जबरजस्ती करणीको प्रयासमा जेल परेका पीडक धरौटीमा छुटेपछि यतिबेला पीडित महिलाले असुरक्षित भएको भन्दै आफ्नो सुरक्षाको लागि आह्वान गरेकी छन् । शिवपुरी –१ नुवाकोटकी (नुवाकोट–४२) ले पीडक जेलबाट छुटेपछि आफ्नो घरमा बस्न नसकेर आफन्तको शरण लिएर लुकेर बस्न बाध्य भएको बताएकी छन् ।

उनी भन्छिन्, ‘यो कुरा गाउँमै मिलाएको भए हुन्थ्यो किन प्रहरी चौकीसम्म पुगिस् भनेर पीडकको रिस रहेछ । उसले रिसीबी साँधेर हिँडेको छ । भोलि फेरि जबरजस्ती गर्‍यो, ज्यान तलमाथि भयो भने के गर्ने ?’

उनले खबरहबसँग भनिन्, ‘घर पनि एकान्तमा छ । छिमेकीहरु पनि तिम्रो जिम्मेवारी बस्न सक्दैन भनेर भनेका छन् । कसको भरोसा घरमा बसौँ ?

घटना के थियो ?

नुवाकोट –४२ चार सन्तानकी आमा हुन् । उमेरले ४२ वर्ष पुगिन् । उनका केही सन्तान काठमाडौंमा घरेलु कामदारका रुपमा बसेका छन् । घरमा उनी र ११ वर्षकी कान्छी छोरी मात्रै छन् । श्रीमान् गाडी चालक थिए । केही वर्ष अगाडि श्रीमान्ले चलाएको गाडीले मान्छे हानेपछि उनी बन्दी जीवन बिताइरहेका छन् ।

श्रीमान् जेलमा गएपछि उनले मेलापात गरेर आफ्नो गुजारा चलाउँदै आएकी छन् । उनले लेखपढ पनि गरेकी छैनन् । समाजमा एक्लो महिलालाई बाँच्न कति कठिन छ भन्ने कुरा नुवाकोट –४२ ले भोग्नुपरेको पीडाले बताउँछ ।

घरमा श्रीमान् नभएको मौका छोपी उक्त गाउँकै कृष्ण फुयाँल (वर्ष–३३) ले उनलाई बारम्बार जबरजस्ती करणीको प्रयास गर्दै आएका थिए । मेलापात जाँदा फुयाँलले उनको पीछा गरी जबरजस्ती गर्ने प्रयास गर्दै आए ।

गएको जेठमा उनी अर्काको मेला धानको बीउ काढ्न गएकी थिइन् । उ पनि पानी लगाउने निहुँमा पुगेको रहेछ । साँझपख भैसकेको थियो । एक्लै देखेर उसले जबरजस्ती गर्ने प्रयास गर्‍यो । उनले प्रतिकार गरिन् । उक्त व्यक्तिलाई खेतमै गुल्ट्याइ दिइन । एक पटकलाई होस् भनेर उनले कतै हल्ला नगरी माफी गरिदिइन् ।

६ महिनापछि उनी मेलाबाट फर्किरहेकी थिइन् । छोटो दिन थियो । घर फर्किदा अबेर भएको थियो । त्यतिबेला पनि बाटोमै उक्त व्यक्तिले समाते । यसपटक पनि जसोतसो उनले आफूलाई जोगाउँदै घर पुगिन् । अब भने उनलाई त्यस व्यक्तिले आफूलाई गलत नजर हेरेको महसुस भयो । श्रीमान् घरमा नभएको फाइदा लिन खोजेको अनुमान गरिन् । उनले उक्त व्यक्तिसँग आफू सुरक्षित नभएको निष्कर्ष निकालिन । तर छरछिमेक भएकाले उक्त दुव्र्यहारबारे कसैलाई बताउन सकिनन् ।

छिमेकीबाट जोगिएर हिँड्नुपर्ने अवस्था आएको थियो । एक्लै हिँड्न नसक्ने भएकी थिइन् । तर काममा नगई, नहिँडी घर चल्दैनथ्यो । लुक्दै र भाग्दै हिँडिरहेकी थिइन् । तर उक्त व्यक्ति जतिबेला पनि गौंडो ढुकेर बस्ने रहेछ । त्यही पात्रले तेस्रोपल्ट फेरि जबरजस्ती गर्‍यो ।

त्यसपछि मात्र उनलाई अब यहाँ भन्दा धेरै सहन नहुने लाग्यो । र दाजुभाइलाई सबै ईतिबृत्त सुनाइन् । दाजुभाइले उक्त व्यक्तिलाई कुटे पनि । पारिवारिक सरसल्लाहमा उनीहरू प्रहरी चौकी गएर उजुरी दिइन । पुस २ मा उक्त व्यक्ति थुनामा पर्‍यो । बल्ल उनले चयनको सास फेरिन् ।

पटक पटक त्यो मान्छेले त्यस्तो गरेपछि उनले जेलमा भएका श्रीमान्लाई सुनाएकी थिइन् । तर श्रीमान्ले उल्टै त्यसैसँग सल्किस भनेर शंका उपशंका बढाए । उनी मानसिक रुपमा समेत क्षतविक्षत छिन् ।

