काठमाडौं- अमेरिकामा राष्ट्रपतिको कुर्सी दोस्रो पटक डोनाल्ड ट्रम्पको हातमा पुगेको छ। सन् २०१६ मा पहिलो पटक राष्ट्रपति बनेका ट्रम्प सन् २०२० मा हारेर पनि अहिले सत्तामा फर्किन सफल भएका छन् ।

अमेरिकी राष्ट्रपतिका लागि भएको निर्वाचनको मतगणना जारी रहँदा ट्रम्पले बहुमत अर्थात् २०७० इलेक्टरोल कलेज भोट पार गरिसकेका छन् । यस्तोमा ट्रम्पले दोस्रो पटक राष्ट्रपतिको कुर्सी सम्हाल्ने पक्का भएको छ ।

उता डेमोक्रेटिककी पार्टीकी उम्मेदवार एवम् वर्तमान उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसले २२६ इलेक्टोरल कलेज भोट ल्याएकी छन्। अमेरिकामा हाउस अफ रिप्रिजेन्टेटिभ र सिनेटसहित जम्मा ५३८ इलेक्टोरल भोट छन् ।

सन् २०२० मा हारेपछि अनेक कानुनी झमेलामा परेका ट्रम्पको यो जित चानचुने होइन । अनेक मुद्दामामिला र विवादबाट गुज्रिएर चुनाव प्रचारका क्रममा गोलीको शिकार हुनबाट जोगिएका उनले अन्तत: विश्वका सबैभन्दा शक्तिशाली व्यक्तिका रुपमा पुनरागमन गरे ।

ट्रम्पको जितमा अनेक कारण छन् तर मुख्य ६ वटा कारणले उनी राष्ट्रपतिको कुर्सीमा फर्किन सफल भए । अमेरिकामा अवैध आप्रवासीको मुद्दा यस चुनावमा मतदाताबीच भावनात्मक मुद्दा बन्न पुग्यो ।

यस मुद्दालाई डोनाल्ड ट्रम्प जोडतोडका साथ उठाए । उनले वर्तमान राष्ट्रपति जो बाइडेन प्रशासनमाथि खुकुलो नीति अपनाएको र मानिसलाई मद्दतका नाममा देशको पैसा अन्य देशका लागि लुटाएको आरोप लगाए ।

ट्रम्पको यस जीतलाई ऐतिहासिक भनिएको छ । रिपब्लिकन पार्टीका ट्रम्पको भिडन्त डेमोक्रेटिक पार्टीकी उम्मेदवार तथा उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिससँग भएको थियो ।

अमेरिकाको चुनावी इतिहासमा १३० वर्षपछि पहिलो पटक अघिल्लो चुनाव हारेर पनि पूर्वराष्ट्रपति सत्तामा फर्किन सकेको यो पहिलो घटना हो । ट्रम्पको जीतका कयौँ कारणमध्ये अमेरिकी मतदाताले व्यक्त गरेका मुख्य ६ वटाबारे यहाँ चर्चा गरिएको छ ।

अर्थव्यवस्था

राष्ट्रपति चुनावका क्रममा देशको अर्थव्यवस्थालाई मतदाताले पनि एक अहम मुद्दा भनेका थिए । कयौँ मतदातालले बाइडेनको कार्यकालमा अमेरिकी अर्थव्यवस्थामा धेरै उतार-चढाव देख्नुपरेको बताएका थिए ।

यहाँनिर महत्वपूर्ण कुरा के छ भने सन् २०२० मा ट्रम्प गएपछी जो बाइडेन राष्ट्रपतिका रुपमा आउँदा देशमा कोरोना महामारी सुरु भएको थियो । यस महामारीले विश्वलाई नराम्ररी प्रभावित गर्‍यो । यस क्रममा अमेरिकामा पनि उच्च स्वास्थ्य व्यवस्थाका बावजुद साढे ३ लाख भन्दा धेरै मानिसको ज्यान गयो ।

