूमिका ननिभाएको महसुस जलेश्वर बैठकमा नै रास्वपाले गरेको रहेछ । र, त्यहीँबाट उसले उपसभापति डा. स्वर्णिम वाग्लेको नेतृत्वमा अध्ययन समिति बनाएको रहेछ । वाग्लेको समितिले अहिले प्रतिवेदन लेखिरहेको महामन्त्री ढकालले खबरहबलाई जानकारी दिए ।

पुराना दलका नेताहरु केपी शर्मा ओली, शेरबहादुर देउवा र प्रचण्डमध्ये रास्वापाले कसलाई अलि निकट ठान्छ ? यो प्रश्नमा महामन्त्री ढकाल खुलेर प्रस्तुत भए । पार्टीका भावी योजना, महाधिवेशनको तयारी, सरकारमा सहभागी हुने/नहुने इत्यादि विषयमा खबरहबले महामन्त्री ढकालसँग लामो कुराकानी गरेको छ ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी पछिल्लो समय के गरिरहेको छ ?

हामीले संगठनको अधिवेशन शुरु गरेका छौं । महाधिवेशनको प्रक्रिया शुरु भएको छ । अहिले वडाहरुको अधिवेशनमा व्यस्त छौं । योसँगै कार्यदलहरु बनाउने र कुनै दिन सरकारमा गएको खण्डमा त्यसको भोलिपल्टदेखि के–के गर्न सकिन्छ भनेर नीति नियम र कार्ययोजना बनाउने काममा व्यस्त छौं ।

रास्वपा महाधिवेशनको तयारी कस्तो छ ?

वडाको अधिवेशन सकिएपछि पालिकाको हुन्छ । पालिकापछि जिल्ला र त्यसपछि प्रदेश अनि राष्ट्रिय महाधिवेशन हुन्छ । त्यसैले समय लाग्छ अझै । राष्ट्रिय रुपमा आउनका लागि अहिले हामी देशभरिका वडाहरुमा कसरी महाधिवेशन गराउने भन्ने कुरामा केन्द्रित छौँ । पार्टीको सम्पूर्ण नेतृत्व यसमै केन्द्रित छ ।

अहिले कतिवटा वडामा अघिवेशन सम्पन्न भयो ?

सुरुमा सातवटा वडामा सम्पन्न गर्‍यौँ । त्यसपछि अर्को हप्ता ३० र त्यसपछि ५१ वडामा गर्‍यौँ । यसरी नै अगाडि गइराखेका छौँ ।

हुन त यहाँहरुले जान्नेलाई छान्ने भन्नुभएको छ । जनताको गुनासो के छ भने तल्लो वर्गका मान्छेलाई रास्वपाले अवसर दिएन । रास्वपाले आर्थिक हैसियत बढी भएका र अलिकति उच्च ओहोदाका मान्छेलाई मात्रै पार्टीमा सामेल गर्न चाहान्छ भन्ने आरोप छ नि ?

पार्टीको महामन्त्री म आफैँ छु । पार्टीको कार्यालय छ । कुनै पनि व्यक्तिलाई आफू जान्ने छु तर आर्थिक हैसियत नभएकै कारणले आफूले अवसर नपाएको भन्ने लागेको छ भने मसँग आएर भेटनुहोस् । या मसँग कुनै पनि तरिकाले सम्पर्क गर्नुहोस् । या त पार्टीको कुनै नेतालाई सम्पर्क गर्नुहोस् । उपयुक्त जिम्मेवारी दिन तयार छौँ । अफवाहको भरमा किन लाग्नु ? आफैं आएर प्रयास गरे भयो त ।

हाम्रो पार्टीको जुनसुकै व्यक्तिलाई पनि कुनै पनि प्रकारले देश बनाउन र जनताको काम गर्न कुनै पनि प्रकारको जिम्मेवारी लिनु छ भने मलाई आएर भेटे भयो । पार्टी सभापतिलाई भेटे भयो । पार्टीका अन्य साथीहरुलाई पनि भेटे भयो । यदि भेट्न सकिँदैन भने पार्टीलाई एउटा पत्र लेखौँ । एक न एक दिन तपाईहरुलाई जवाफ आउँछ र जिम्मेवारी सतप्रतिशत दिन्छौँ । हल्लाको पछाडि लागेर काम छैन ।

पार्टीमा अहिलेसम्म कति सदस्य छन् ?

औपचारिकरुपमा पार्टीको एपमै गएर हामीसँग सम्पूर्ण विवरण बुझाएर भेरीफाई हुनुभएको ५० हजारको आसपास छ । पार्टीको कागजमा फारम भरेर सदस्य बन्छु भन्ने लगायत सबै गर्दाखेरि समग्रमा २ लाख ।

गठबन्धनसँग बहुमत छ । बहुमत भइसकेपछि गठबन्धनमा भएका दलहरुले सोच्नुपर्ने विषय हो, प्रतिपक्षी दलले यसमा सोच्न मिल्दैन ।

अब सरकारको कुरा गरौँ । तपाईहरु प्रतिपक्षमा हुनुहुन्छ । तर सरकारमा जान खोजिरहनुभएको सुनिन्छ । प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा एमाले पनि राष्ट्रियसभामा सत्तापक्षसँग भाग खोजिरहेको छ । तपाईहरु सरकारको विकल्प खोज्न लाग्नुहुन्न ? एमालेसँग मिलेर त्यो गर्न सम्भव छ कि छैन ?

