अबको ५६औँ दिनमा हुने अमेरिकी राष्ट्रपतीय चुनावका दुई उम्मेदवार रिपब्लिकनका पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र डेमोक्रेटिक दलका उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसबीच टेलिभिजनमा ९० मिनेट लामो बहस हुनेछ । एबीसी टेलिभिजनबाट प्रसारण हुने बहस एबीसी न्यूज लाइभ, डिज्नी प्लस र हुलुबाट ‘लाइभस्ट्रिम’ हुने बीबीसीले बताएको छ । २०२४ को अभियान अन्तिम दौडमा प्रवेश गर्दा, जलवायु, आप्रवासन, गर्भपतन, सीमा सुरक्षा, विदेश नीति, श्रम सम्बन्ध, चीन– अमेरिकी प्रतिस्पर्धा मध्यपूर्व शान्ति, रुस–यूक्रेन युद्ध, विश्व अर्थव्यवस्था र उदार प्रजातन्त्रप्रति यस चुनावको प्रभावको बारेमा गहन छलफल हुने अपेक्षा गरिएको छ ।
ठूलो संख्याका अमेरिकी र अमेरिकी राजनीतिप्रति चासो हुनेले सो बहस हेर्ने र बहसका मुद्दाप्रति उम्मेद्वारको नीतिका आधारमा ‘मत दिने निर्णय’ लिन सक्ने देखिन्छ । फिलाडेल्फियास्थित ‘नेसनल कन्स्टिच्यूसन सेन्टर’मा हुने बहसकक्षमा दर्शकहरूलाई भने अनुमति दिइने छैन । दुई उम्मेद्वारबीच अर्थतन्त्र, आप्रवासन, गर्भपतन, सीमा सुरक्षा, विदेश नीतिलगायतका विषयमा बहस हुने जनाइएको छ ।
नोभेम्बरको अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिस वा पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प जसले जिते पनि नतिजाले देशको राजनीतिक वातावरणमा गहिरो प्रभाव पार्नेमा शंका छैन । यद्यपि सर्वेक्षणहरूले अमेरिकी राष्ट्रपतिको चुनाव र राजनीतिक गतिरोध नजिक देखाउँछन् । ती सर्वेक्षणहरुले डेमोक्र्याटिकको जीतको सम्भावना बढ्दै गएको बताउँछन् । यदि कुनै एक पार्टीले ह्वाइट हाउस र दुवै सदनलाई नियन्त्रण गर्ने हो भने, यो डेमोक्र्याटहरू हुने सम्भावना बढी देख्छन् विश्लेषकहरू । तर त्यसका लागि चुनावी परिणाम कुर्नुको विकल्प छैन ।
अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन आफ्नो कार्यकालको अन्तिम चरणमा प्रवेश गरेका छन् । कोभिड महामारीको सामना, आर्थिक व्यवस्थापन र आप्रवासन नीतिमा सुधार गर्ने प्रयासहरूको कारण बाइडेनले केही हदसम्म सफलता हासिल गरे । तापनि, उनीमाथि यूक्रेन युद्ध र इजरायललाई समर्थन गरेको आरोप बोकेर बिदा हुन लागेका छन् । अमेरिकी चुनावले विश्वको ध्यान पुनः अमेरिकातर्फ मोडिएको छ । अशान्त मध्यपूर्व, रूस–यूक्रेन युद्ध र अन्य विश्वव्यापी मुद्दाहरूमा अबको अमेरिकी नेतृत्व र नीतिले के असर पार्नेछ भन्ने विषयमा सबैको ध्यान गएको छ । नयाँ नेतृत्वले अङ्गिकार गर्ने नीतिले विश्व शान्ति र अमनचयन बलियो बनेको देख्न चाहन्छ संसार । त्यसैले अमेरिकाको लागि मात्र नभई विश्वका लागि नै अमेरिकी चुनावको सान्दर्भिकता रहेको छ ।
