काठमाडौं– सोलुखुम्बुको खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका–५ स्थित थामे तटीय क्षेत्र नै डुबाएको बाढी ‘र्यापिड मेल्टिङ’ अर्थात् हिउँको तीव्र पग्लाइका कारण निम्तिएको पूर्वानुमान गरिएको छ ।
जलाधार क्षेत्र ६,९३८ मिटर अग्लो तेङ्गी रागी तउदेखि टासी लाप्चा एरियामा हिउँ तीव्र गतिमा पग्लिँदा पहिरो गई बाढी चलेको र सो बाढीले टासी लाप्ताको पूर्वतर्फ बनेका तीनमध्ये कुनै न कुनै पर्माफ्रोस्ट (जमेको जमिन) समेत बगाएको बताइन्छ । बालुवा र हिउँ मिसिएर वर्षौंदेखि शून्य डिग्री सेल्सियसभन्दा कम तापक्रममा जमेको जमिन नै पर्माफ्रोस्ट हो ।
थामे गुम्बातर्फको तटीय बस्तीको जलाधार क्षेत्र ६,९३८ मिटर अग्लो तेङ्गी रागी तउदेखि टासी लाप्चा हुँदै कोङ्दे रि सम्म पर्छ । थामेको माथिल्लो क्षेत्रमा केही ग्लेसियर ड्याम (पहिले नै हिमपहिरो झरेपछि बनेको बाँध) बाट बनेका तालहरू छन् ।
गौरीशङ्कर संरक्षण क्षेत्रको पूर्वोत्तरतर्फ रहेको हिमालमा पनि हिउँको निकै ठूलो परिमाण देखिन्छ । क्याचमेन्ट एरिया (जलाधार क्षेत्र) कै वहाव क्षेत्रमा नोग्ले पोर्टर सेल्टर, टासी लाप्चा पास लज एण्ड रेस्टूराँ लगायत आवासीय संरचना देखिन्छ । उक्त रेस्टूराँ रहेको थेङ्पो खर्क थामेभन्दा माथि नै पर्छ । सो खर्कमा पनि दर्जनौँ आवासीय र कृषि संरचना देखिन्छ ।
थेङ्पो खर्कभन्दा तल पनि नदी किनारकै ठाउँ ठाउँमा विभिन्न गोठ देखिन्छन् । केही तल रहेको खुरे गोठ क्षेत्रमा पनि मानवीय गतिविधि देखिन्छ । बाढीले सबैभन्दा बढी क्षति पुर्याएको थामे क्षेत्रमा त झन् धेरै आवासीय, पर्यटकीय र पशुपालनका संरचना छन् । तर आज आएको बाढीमा ती संरचना डुबेका छन् ।
भूगर्भविद् श्रीकमल द्विवेदीले थामेमा चलेको बाढीको फूटेज हेर्दा सेडिमेन्ट बहाव (बालुवासहितको बाढी) देखिएकाले तालभन्दा माथि नै र्यापिड मेल्टिङ भइ विपद् निम्तिएको हुनसक्ने बताए । सो बाढीले ताल समेत बगाएपछि झन् ठूलो आकार लिएको आफूले आकलन गरेको द्विवेदीले जनाए ।
‘यो विपद् विश्वव्यापी तापमान वृद्धिसँग सम्बन्धित छ,’ द्विवेदीले भने, ‘पहिले हिउँमात्रै पर्ने ठाउँमा अहिले पानी परिरहेको छ । तातोले गर्दा हिउँ छिटोछिटो पग्लिनु र बाढी निम्तनुमा तापमान वृद्धि नै कारक हो ।’