हामीलाई सरकारमा जान ईच्छा छैन । अहिले हामी तयारीमा छौं । प्रतिपक्ष भनेको निश्चितरुपमा ‘वेटिङ गभर्मेन्ट’ हो । ‘वेटिङ गभर्मेन्ट’ भए पनि अहिले हामीलाई सरकारमा जान त्यस्तो कुनै हतार छैन । मूलतः हाम्रो ध्यान २०८४ पछि बन्ने सरकारमा छ । तैपनि कहिलेकाहीँ राजनीतिक परिस्थिति यताउति बदलिन सक्छ । त्यो स्थितिका लागि पनि तयार रहनुपर्छ । हामीलाई एउटा त्यो जिम्मेवारी रहन्छ । त्यही जिम्मेवारी अहिले हामीले पूरा गरिराखेको हो ।

तपाईहरु सरकारले काम गर्न सकेन भनिरहनुभएको छ, तर विकल्पचाहिँ सोच्नुपर्दैन ? गठबन्धन फुटाएर नयाँ विकल्प दिनेबारे किन नसोच्ने ?

हामी त्यस्तो गठबन्धन फोड्ने, फुटाउने अनि त्यसमा खेल्ने फोहोरी राजनीतिमा लाग्दैनौं । हामी जनताको म्यान्डेटका आधारमा, जनताले दिए अनुसार नै गर्नुपर्छ भन्नेमा छौं । कतै उहाँहरु आफैं मिल्नुभएन भने परिस्थितिमा फरक कुरा आउला । तर, हामी अरुलाई फुटाउने फोहोरी राजनीति गर्न चाहँदैनौं ।

विकल्प नदिने भए सरकारबाट काम भएन किन भनिरहनुभएको ?

काम नभएपछि भएन त भन्नैपर्‍यो नि । अर्कोचोटि जनताले भोट दिनेबेलामा कम्तीमा रास्वपालाई नै बहुमत दिनुहुन्छ कि भन्ने हामीले आश गरेका छौं । जनतालाई विकल्प चुनावमा दिने हो ।

२०८४ को चुनावसम्म यसरी नै जाने हो त ?

कसरी जाने त ? गठबन्धनसँग बहुमत छ । बहुमत भइसकेपछि गठबन्धनमा भएका दलहरुले सोच्नुपर्ने विषय हो, प्रतिपक्षी दलले यसमा सोच्न मिल्दैन । अहिलेसम्म त्यसरी सोचेका कारणले नै देशमा अस्थिरता आयो र राजनीतिक अस्थिरताका कारणले गर्दाखेरि धेरै कुराहरु बिग्रिए । त्यसकारण अहिलेको सरकारलाई निरन्तरता दिने या नदिने, यो गठबन्धनमा भएका दलहरुको निर्णय हो । हामी फुटाउनमा लाग्दैनौं ।

के भयो भने तपाईहरु सरकारमा जानुहुन्छ ?

हामीले अहिले सरकारमा जाने त्यस्तो तरिकाले सोचेको पनि छैन । विश्लेषण पनि गरेको छैन । तर, हामीले पाउने मन्त्रालयहरुमा एकाधिकारसहितका कुराहरु भए, बजेटदेखिका धेरै कुराहरुमा गठबन्धनसँग नजोडिकन हामीले हाम्रा मन्त्रीहरुको मात्रै परीक्षण गर्ने अवस्था बन्न सक्यो भने भन्ने कुरा हो । तर, अहिलेको अवस्थामा हामी सरकारमा जान चाहँदैनौं ।

रास्वपाले प्रधानमन्त्री पायो भने ?

प्रधानमन्त्री दिने भनेको सरकारमा जाने होइन, सरकार भएर जाने हो । तर, अहिले हामी प्रधानमन्त्रीको त्यस्तो कुनै पनि दौडमा छैनौं । अहिले हामी पार्टी निर्माणको दौडमा छौं ।

हामीले सरकारमा जानेबारेमा सोचेकै छैन । यदि हाम्रो कामका लागि हामीमात्र जवाफदेही हुने अवस्था आयो भने सोच्ने कुरा हो । तर, गठबन्धनको सरकारमा यस्तो हुने सम्भावना रहँदैन । त्यस्तो सम्भावना आयो भने हामी सोच्न सक्छौं, अहिले हामीले सोचेको छैन । त्यस्तो प्रस्ताव आएको छैन । हामी आफैंले सोच्दै प्रस्तावहरु लगेका पनि छैनौं । त्यसकारण सरकारमा जाने कुरामा ढोका अथवा झ्याल हामीले खुला गरेकै छैनौं ।

पुराना दलले रास्वपालाई अस्वीकार गरेजस्तो महसुस भएको छ कि छैन ? जस्तै– कांग्रेसले राष्ट्रिय मेलमिलाप दिवसमा तपाईहरुलाई बोलाएन…..