डेमोक्र्याट उम्मेदवार कमला ह्यारिसले अमेरिकी राष्ट्रपतिको उम्मेदवारी घोषणा गर्दै अमेरिकामा रहेका विभाजन, अन्याय र असमानता विरुद्ध लड्न जनतालाई एकजुट हुन आग्रह गरेकी छन् । उनले अमेरिकी समाजलाई स्वतन्त्रता, समानता, र न्यायको पक्षमा उभिन आह्वान गरेकी छन् । यदि उनी राष्ट्रपति निर्वाचित हुने हो भने उनको प्रशासनले विभाजन, अन्याय र असमानता विरुद्ध कडा कदम चाल्न सक्छ । सामाजिक न्याय, स्वास्थ्य सेवा र जलवायु परिवर्तनजस्ता मुद्दाहरूमा प्रगतिशील नीतिहरू अपनाउने सम्भावना छ ।
विश्वव्यापी संकट र चुनौतीहरूका बीचमा ह्यारिसको नेतृत्वले अमेरिका र अरू देशहरूबीचको कूटनीतिक सम्बन्धलाई बलियो बनाउन सक्छ । उनले मानव अधिकार, लोकतन्त्रको प्रवर्द्धन र बहुपक्षीय सहयोगमा जोड दिने सम्भावना छ । तर, विश्व अहिले विभिन्न समस्याबाट गुज्रिरहेको छ ।
चीनको उदय, रुससँगको तनाव, मध्यपूर्वको अस्थिरता, जलवायु परिवर्तन र प्रविधिको विकासले विश्व राजनीतिक संरचना र शक्ति सन्तुलनमा चुनौतीहरू थपिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा ह्यारिसको नेतृत्वमा अमेरिकाले विश्व व्यवस्थामा कसरी भूमिका खेल्ने हो, त्यो चासोको विषय बनेको छ ।
संसार आज थकित र अन्योलमा छ । राजनीतिज्ञहरू संकटलाई अवसरमा बदल्ने सपना देख्छन् , देखाउँछन् । तर आजको पोलिक्राइसिस् (बहुआयामिक संकट)ले विश्वका नेताहरूलाई पूर्णरूपमा उल्झनमा पारेको छ । संकटहरू जटिल र एकअर्कासंग जोडिएका छन् । बढ्दो भूराजनीतिक तनाव र मध्यपूर्वमा इजरायल–लेबनान–गाजा हुँदै इरानसम्म फैलावट द्वन्द्वको पृष्ठभूमिमा लालसागरमा भइरहेको हुथी आक्रमणले विश्वव्यापी अर्थतन्त्रमा अवरोध उत्पन्न गरेको छ ।
चक्रीय मौसमी प्रवृति र जलवायु परिवर्तनको दीर्घकालीन प्रभावले मध्य अमेरिकामा खडेरी, पानामा नहरबाट हुने ढुवानीमा कटौती भएको छ । हिन्दू कुश हिमालय क्षेत्रमा हिउँ पग्लिने, हिमताल फुट्ने अनि तटीय मुलुकहरूमा जलस्तर बढ्ने समस्या विकराल बन्दै गएको छ ।
गाजा युद्धको मानवीय क्षति बढ्दै र प्यालेस्टिनीहरूको मृत्यु संख्या बढिरहेको छ । युक्रेनको रक्षाका लागि युरोप, अमेरिका, विशेषगरी नाटो समूह केन्द्रित छ । त्यस्तै, चीन र उत्तर कोरियाको साथमा रुस युद्ध रोक्ने मनस्थितिमा छैन । स्वार्थको प्रतिस्पर्धा, विश्वव्यापीकरण, क्षेत्रीय असन्तुलन, साइबर र सुरक्षा समस्याहरूले संसारलाई अस्थिर बनाइरहेको छ ।
कोभिडपछि मंकीपक्स, बेरोजगारी, विश्वव्यापी आर्थिक मन्दी आदि समस्याहरूको बीचमा ट्रम्पले तेस्रो विश्वयुद्ध हुन नदिने बताएका छन् । यस्ता बहुआयामिक संकटबीच अनपेक्षित अरु समस्याले सबैको ध्यान खिचेको छ । यस्ता समस्याबीच कमला ह्यारिस अमेरिकी इतिहासमा पहिलो अश्वेत महिला राष्ट्रपति उम्मेदवार बनेकी छिन् ।