जेल जाने बेला उक्त व्यक्तिले ‘त्यो आइमाइलाई जानेको छु । छुटेपछि के गर्छु पख्’ जस्ता धम्की दिदैँ गएको गाउँलेले सुनाए । चुप लागेर बस्दा पनि असुरक्षित हुने खतरा बढ्दै गयो । जेल जाँदा पनि धम्की दिएर गएकाले उनलाई डरैडर रोपिएको थियो । मुखले जे भनेपनि उ जेलमा छ भन्ने कुराले ढुक्क बनाएको थियो ।

पुस २५ अनायास जिल्ला प्रहरी कार्यालयले बोलायो । उनी दाइलाइ लिएर गइन् । प्रहरीले उनलाई एक कोठाभित्र लिएर गएको उनी सुनाउँछिन् । भन्छिन्, ‘अरूलाई जान मिल्दैन भन्यो, म एक्लै गए । भित्र लगेपछि घर जान कति गाडी भाडा लाग्छ ? भनेर सोधेका थिए । उनले सीधा जवाफ दिइन्, ‘३३० लाग्छ ।

गाडी भाडा पाउँछ्यौ भनेर एक कागजमा हस्ताक्षर गर्न लगाए । अनपढ मान्छे चुप लागेर भनेको मानिन । उनीहरूले गाडी भाडा माथि (अदालत) ले दिन्छ भनेर पठाए । अदालतले २५ सय रुपैयाँ गाडी भाडा दिएको उनी सुनाउँछिन् ।

तर त्यही राती उक्त व्यक्ति छुटेछ । उनी त्यसरातदेखि आफ्नो घरमा बस्न सकिरहेकी छैनन् । ‘बोल्न नजानेर दुःख पाएँ’, उनले खबरहबसँग भनिन्, ‘उ जेलबाट निस्केपछि म आफ्नो घर बस्न सकेकी छैन । पारीपट्टी जेठानी दिदीको घरमा शरण लिएर बसेकी छु । अर्काको घरमा कति दिन बस्ने ? त्यो अपराधीले केही गर्छ कि भनेर घरभित्र लुकेर कति दिन बस्ने ?’

पीडितको सुरक्षाको लागि त्यो मान्छे जेलमा बस्नुपर्छ भन्ने उनको भनाइ छ । ‘मसँग धन सम्पत्ति छैन र म पनि बोल्न पनि सक्दिन । के हामी गरिबले न्याय पाउँदैन ? हाम्रो लागि कसैले बोल्दिँदैन ? भनेर उनले प्रश्न गर्छिन् ।

पीडकले घाँटी न्याकेको कारण उनलाई समस्या छ । उपचारको लागि उनीसँग पैसा छैन । त्यसको लागि पनि कसैले पहल नगरिदिएको उनको गुनासो छ ।

प्रहरीले गाडी भाडा दिएको छैन : प्रहरी प्रमुख थापा

नुवाकोट जिल्ला प्रहरी प्रमुख सञ्जयसिंह थापाले पीडितलाई गाडी भाडा नदिएको बताएका छन् । पीडित र साक्षी संरक्षण गर्नेको लागि समेत सरकारले दिने सहायता उपलब्ध गराइएको हो । उनले भने ‘पीडितले कुरा बुझ्नु भएन होला तर प्रहरीले गाडी भाडा दिने भन्ने कुरै हुँदैन । ’

अपराध पीडित संरक्षण ऐन २०७५ को धारा ३१ मा क्षतिपूर्तिको रकम निर्धारण गर्दा लिइने आधारहरूमध्ये औषधोपचार खर्च, चिकित्सकीय तथा परामर्श खर्च । अप्रत्याशित यातायात खर्च भन्ने हुन्छ । त्यसकै आधारमा अदालतले गाडी भाडा उपलब्ध गराएको थापाले बताए ।

‘अनुसन्धान प्रक्रियामा गएर जबरजस्ती करणी प्रयास भएको प्रमाण अदालतमा बुझाएका हौ, उनले भने ‘जिल्ला अदालतले ४० हजार धरौटीमा छुटाएको हो ।’ उनीहरूको मुद्दा चलिरहेको छ । उक्त व्यक्ति थुनछेकमा छुटेको हो । अदालतको कुरामा प्रहरीले केही पनि नबोल्ने उनले बताए ।

वकपत्रमा असुरक्षित भएको भन्न पाइन्छ : अधिवक्ता

अधिवक्ता विकास गिरीले पीडितले आफूलाई असुरक्षित भएको वकपत्रमा राख्न पाइने बताएका छन् । उनी भन्छन्, ‘धरौटीमा छुटेको पीडकबाट आफू असुरक्षित छु भन्न पाइन्छ ।’ पीडितलाई सुरक्षाको अनुभूति हुनुपर्छ भनेर कानुनले व्याख्या गरेको छ ।

तर फौजदारी अपराधमा पनि धरौटीमा छुट्ने व्यवस्थाले कानुनको खिल्ली उडाएको उनी बताउँछन् । भन्छन्, ‘पीडितले असुरक्षित महसुस गरे, उसलाई सुरक्षा दिने कसले हो ? सुरक्षा दिने काम प्रहरीको हो । तर उसले अदालतको निर्णय भनेर चुप लाग्छ ।’

धरौटीमा छुटेको पीडक देखेर पीडितको हालत के हुन्छ ? उसको सुरक्षा कसले गर्छ ? अदालतको कुरा प्रहरीले हस्तक्षेप गर्ने पनि भएन । वकपत्रमा पीडितले आफू असुरक्षित भएको भन्न पाइने व्यवस्था रहेको छ । उक्त व्यवस्थाको उपयोग गर्न उनी पीडितलाई सुझाव दिन्छन् ।