पुराना दलले नस्वीकारे केही फरक पर्दैन । हामीले पनि उहाँहरुलाई नस्वीकारेर नै नयाँ पार्टी जन्माएको हो । तर पनि हामी राजनीतिक इज्जत भनौं वा एउटै ठाउँमा आइसकेपछि जुन प्रतिष्ठा र राजनीतिक मर्यादा कायम गर्नुपर्छ, त्यो हामीले राख्दै आएका छौं । उहाँहरुले राख्नुभएन । उहाँहरुबाट त्यस्तो अपेक्षा पनि छैन । तर, हामी पनि उहाँहरुलाई स्वीकार्दैनौं । यसमा मैले धेरै टिप्पणी गर्न चाहिनँ ।

राष्ट्रिय सरोकारका विषयमा तपाईहरुबीच छलफल, भेटघाट हुनुपर्ने हो नि हैन ? तपाईहरुमा पनि अलिकति मै हुँ भन्ने घमण्ड पो बढ्यो कि ?
उहाँहरुको खाने, पिउने, भागवण्डा लगाउने यस्तै–यस्तै विषयमा मात्रै बैठक बस्छ । त्यसमा हामी सामेल नभएको वा अरुचि भएका कारणले गर्दाखेरि उहाँहरुले हामीलाई बोलाउनुहुन्न । हामीलाई जान पनि मन हुँदैन ।

वास्तविक रुपमा राष्ट्र, देश, जनता र विकासको सवालमा कुरा गर्ने हो भने त निश्चित रुपमा हामी जान्छौं । कतिपय सन्दर्भमा पार्टीले गरेको कार्यक्रममा उहाँहरुलाई बोलायौं पनि । संसदीय समितिको छलफलमा पनि हामी सहभागी हुँदै आएका छौं । तर, भागवण्डाको राजनीति गर्ने, जनता र देश नभएको बैठकमा हामी जाँदैनौं । हामीलाई बोलाउँदा पनि बोलाउँदैनन्, हामीलाई जान पनि मन छैन । ठिकै छ, किन जानुप¥यो र ।

नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले चाहिँ तपाईहरुलाई अलि माया गर्नुहुन्छ हैन ?

त्यस्तो अनुभूति हामीलाई छैन । शायद प्रतिपक्ष–प्रतिपक्ष भएका कारणले गर्दाखेरि तपाईलाई त्यस्तो अनुभूति भएको हुन सक्छ । तर, पुराना कुनै पनि दलसँग हाम्रो त्यस्तो कुनै प्रकारको निकट सम्बन्ध छैन । पुराना सबै दलहरुसँग चित्त नबुझेर हामी आएका हौं । सारा जीवन नै जेसुकै भए पनि अब यिनीहरुले गर्न सकेनन्, कसले गर्ने त भन्दा आफैं राजनीतिमा लागेर भए पनि हामीले नै गर्नुपर्छ भनेर हामी आएका हौं । त्यसैले पुरानासँग नजिकको सम्बन्ध छ र निकट हुन्छन् भन्ने प्रश्न हामीलाई गरिराख्न जरुरी छ जस्तो लाग्दैन ।

राप्रपा र रास्वपा मिले हुन्थ्यो भन्ने पनि एकथरिको भनाइ सुनिन्छ । यी दुईबीच केही छेऊछाउ मिल्छ ?

त्यस्तो छैन । त्यस्तो हुने भएको भए हामी नयाँ यात्रा सुरु नै गर्दैनथ्यौं । हामीले २०७९ साल असार ७ गते जुन नयाँ यात्रा सुरु गर्‍यौं, आफ्नै दलबाट निर्वाचनमा होमिने निर्णय गर्‍यौं । यो सबै निर्णयले राप्रपासँग मिल्ने या पुराना कुनै दलसँग मिल्ने, यी सबै च्याप्टरहरु त्यतिबेला नै बन्द गरिसकेको हो । हामी आफ्नै उद्देश्य बोकेर आफ्नै तालमा नेपाली जनता र नेपाललाई आफ्नो मुटुमा राखेर अगाडि बढिरहेका छौं ।

रास्वपाले आफ्नो दलमा राजनीतिक गुरुचाहिँ कसलाई मान्छ ?

नेपालमा ज–जसले राम्रो काम गर्नुभएको थियो, उहाँहरु सबैलाई मान्छौं । हामी पृथ्वीनारायण शाहलाई मान्छौं । वीपी कोइरालालाई मान्छौं । पुष्पलाल श्रेष्ठलाई मान्छौं । महेन्द्रनारायण निधीलाई पनि मान्छौं । नेपालको इतिहास र नेपाली राजनीतिमा केही न केही गरिदिनुभएको छ भने हामी मान्छौं । राजा महेन्द्रले पनि विकासको सन्दर्भमा भिजन देखाउनुभएको थियो, त्यसबाट पनि हामीले धेरै कुराहरु सिक्न सक्छौं । त्यसैले उहाँलाई पनि मान्छौं । तर, कतिपय कुरामा सबैबाट केही न केही बिर्सनुपर्ने कुराहरु पनि छन्, हामी ती पात्रहरुबाट ती कुराहरु सिक्न चाहँदैनौं । ती पात्रहरुबाट केही कुरा प्राप्त भएको छ भने पनि हामी बिर्सन चाहन्छौं ।

एमालेका मदन भण्डारीलाई नि ?

मदन भण्डारी पनि हाम्रो पार्टीले आदर्शका रुपमा ग्रहण गरेको नेता नै हो । हामी पुष्पलाल पनि मान्छौं । मदन भण्डारी, वीपी, गणेशमान पनि मान्छौं । हाम्रो दुश्मन भनेको कांग्रेस, एमाले वा माओवादी दलविशेष होइन । त्यसमा जुन एउटै व्यक्तिको निरन्तरता भयो, त्यो प्रवृत्तिको विरुद्ध हो हामी । हामी सबै पात्रहरुले गरेको योगदानको विरुद्धमा होइन ।