यस क्रममा आमजनताले आफ्नो आक्रोश बाइडेन प्रशासनमाथि पोखे । साथै ओरालो लागेको अर्थव्यवस्था उक्सिन धेरै समय लाग्यो । कोरोनाका कारण अमेरिकी अर्थव्यवस्थामा ठूलो क्षति हुन पाएन ।

आज पनि अमेरिकी अर्थव्यवस्था विश्वको एक नम्बर अर्थव्यवस्थाका रुपमा टिकिरहेको छ। ट्रम्पले आफ्नो भाषणमा अर्थव्यवस्थाको मुद्दा जोडतोडले उठाए । उनले आफ्नो कार्यकालमा अमेरिकी अर्थव्यवस्था विश्वसामु मजबुतीका साथ उभिएको पनि स्मरण गराए ।

महंगी

अमेरिकामा ट्रम्पको शासनपछि सत्तामा आएका जो बाइडेनलाई हैरान बनाएको मुख्य समस्या थियो महंगी । खाद्यान्न उत्पादनको कमीले भएको मूल्य वृद्धिबाट जनता पीडित थिए ।

तथ्यांकको कुरा गर्ने हो भने सन् २०२१ फेब्रुअरीदेखि महंगी उचाइमा पुगेको थियो । बाइडेनको कार्यकालका क्रममा महंगीको आँकडा सधैँ माथि रह्यो । खास कुरा भनेको खाद्यान्नमा महंगी बढे पनि बाँकी क्षेत्रतर्फको अर्थव्यवस्थामा ठूलो समस्या थिएन ।

अमेरिकामा सन् १९७० पछि वर्तमान समयमा सबैभन्दा महंगी त्यहाँका जनताले झेल्नुपरेको छ । यो यस्तो मुद्दा हो जसले हरेक अमेरिकीको चुल्हो प्रभावित हुन्छ । यस पटकको चुनावमा रिपब्लिकन उम्मेदवार ट्रम्पले लगातार यस मुद्दालाई जनताबीच उछालिरहे ।

उनले कयौँ मञ्चबाट बाइडेनको कार्यकाल र आफ्नो पहिलो कार्यकाल तुलना गर्दा आफूले उत्कृष्ट काम गरेको बताएका छन् । उनले आफ्नो कार्यकालमा महंगी रोक्न सकेको पनि दाबी गरेका छन् ।

बाइडेनको उमेर र नीति

अमेरिकी राष्ट्रपति पदका लागि भएको चुनावमा राष्ट्रपति जो बाइडेन पहिले आफैं दौडमा थिए । पार्टीको तर्फबाट उनैलाई मैदानमा उतार्ने निर्णय भएको थियो । तर करिब आधा चुनावी प्रचारका क्रममा बाइडेनको उमेरले डेमोक्रेटिक पार्टीको चुनावलाई असर गर्ने निष्कर्ष निकालियो । चुनावी बहसका क्रममा पनि बाइडेनले ट्रम्पसँग हारको सामना गर्नुपर्‍यो ।

पहिलो राष्ट्रपतीय बहसमा आक्रामक देखिएका डोनाल्ड ट्रम्पसामु बाइडेन एकदैम कमजो र फिका देखिए । त्यसपछि उनले पार्टीभित्रबाटै विरोधको सामना गर्नुपर्‍यो । पार्टीमा लगातार विरोध र चन्दाको पनि कमी हुन थालेपछि उनले अन्तत: राष्ट्रपतिको दौडबाट पछि हटेर कमला ह्यारिसलाई मैदानमा उतारे ।

ढिलोगरी कमलाको आगमन

जो बाइडेन पछि हटेपछि कमला ह्यारिसलाई डेमोक्रेटिक पार्टीले आफ्नो उम्मेदवार बनायो । जो बाइडेनले नै कमलाको नाम अघि सारेका थिए । कमला ह्यारिसले आफ्नोतर्फबाट सक्दो कोसिस पनि गरिन् । कमला आएपछिका चुनावी सर्भेमा उनको असर पनि देखियो । जुन सर्वेक्षण पहिले डोनाल्ड ट्रम्पतर्फ झुकेका देखिन्थे, कमला आएपछी परिस्थिति फेरिन थाल्यो ।