विश्व सन्दर्भमा, ह्यारिस नेतृत्वले अमेरिका र अरू मुलुकहरूबीच कूटनीतिक सम्बन्धलाई सुदृढ पार्न प्रयास गर्न सक्छ । उनले मानव अधिकार, लोकतन्त्रको प्रवर्द्धन र बहुपक्षीय सहयोगमा जोड दिने सम्भावना छ । तर, विश्व परिस्थिति अहिले अस्थिर छ । चीनको उदय, रुससँगको तनाव, मध्यपूर्वको अस्थिरता, जलवायु परिवर्तन र प्रविधिको विकासले विश्व राजनीतिक संरचना र शक्ति सन्तुलनमा चुनौतीहरू थपिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा, कमला ह्यारिसले विश्व व्यवस्थामा अमेरिका र अन्य देशहरूबीचको साझेदारीलाई कसरी सम्बोधन गर्छिन् भन्ने कुराले उनको प्रशासनको सफलतामा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।
ह्यारिसको शासनमा अमेरिका आन्तरिक रूपमा अधिक समावेशी, प्रगतिशील र विश्वमैत्री बन्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ । ट्रम्प पुन : अमेरिकाको नेतृत्व गर्ने अवसर पाए भने अमेरिका र विश्व व्यवस्था दुवैमा महत्त्वपूर्ण परिवर्तन हुन सक्छ । अमेरिकी राजनीति र समाजमा ट्रम्पको पुनरागमनले अमेरिकी समाजमा ध्रुवीकरणलाई थप गहिरो बनाउने सम्भावना छ । ट्रम्पको कार्यकालका दौरान देखिएका विभाजन, जातीय तनाव र राजनीतिक असहमतिले अमेरिकी लोकतन्त्रमा चुनौती थप्न सक्छ । ट्रम्पले कानुनी, आप्रवासन र स्वास्थ्य सेवा जस्ता मुद्दाहरूमा कडा नीति अपनाउने सम्भावना रहन्छ, जसले गर्दा समाजमा तनाव बढ्न सक्छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र कूटनीतिमा ट्रम्पको ‘अमेरिका फस्र्ट’ नीति पुन : लागू हुने सम्भावना प्रबल छ, जसले परम्परागत अमेरिकी साझेदारीहरूलाई प्रभावित गर्न सक्छ । उनले चीन, युरोप र अन्य देशहरूसँगको व्यापार युद्धलाई पुन : जागृत गर्ने, नाटो र अन्य बहुपक्षीय संगठनहरूप्रति आलोचनात्मक दृष्टिकोण राख्ने र रुस तथा उत्तर कोरियासँगको सम्बन्धमा परिवर्तन ल्याउने सम्भावना छ । यसले विश्वव्यापी अस्थिरता बढ्न सक्छ र कूटनीतिक सम्बन्धहरूमा नयाँ चुनौतीहरू उत्पन्न हुन सक्छन् ।
व्यापार र आर्थिक नीतिहरूसँगै ट्रम्पको पुनरागमनले व्यापार नीति र संरक्षणवादलाई प्राथमिकता दिने सम्भावना छ। उनले आयातमा उच्च कर लगाउने, चीन र अन्य मुलुकहरूसँगको व्यापार सम्झौतामा पुनर्विचार गर्ने र अमेरिकी उद्यम तथा उद्योगलाई प्राथमिकता दिने नीतिहरू लागूगर्न सक्छन्। यसले विश्वव्यापी आपूर्ति श्रृंखला र आर्थिक सहयोगमा अवरोध उत्पन्न गर्न सक्छ।
जलवायु परिवर्तन र पर्यावरणीय नीतिहरूसँग ट्रम्पले जलवायु परिवर्तनलाई गम्भीरता नदिने, पेरिस सम्झौताबाट पुनः बाहिरिने, र वातावरणीय नियमहरूलाई कमजोर पार्ने सम्भावनाछ। यसले जलवायु परिवर्तनको चुनौतीलाई थप बढाउन सक्छ र विश्वव्यापी पर्यावरणीय प्रयासहरूमा बाधा पुर्याउन सक्छ।
विश्व व्यवस्था र सुरक्षा ट्रम्पको पुनरागमनले मध्यपूर्व, एशिया र युरोपमा सुरक्षा चुनौतीहरू बढ्न सक्छ । उनले इरान, उत्तर कोरिया र चीनसँग कडा नीतिहरू अपनाउने सम्भावना देखिन्छ, जसले अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा र शान्तिमा चुनौती थप्न सक्छ ।