वास्तवमा उहाँहरुको नेतृत्वमा हामी कुनै न कुनै रुपमा सहमाहित त थियौं नि त । तर, त्यो नेतृत्व आज वीपी कोइरालादेखिको कांग्रेस, कांग्रेस छैन । आज पुष्पलाल र मदन भण्डारीले देखेका कम्युनिष्ट पार्टी माओवादी र एमाले दुईवटै होइनन् । यी छुट्टै भइसके । आज मदन भण्डारी र पुष्पलाललाई बेचेर खाएका मात्रै हुन् । वीपी र गणेशमानलाई बेचेर खाएका मात्रै हुन् ।

त्यसकारण ती आदर्शवान व्यक्तिहरुलाई हामी मान्छौं, तर अहिलेका नेताहरुलाई मान्दैनौं । उहाँहरुलाई हटाएपछि र हामी स्थापित भएपछि यो देश बन्छ भन्ने कुरामा हामी विश्वास गर्छौं ।

शेरबहादुर देउवा, केपी ओली, प्रचण्ड, माधव नेपाल वा झलनाथ खनालमध्ये रास्वपाले उनीबाट अलिकति सिक्नुपर्छ भनेर नाम लिने खालका नेता को हुन् ?

छैनन् । सिक्नका लागि त कुनै पनि व्यक्तिबाट धेरै कुरा सिक्न सकिन्छ । तर, त्यो भन्दा पनि हामी मदन भण्डारी, वीपी, गणेशमान, पृथ्वीनारायण र राजा महेन्द्रबाट सिक्न चाहन्छौं । बरु गौतम बुद्धबाट सिक्न चाहन्छौं । तर, उहाँहरुबाट हामीलाई सिक्न मन छैन ।

मिलेर जानुपर्ने त फेरि यिनै दलसँग हो, किन यसरी आश मार्नुभएको ?

बाध्यताले मिल्नुपर्‍यो भने फरक अवस्था हो । तर, मिलेर जान मन छैन ।

नेपालमा जुनखालको निर्वाचन प्रणाली छ, २०८४ को चुनावमा पनि गठबन्धन सरकार बनाउनुपर्ने अहिलेकै जस्तो परिणाम आउँछ भन्ने विश्लेषकहरुले आकलन गरिराखेका छन्, त्यसबेला फेरि यिनैसँग मिल्नुपर्ला नि ?

अहिले नै २०८४ सालमा के हुन्छ, कसो हुन्छ भनेर आकलन वा अनुमान गर्ने बेला भइसकेको छैन । हामी भन्दैछौं, ०८४ मा हाम्रो बहुमत आउँछ । हामीलाई त्यस्तो लाग्छ । हामी त्यहीअनुसार काम पनि गरिरहेका छौं । पार्टी संगठनलाई त्यहीअनुसार निर्माण गरिरहेका छौं । पार्टीका एजेण्डा, पार्टीका नीति कार्यक्रम अहिलेदेखि नै तय गर्न सुरु गरेका छौं । र, ०८४ मा सम्भवतः हाम्रो एकमना सरकार बन्छ । अघि नै भनिसकें, बाध्यतामा कोहीसँग सरकार बनाउनुपर्ने अवस्थामा मिल्नु फरक कुरा भयो तर पुराना पार्टीसँग हामीलाई मिल्न मन छैन ।

तर, ०८४ मा जनताले तपाईहरुलाई पत्याउलान् त ? सरकारमा जानुभयो । गृहमन्त्री खानुभयो…..

जनताले सबै कुरा बुझ्नुभएको छ जस्तो लाग्छ । किनभने, सरकारमा नगइकन डेलिभरी गर्न मिल्दैनथ्यो । त्यसकारण हामीले कतै न कतै एउटा स्पेसमा एकाधिकार राखेर काम गर्न सकिन्छ कि भन्ने हिसाबले सम्झौता गरेर गएका थियौं । पछि उहाँहरु त्यो सम्झौताबाट हट्नुभयो र हाम्रा कामहरुमा हस्तक्षेप गर्न थाल्नुभयो । यावत कारणले गर्दा हामीलाई सरकारमा बसिरहन उपयुक्त लागेन । अहिले पनि र पछि पनि कुनै प्रकारको मिलन बाध्यता हुन्छन्, मन लागेर हुँदैन ।

तपाई स्वीकार्नोस् या नस्वीकार्नोस् रास्पवालाई पछिल्लो समय दाग लागेको छ । सहकारीको विषयमा जुन किसिमले सभापति रवि लामिछाने विवादमा पर्नुभयो, त्यसयता तपाईहरुको पार्टीको बैठक बसेको छैन । रास्वपा सुनसानजस्तो देखिएको छ र यसलाई ढाकछोप गर्ने प्रयास भइरहेको छ भनेर सहकारी पीडितले गुनासो गर्न थालेका छन् । जनताले गाँस काटेर सहकारीमा बचत गरेको पैसासँग जोडिएको यो एकदमै गम्भीर विषय होइन र ? यसबारे रास्वपाको आधिकारिक धारणा नै सार्वजनिक भएको छैन, किन ?