त्यहीकारण प्रतिस्पर्धा पनि धेरै कडा भएको थियो । सबै सर्भेमा दुवै नेताबीच कडा भिडन्त हुने अनुमान गर्न थालियो । यति मात्रै होइन, कमला ह्यारिसलाई त कतिपय सर्भेक्षणले जित दिलाउँदै नतिजा पनि सार्वजनिक गरे । तर जुलाईमा राष्ट्रपति उम्मेदवार बनेपछि कमला ह्यारिसका लागि यो यो धेरै ठूलो काम थियो । उनलाई सबै राज्यमा पुगेर मतदातालाई मनाउने काम चुनौतीपूर्ण थियो किनकि उनीसँग समय एकदमै कम थियो ।

उनले आफू एक उत्कृष्ट राष्ट्रपति साबित हुने विश्वास मतदातालाई दिलाउन भरपूर कोसिस गरिन् । एक दुई र्‍यालीमा त कमलाले कयौँ मतदातालाई आफ्नोबारेमा धेरै कुरा थाहा नभएको हुन सक्छ पनि भन्नु परेको थियो । कमलालाई यदि जोड बाइडेनलाई उम्मेदवार बनाएकै समयमा टिकट दिएको भए अहिलेको परिस्थिति फेरिन पनि सक्थ्यो ।

अवैध आप्रवासी

अमेरिकामा अवैध आप्रवासनको मुद्दा यस चुनावमा मतदाताबीच भावनात्मक मुद्दा बन्न पुग्यो । यस मुद्दालाई डोनाल्ड ट्रम्पले जोडतोडले उछाले, उठाए ।

उनले बाइडेन प्रशासनले लचिलो भइदिँदा अवैध आप्रवासी भित्रिएको बताए । त्यसका साथै मानिसलाई मद्दतका नाममा देशको पैसा अन्य देशलाई लुटाउने काम भइरहेको पनि आरोप लगाए ।

विदेशबाट लगातार आइरहेका मानिस र यसका कारण बद्लिएको देशको चित्रलाई ट्रम्पले कयौँ राज्यका मतदाताबीच चिन्ताको विषयका रुपमा प्रस्तुत गरे । मानिसहरूले अवैध आप्रवासीले ल्याएको समस्या ट्रम्पलाई सुनाए । जसलाई उनले चर्को रुपमा उठाए ।

ट्रम्पको सरकारका क्रममा यस मुद्दामा कडा रवैया अपनाएकोमा अमेरिकी नागरिकले मन पराएका थिए । तर यस मुद्दामा बाइडेनमाथि ढुलमुले रवैया अपनाएको आरोप लागिरह्यो । चुनवामा मतदाताले यस मुद्दाको सन्दर्भमा ट्रम्पलाई साथ दिए ।

विदेश नीति

चुनाव प्रचारका क्रममा पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र रिपब्लिकन उम्मेदवारले डेमोक्रेट्सको वर्तमान सरकार अर्थात् जो बाइडेनलाई विदेश नीतिमा सही कदम चाल्न नसकेको आरोप लगाए । कमला ह्यारिस यस सरकारमा उपराष्ट्रपति थिइन्।

यस्तोमा जब जब ट्रम्पले र्‍यालीमा यसबारे प्रश्न उठाउँथे तब तब कमला ह्यारिस यसबाट संकटमा परेको देखिन्थ्यो । कमला ह्यारिसले चुनाव प्रचारको अन्तिम क्रममा यसबारे बाइडेन प्रशासनभन्दा अलग नीतिसहित काम गर्ने बताउनु परेको थियो ।

ट्रम्पले बाइडेन सरकारमाथि जबरजस्ती विदेशको पनि खर्च धान्ने गरेको बताउँदै यसले देशको आर्थिक स्थितिमा दबाव परेको बताएका थिए । उनले रसियासँगको युद्धमा युक्रेनका लागि खर्बौँ डलर लगानी गर्दा अमेरिकी अर्थतन्त्रले दबाब महसुस गर्नुपरेको कुरा पनि चुनावी मैदानमा रहँदा उठाएका थिए ।