समग्रमा, ट्रम्पको पुनरागमनले अमेरिका र विश्व व्यवस्थामा अनिश्चितता, ध्रुवीकरण र अस्थिरता बढाउने निश्चित छ । तथापि, यी सबै सम्भावनाहरू ट्रम्पको प्रशासनले कसरी आफू र विश्वलाई सम्बोधन गर्छ भन्ने कुरामा निर्भर गर्नेछ । आफ्नो अनुभव र विश्व अवस्था मूल्याङ्कन गरेर उल्लेखित सम्भावना असत्य साबित गर्न पनि सक्छन् ।
यदि डोनाल्ड ट्रम्प पुनः अमेरिकी राष्ट्रपति निर्वाचित भए भने अमेरिकामा मात्र नभई विश्वभर पनि ठूला परिवर्तनहरू देखिन सक्छन् । उनको अमेरिका फस्र्ट नीतिले परम्परागत अमेरिकी साझेदारहरूलाई प्रभावित गर्ने सम्भावना छ, जसले विश्वव्यापी अस्थिरता निम्त्याउन सक्छ । उनले चीन, युरोप, र अन्य देशहरूसँगको व्यापार युद्धलाई पुनः तीव्र बनाउन सक्छन् । नाटो र अन्य बहुपक्षीय संगठनहरूप्रति आलोचनात्मक दृष्टिकोण राख्न सक्छन् । र रुस तथा उत्तर कोरियासँगको सम्बन्धमा परिवर्तन ल्याउन सक्छन् । यसले विश्वव्यापी अस्थिरता बढ्न सक्छ र कूटनीतिक सम्बन्धहरूमा नयाँ चुनौतीहरू उत्पन्न हुन सक्छन् ।
अमेरिकी चुनावले विश्व राजनीतिक र आर्थिक व्यवस्थामा गहिरो प्रभाव पार्न सक्छ । अमेरिका संसारको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र र प्रमुख वैश्विक शक्ति हो । यसको विदेश नीति, आर्थिक नीति र कूटनीतिक सम्बन्धहरूले विश्वभरका राजनीतिक घटनाक्रम र अर्थतन्त्रलाई प्रभावित गर्छ ।
अमेरिकी चुनावले विश्वमा पार्न सक्ने केही सम्भावित पक्षहरू यस्ता छन् ।
वैश्विक शक्ति सम्बन्धहरूमा परिवर्तन : चुनावले अमेरिका र अन्य प्रमुख शक्तिहरू (जस्तै चीन, रूस, युरोपियन युनियनबीचको सम्बन्धलाई पुनपरिभाषित गर्नसक्छ । नयाँ नेतृत्वको दृष्टिकोण र नीतिहरूले यी सम्बन्धहरूमा तनाव वा सहयोग उत्पन्न गर्नसक्छ ।
गठबन्धनहरू र कूटनीतिक सम्बन्धहरूमा पुनर्संरचना : चुनावले नाटो, क्वाडजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संगठनहरूमा अमेरिकी भूमिका र प्रतिबद्धतामा परिवर्तन ल्याउन सक्छ । नयाँ प्रशासनले यी संगठनहरूलाई बलियो वा कमजोर बनाउने निर्णय गर्न सक्छ ।
लोकतन्त्र र मानव अधिकारमा असर : अमेरिकी नेतृत्वले लोकतन्त्र, मानव अधिकार र स्वतन्त्रताको समर्थन गर्ने नीति अंगीकार गरेमा यसले विश्वभरका लोकतान्त्रिक शक्तिहरूलाई बलियो बनाउन सक्छ । यदि अमेरिकाले अधिनायकवाद वा अधिकारवादी प्रवृत्तिहरूलाई समर्थन गर्ने संकेत गर्यो भने यसले विश्वभरका अधिकारवादी नेताहरूलाई हौसला दिनसक्छ र लोकतन्त्रलाई कमजोर पार्न सक्छ ।
विकासशील देशहरूसँगको सम्बन्धमा असर : अमेरिकी चुनावले विकासशील देशहरूसँगको अमेरिकी सहयोग र सहायता नीतिमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ । नयाँ प्रशासनले विकास सहयोगलाई प्राथमिकता दिने वा कटौती गर्ने, व्यापार सम्झौताहरूलाई पुनः वार्ता गर्ने निर्णय गर्न सक्छ ।