हैन, मंसिर ११, १२ र १३ गतेको जलेश्वर बैठकमा हामीले डा. स्वर्णिम वाग्लेको नेतृत्वमा रहेको अर्थनीति विभागलाई सहकारी, लघुवित्त, वीमा र बैंकमा चर्को ब्याजको जुन समस्या छ, त्यसबारे अध्ययन गरेर पार्टीलाई राय सुझाव पेश गर्न जिम्मेवारी दिइसकेका छौं । तर, जलेश्वर बैठकमा सभापतिले पेश गरेको प्रतिवेदन लगायत अन्य निर्णयले यो निर्णयलाई छायामा पार्‍यो । तर, हामीले जलेश्वर बैठकमै त्यो निर्णय गरिसकेका थियौं ।

अहिले उपसभापतिको नेतृत्वमा रहेको पार्टीको अर्थ समिति विभागले यसको बारेमा अध्ययन गरिरहेको छ । छिटै नै उहाँले आफ्नो अध्ययन पार्टीलाई बुझाउनुहुन्छ र पार्टीले एउटा उपयुक्त निर्णय गर्छ ।

तर, सहकारीमा सभापतिको सेयर देखियो भन्ने आरोप छ । सभापतिले जीबी राईजस्तो मान्छेसँग नै किन संगत गर्नुपर्‍या हो ? संगत त देखियो नै । त्यस्तो बाध्यता के आइलाग्यो ?

संगत भन्ने कुरा कसले कहाँनेर गरेको छ र अगाडिको पात्र हेर्नेवित्तिकै खराब हो भनेर थाहा पाउने विधि छैन । आफूले संगत गरेका कुनै पनि व्यक्ति खराब निस्कन सक्छन् । तर, आफैंले चाहिँ खराब काम गरेको छ वा छैन भन्ने मुख्य कुरा हो । सभापतिले कुनै पनि खराब काम गर्नुभएको छैन । उहाँसँग जोडिएको व्यक्ति वा उहाँले कुनैबेलामा संगत गरेको व्यक्तिले खराब गरे भनेर आएको छ । र, त्यो खराब गरेको व्यक्तिलाई पक्राउ पूर्जी जारी भएको छ । सरकारले समाउनुपर्ने हो ।

सरकारले त्यो व्यक्तिलाई नसमाएर रवि लामिछानेले चाहिँ गल्ती गर्‍यो वा रास्वपाले गल्ती गर्‍यो भनेर उल्टो कुरा गरिराखेको छ । पहिला सुरुमा सरकारले समाउनुपर्‍यो नि त जीबी राईलाई । सरकार आफू नसमाउने, अनि कुनै बेलामा संगत गरेको थियो भन्ने आधारमा सभापति खराब हुने भन्ने कुरा त मिलेन नि । जस्तो– तपाईको बच्चाको कुनै साथी ‘ड्रग्स एडिक्ट’ हुन पुग्ला, अनि तपाईको बच्चा पनि खराब भयो भन्न त मिलेन नि ।

संगतबाट जोगिनुपर्छ तर जोगिनुपर्छ भन्दाभन्दै पनि आफूले चिनेको वा संगत गरेको मान्छे कहिलेकाहीँ खराब निस्कन सक्छ । को व्यक्ति खराब र को व्यक्ति असल भनेर यसो आँखाले हेरेर, स्क्यान गरेर वा कुरा गरेर थाहा पाउने त्यस्तो कुनै विधि छैन ।

सहकारी भनेको सहकार्य गर्ने हो, कुनै वित्तीय संस्था होइन । तर नेपालमा सहकारीलाई वित्तीय संस्थाका रुपमा हेरिन्छ । आम कतिपय जनतालाई त सहकारीको परिभाषा पनि थाहा छैन ।

तपाईँहरू आफैं जान्नेलाई छान्ने भन्नुहुन्छ । तर, सभापतिले सहकारीको नीति थाहा छैन भन्नुभयो । त्यो केटाकेटीपन जस्तो देखियो, पूर्वगृहमन्त्रीले यस्तो भन्नु कत्तिको जायज हो ?

एउटा मन्त्रीले वा सांसदले सबै कुरा जानेको हुनुपर्छ भनेर एउटा भाष्य निर्माण गरेका छन् । तर, थाहा नभएको कुरामा त छैन भन्नुपर्‍यो नि । एउटा ब्यक्तिलाई सबै कुरा थाहा हुँदैन । भगवान बनाउनु खोजेको क्यारेक्टर हो कि के हो ? एउटै मान्छेलाई सबै कुरा थाहा हुनुपर्छ भन्ने जुन मान्यता छ, त्यो गलत छ ।

नेपालमा २ देखि ३ हजार कानुन छन् । संविधानका धाराहरु पनि धेरै छन् । सबै व्यक्तिलाई सबै कानुन थाहा छैन । नेपालको प्रधानन्यायाधीशलाई पनि सबै कानून थाहा छैन, किताब पल्टाएर हेर्ने नै हो उहाँले । सभापतिलाई नागरिकताका बारेमा आरोप लाग्यो, नागरिकता पुनःप्राप्तिबारे थाहा थिएन भनेर । यदि सम्मानित अदालतलाई थाहा थियो भने किन एकै दिनमा निर्णय नगरेको त ? किन अन्तरिम आदेश गर्नेबेलामा शपथ खान दिएको ? किन निर्वाचन आयोगले निर्वाचनमा जान दियो ? निर्वाचन आयोगलाई थाहा नहँुदा हुने, त्यही सर्वाेच्च अदालतको पहिलो बेन्चलाई थाहा नहुँदा हुने, न्यायाधीशहरु पनि धेरै समयसम्म बुझेर, छलफल गरेर यो गल्ती रहेछ भन्ने उहाँहरुले निर्णय गर्नु भयो । रवि लामिछानेलाई चाँहि थाहा हुनुपर्ने, यो कस्तोखालको भाष्य सिर्जना गर्न खोजिँदै छ ?

सहकारीबाट ऋण लिएर उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी गर्नुपर्छ भन्ने कुरा त कमन सेन्स कुरा हो नि हैन र ?

सहकारी भनेको सहकार्य गर्ने हो, कुनै वित्तीय संस्था होइन । तर नेपालमा सहकारीलाई वित्तीय संस्थाका रुपमा हेरिन्छ । आम कतिपय जनतालाई त सहकारीको परिभाषा पनि थाहा छैन । नेपालमा विज्ञ भनिएका विज्ञ र पत्रकार भनिएका पत्रकारलाई पनि वास्तवमा सहकारी भनेको के हो भन्ने कुरा थाहा छैन । आजको दिनमा सरकारीले यस्तो गर्न पाइँदैन भनिरहँदा त्यत्रो पत्रकारहरुले हिजोसम्म किन भनेनन् ? कोटेश्वरदखि बानेश्वरतिर जाँदै गर्दा पनि यहाँनेर ऋण पाइन्छ भनेर लेख्दा कुन पत्रकारले बोल्यो ? कुन मिडियाले लेख्यो त ।

आज यो सामान्य कुरा हो भनेर सरलीकरण गर्न खोजिँदै छ । वास्तवमा आम जनतालाई थाहै छैन यो कुरा । त्यसैले कानूनका कुरालाई लुकाएर जतिबेला आफूलाई चाहिन्छ, त्यति बेलामात्र फ्याट्ट भन्ने ? सबैलाई कानुन थाहा हुनुपर्छ भनिरहँदा यो कानुन नेपालमा कहाँबाट बन्ने, कसरी थाहा पाउने त ? कानुन राजपत्रमा प्रकाशित हुन्छ रे, राजपत्र पढ्नका लागि पैसा चाहिन्छ । म एक हप्ता, एक वर्ष लगाएर कानुन पढ्छु । तर, त्यो कसरी पढने भनेर भन्नुपर्याे । ७६१ वटाले कानुन बनाउँछन् । सरकारले ७६१ वटा राजपत्र प्रकाशित गर्छ । कसरी सबै कानुन थाहा पाउने ?

मान्छेहरुले अहिले खुच्चिङ पल्टियो भनेर पनि हेरिरहेका छन् ।

उसोभए, सांसद, मन्त्री भइसकेको मान्छेले कतिसम्म कानुन थाहा पाउनुपर्छ ?

नीतिगत हिसाबले नैतिकता कानूनहरु वास्तवमा प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्त वा सामान्य सिद्धान्तका आधारमा हुनु पर्छ । जस्तो ः कुनै कुरा वास्तविकरुपमा सधैं मैले गल्ती गर्दा अर्काे व्यक्तिलाई प्रत्यक्ष हानी गर्छ भन्ने कुरा थाहा पाउनु पर्छ । मान्छे मार्नुहुँदैन गलत काम गर्नु हुँदैन भन्ने थाहा पाउनुपर्छ । तर, प्राविधिक विषयको कानुन सबैलाई थाहा नहुन सक्छ । हिजोको दिनमा कानुन बनाउँदा गल्ती गरेका छन् । टेक्निकल कुरा थाहा छैन भने जरिवाना गरेर कारबाही गर्ने हो । तर, नेपालमा थुन्नेदेखि लिएर अनेक जरिवाना गरिएको छ ।

सर्वाेच्च अदालतलाई दोषी भनेको हैन, अदालतले जे कानुन छ, त्यसका आधारमा व्याख्या गर्छ र फैसला पनि गर्छ । तर, हुनुपर्ने भनेको रबिको नागरिकताको सन्दर्भमा पनि पुनः चुनाव गराउने हैन, त्यतिबेला केही पैसा जरिवाना गराउने । जस्तो– कोही मान्छे सवारीमा हिँड्यो र काँही लेन क्रस गर्‍यो भने दण्ड जरीवाना गर्ने हो, जेल हाल्ने गरी कानुन ल्याउने होइन । त्यस्तै प्राविधिक विषयमा पनि केही मिलेन भने जरिवानामात्र गराएर हेर्नुपर्ने हो ।

सहकारीको विषयको कानुन सहकारी सञ्चालकले थाहा पाउने हो । जस्तो, मैले ईच्छा लाग्यो भने राष्ट्र बैंकसँग गएर एक रोड रुपैयाँ देउ भनेर भन्न पाउँछु । त्यो हाम्रो अधिकार हो । त्यसमा राष्ट्र बैंकले दिनु कानूनी हो वा गैरकानूनी हो भनेर हेर्नुपर्छ । रविले यसमा ऋण माग्नुभएको होइन । उहाँका नाममा कसैले फर्जी कागज बनाएर पैसा यताउता गरेको हुन सक्छ । त्यसैले उहाँलाई थाहा नै नभई उहाँको नाममा त्यस्तो गरिएको रहेछ ।

मान्छेहरुले अहिले खुच्चिङ पल्टियो भनेर पनि हेरिरहेका छन् । तर, उनीहरुका नाममा कसैले पैसा यताउति गरेको वा अपराधिक कृयाकलाप गरेको हुन सक्छ । यो देशमा यस्तो कानुन बनाउनु भएन कि मेरो नम्बरमा कसैले फोन गर्दा सोधपुछ गर्नुपर्छ, तर मलाई कारबाही गरेर त भएन नि । दोषी त अर्काे ब्यक्ति हो नि । अर्काे व्यक्तिलाई कारवाही गर्नुपर्याे ।

सभापतिलाई लागेको सबै आरोप झुठो हो त ? उहाँले सहकारीबाट ऋण नै लिनुभएको छैन त ?