वैश्विक मुद्दाहरूमा नेतृत्वको असर : जलवायु परिवर्तन, आतंकवाद, आणविक अप्रसार, साइबर सुरक्षा र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार जस्ता वैश्विक मुद्दाहरूमा अमेरिकाले खेल्ने भूमिकामा पनि चुनावको परिणामले प्रभाव पार्न सक्छ ।
लोकप्रियता र विश्वव्यापी छवि : अमेरिकी चुनाव परिणामले अमेरिकाको अन्तर्राष्ट्रिय छविमा पनि असर पार्न सक्छ । यदि चुनाव परिणामले अमेरिकाको लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको पुनः पुष्टि गर्छ भने यसले अमेरिकालाई विश्वभरका लोकतान्त्रिक मुलुकहरूमा एक सकारात्मक उदाहरणका रूपमा प्रस्तुत गर्न सक्छ । अन्यथा, विवादास्पद चुनावी प्रक्रिया वा परिणामले अमेरिकाको विश्वव्यापी प्रतिष्ठामा क्षति पुर्याउन सक्छ ।
वित्तीय बजारमा अस्थिरता : चुनावको बेला अनिश्चितता बढ्छ, जसले गर्दा विश्वभरका वित्तीय बजारहरूमा उतार चढाव हुनसक्छ । उम्मेदवारहरूको नीति र तिनीहरूको चुनावी सम्भावनाले लगानीकर्ताहरूमा भय वा आशा उत्पन्न गर्न सक्छ ।
वाणिज्य नीतिमा परिवर्तन : नयाँ प्रशासनले व्यापार नीति परिवर्तन गर्न सक्छ, जसले व्यापार सम्झौताहरूको पुनर्विचार, टेरिफमा परिवर्तन वा नयाँ व्यापार सम्झौताहरूको पहलमा प्रतिबिम्बित हुनसक्छ ।
डलरको मूल्यमा परिवर्तन : चुनावको परिणामले अमेरिकी डलरको मूल्यमा असर पार्न सक्छ । लगानीकर्ताहरूमा विश्वास र स्थायित्वको संकेतले डलरको मूल्यमा वृद्धि हुनसक्छ । अस्थिरता वा अनिश्चितताले डलरको मूल्य घटाउन सक्छ ।
वैदेशिक प्रत्यक्ष लगानी र प्रवाहमा असर : नयाँ प्रशासनले लगानीकर्ताहरूका लागि आकर्षक नीति ल्याएमा यसले अमेरिका भित्र विदेशी लगानी बढाउन सक्छ । अन्यथा, कठोर कर नीति वा नियामक परिवर्तनले लगानीकर्ताहरूलाई अन्यत्र लगानी गर्न प्रेरित गर्न सक्छ । अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग र सहायता नीतिमा असर ः नयाँ प्रशासनले दिगो विकास, जलवायु परिवर्तन, स्वास्थ्य संकट समाधान र विश्व बैंकजस्ता बहुपक्षीय संस्थाहरूमा आफ्नो योगदानको पुनर्विचार गर्न सक्छ ।
मुद्रास्फीति र ब्याजदरमा असर : ठूलो आर्थिक प्रोत्साहन प्याकेज वा सरकारी खर्चमा वृद्धिले मुद्रास्फीति बढ्न सक्छ, जसले फेडरल रिजर्भलाई ब्याजदर बढाउन बाध्य पार्न सक्छ ।
वातावरणीय नीति र हरित अर्थतन्त्रमा असर : नयाँ प्रशासनले हरित ऊर्जा र जलवायु परिवर्तनको मुद्दालाई प्राथमिकता दिएमा यसले नवीकरणीय ऊर्जा, विद्युतीय गाडी र हरित प्रविधिमा लगानी बढाउन सक्छ ।
अमेरिकी चुनावले विश्व राजनीतिक व्यवस्थामा ठोस परिवर्तन ल्याउन सक्छ । अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध, कूटनीति, वैश्विक मुद्दाहरूमा सहकार्य र शक्ति सन्तुलनलाई प्रभावित गर्छ । यसका लागि विश्वभरिका सरकार, नेता र नागरिकले अमेरिकी चुनावलाई चासोका साथ हेरिरहेका छन् ।