छैन । उहाँका नाममा कसैले । उहाँको नागरिकता त जीबी राईसँग थियो । त्यसैले जीबी राईले त्यसको दुरुपयोग गरेर उहाँको नाममा आफै पैसा निकालेर ग्यालेक्सीमा हालिदिएको हुन सक्छ । त्यतिबेला त्यो कुरा उहाँलाई थाहा भएन । त्यसैले यो सबै झुठो भएको छ । सम्बन्धित पात्रहरु पक्राउ परिसकेपछि नेपाल सरकारले अनुसन्धान गर्दा यसमा थप कुरा निस्किन्छ । ती पात्रहरुले पनि केही बोल्लान् । त्यसमा रवि लामिछानेका हस्ताक्षरका कुरा होलान् निवेदन दिएको कुरा होला । यो सबैको प्रमाण त आउला । अहिले कतै पनि केहीमा उहाँको पैसा लिएको देखिएको छैन । उहाँको खातामा पनि पैसा छैन।

नेपालमा एउटा व्यक्तिका नामबाट नागरिकताबाट यस्तो किर्ते काम हुन्छ भन्ने हामी सबैलाई थाहा छ र यसलाई हामी सबैले डिजिटलमा लग्दै सुधार्दै जानुपर्छ । किर्ते काम गर्नेहरुलाई कारबाही गर्नुपर्छ । यो काम सरकारको हो । तर, सरकार अहिले कारबाही नगरी रवि लामिछानेलाई दोषी मानेर हिँडिरहेको छ ।

जीबी राईलाई पक्राउ गर्नुपर्छ भन्ने तपाईहरुको माग हो ?

हो । दोषीलाई तत्काल पक्राउ पर्नुपर्‍यो ।

सहकारी पीडितलाई चाहिँ के भन्नुहुन्छ ?

हामी सबैले सहकारीको मूल्य मान्यताभन्दा विपरीत गएर नेपालमा सहकारीका गतिविधिहरु सञ्चालनमा आए । त्यसकारण कुनै दिन यो अवस्था आउन सक्ने सम्भावना नै थियो । त्यही भएर अब राज्यले हामी केही कुराहरुमा ठोस कदम चाल्नु पर्छ ।

रास्वपा सहकारी पीडितहरुको पक्षमा छ भन्ने कुराको अवधारणापत्र पनि हामीले ल्याउँदैछौँ । सधैँ रास्वपा सहकारीको पक्षमा छ र सहकारीबाट पीडित भएका सबै नागरिकले न्याय पाउनुपर्छ । जुन उहाँहरुको पैसा डुबेको छ, त्यसलाई निकाल्नका लागि सरकारले आफ्नो हिसाबले अध्ययन गरेर विज्ञहरु राखेर गोलमेच सम्मेलन गरेर भए पनि यसको निकास दिनु पर्छ ।

वित्तीय क्षेत्रको विवादमा मुछिएपछि नेताहरुलाई बाहिर निस्किन गाह्रो हुन्छ । जस्तो – खुमबहादुर खड्का, जेपी गुप्ता, गोविन्दराज जोशीलाई हामी हेर्न सक्छौं । यसलाई कसरी आकलन गर्नुभएको छ ?

हामीलाई कुनै न कुनैरुपमा पछिल्लो पटक अहिलेको घटना भन्दा पनि अघिल्लो मंसिरताका काठमाडौंमा जुन प्रदर्शन भयो, त्यसमा सहाकारी पीडित र लघुवित्त पीडितहरु जसरी आउनुभयो, त्यसले थप संवेदनशील बनायो । त्यसैले जलेश्वर बैठकमा हामीले एउटा निर्णय पनि गरेका छौँ ।

रास्वपाका सभापति सधैं पीडितहरुको आवाज बन्दै आउनुभएको थियो र अबको दिनमा पनि पीडितको आवाजलाई बोल्नुपर्ने जिम्मेवारीबाट हामी कतै चुक्न पुगेका थियौँ कि भन्ने मंसिर ७ को प्रदर्शनबाट अनुभूति भएको थियो । त्यसलाई जाँच गर्ने र आफूलाई सुधारेर पीडितको आवाज बोल्ने मौका जनताले हामीलाई दिनुभएको छ ।

रविको विषयमा आएको पछिल्लो सहकारी प्रकरणले पार्टीमा कस्तो तरंग ल्याएको छ ? नेताहरु बीचमा पक्ष–विपक्ष देखिएका कुराहरु पनि आइरहेका छन् नि ?

सहकारीको सवाल र सभापतिको सवालमा हामीले राखेको पार्टीको दृष्टिकोण सबै काण्डमा उस्तै छ । अरुलाई रास्वपा फुटोस् भन्ने लागेका कारणले यस्तो हल्ला फैल्याइएको छ । हामी एक ढिक्का छौँ । हाम्रो ध्यान जनताका पीडा, समस्या बुझ्नेमा नै केन्द्रित गरेका छौँ ।

सभापतिको यत्रो कुरा बाहिर आउदा पार्टी बोल्नुपर्ने होइन ?

हामी बोलेका छौँ । विज्ञप्ति निकालेका छौँ । पक्ष र विपक्षमा अरु विषयमा छलफल हुँदा पार्टी फुट्न लाग्यो भनेर भनिदिने हुन्छ । पक्ष र विपक्षमा छलफल भएन भने सर्वेसर्वा भयो भन्ने हुन्छ । यो गधाको कथा जस्तै हुन्छ । टिप्पणी गर्न पाइन्छ ।

पार्टीका सम्पूर्ण नेताले सभापतिका बारेमा सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छौँ । सभापतिको समर्थनमा केही लेखेका छौँ । मिडियाले त्यही कुरालाई लेखेन भने आम जनतालाई हामी सम्बन्धित नेताका फेसबुकहरु हेर्नुहोला, भिडियोहरु कतै छ भने हेरिदिनु होला, पार्टीको पेज हेरिदिनुहोला भन्न चाहान्छु ।

हामीलाई हाम्रो सभापतिप्रति पूर्ण विश्वास छ । किनभने, सभापतिले राजनीतिमा लागिसकेपछि सबै कुरा छोडेर, मैले पनि चिकित्सा क्षेत्र छोडेर, सबैले आफ्नो सबै कुरा छोडेर राजनीतिमा लागेका हौं । यो भनेको सभापतिको विश्वास हो । आज यो विश्वास कसैले खोयाकाण्ड मच्चाउने बित्तिकै हल्लिँदैन । जोप्रति विश्वास राखेर, जसको नेतृत्वमा हिँडेका छौँ, यति कुराले विश्वास ढल्मलिँदैन ।

खोयाको रहस्य के हो ?

योजना हो । त्यो त देखियो । पुष्टि भयो नि । केही सञ्चार माध्यमले खोया हान्ने वित्तिकै यति छिटो समाचार कसरी लेखे ? हान्नु भन्दा अगाडि नै लेखे कि क्या हो भन्ने चर्चा भएपछि यो खोया बारेमा त्यति चर्चा गर्नुपर्दैन । यो त खुलमखुला देखिइसकेको छ ।

हिजो मात्र रवि लामिछानेलाई खोया प्रहार नभएको भन्ने नेपाल प्रहरीले पुष्टि गर्‍यो । त्यो भएपछि अब केही भन्नुपर्ने जरुरी छ जस्तो मलाई लाग्दैन ।

राजनीति सोचेजस्तै सजिलो रहेछ ? कस्तो अनुभव गरिरहनुभएको छ ।

राजनीतिमा आउनुभन्दा अगाडि राजनीतिका बारेमा जे सोचेका थियौँ, त्यो कतिपय कुरामा त्यस्तै पनि छ, कतिपय कुरामा भिन्न । तर, एउटा कुरा चाहिँ हामीलाई धेरै ठाउँबाट सहयोग गर्ने, प्रेरणा दिने भइरहेको छ । किनभने हामी त आशाको दियो हो नि त । यो आशाको दियोलाई जनताले धपक्क बालिदिन्छन् कि भन्ने थियो, त्यो चाहिँ अलिकति नसोचेको भयो । अरु कुरा त हामीले गाह्र्रो भन्दा गाह्रो परिस्थिति आउन सक्छ भन्ने हामीले परिकल्पना गरेका नै थियौँ । र, जस्तोसुकै परिस्थितिसँग जुध्नका लागि हामी तयार पनि छौँ ।

सोचेभन्दा गाह्रो या सोचेभन्दा सजिलो भन्दा पनि मलाई चाहिँ वास्तवमा सोचेभन्दा सजिलो रहेछ । तर, कुरा के हो भने यो अफवाहले काम गर्ने मान्छे र काम नगर्ने मान्छेमा फरक छुट्याउनेका लागि काम गर्ने मान्छे अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने कुरा हो ।

अब कसले काम गरेको छ र कसले गरेको छैन भन्ने ? यो अन्तिममा गुदी र बोक्रा छुट्याउनुपर्ने कुरा चाहिँ जनताको हातमा हुनेरहेछ । त्यो निर्णय जनताले गर्नका लागि समाजको चेतना बढ्नुपर्ने रहेछ । त्यो चेतना बढ्नका लागि एउटा यस्तो भुमरी छ, समाज जस्तो छ, राजनीति त्यसरी नै अगाडि बढ्छ । भनेपछि, एउटा घुमाउरो छ, यो भुमरीलाई तोड्नुपर्छ । सजिलो त सजिलै छ फ्याट्ट बुझेर भोट हालिदिए सजिलै छ ।

काम गर्न सजिलै छ तर जनताले नबुझिदिए त्यस्तै तरिकाको नेताहरु आइदिन सक्छन् । भोलि हाम्रो पार्टीमा पनि आइदिन सक्छन् । फेरि जनतालाई बुझाउने भनेको सुझबुझ भएको नेतृत्वले हो ।

समाज पहिले बन्ने कि नेतृत्व भन्ने चुनौति छ । यो चुनौतिलाई झेल्न सकियो भने सजिलो हुन्छ । तर यो फुटबल खेलजस्तो विपक्षी नै छैन, आफ्नैले यसले गोल हान्यो भने जित्छ भने जस्ता एकले अर्कोको खुट्टा तान्ने हुँदा गोल पोष्ट गर्न गाह्रो छ ।

०८४ मा गोल पोष्ट गर्छ रास्वापाले ?

हामी हान्छौँ गोल । हामीमा त्यो कन्फिडेन्ट छ । ०८४ पछि हामी यो देशको ठूलो दल हुन्छौँ । ०८४ पछि ठूलो दल बन्न सकेनौँ भने हामीले सकेनौँ भन्ने छौँ । हामीले मिहेनत गर्नुपर्छ, फलको आश गर्ने हैन । हाम्रो हिँड्ने बाटो भनेको ०८४ मा बहुमत ल्याउने बाटो हो । परिणाम ईश्वरको हातमा छ ।

तस्बिर/भिडियो  – किशोर श्रेष्ठ/खबरहब