काठमाडौं- नेपालले द्विपक्षीय सम्झौताअनुसार भारतको बिहार र हरियाणा राज्यमा २५१ मेगावाट विद्युत् निर्यात गर्ने स्वीकृति पाएको छ ।
भारतको ऊर्जा मन्त्रालयअन्तर्गतको केन्द्रीय विद्युत प्राधिकरणले मध्यकालीन सम्झौताअनुसार हरियाणा राज्यलाई १२५.८९ मेगावाट र नेपाल विद्युत प्राधिकरणलाई १२५ मेगावाट निर्यात गर्न स्वीकृति दिएको छ ।
१० जलविद्युत आयोजनाहरु हारुबतले १२५ मेगावाट, बिहारलाई र २ जलविद्युत आयोजनाहरु हारुबतले थप १२५.८९ मेगावाट बिजुली उत्पादन गरे जुन हरियाणा राज्यका वितरण कम्पनीहरुलाई बिक्री गरिने छ । प्राधिकरणले हरियाणा राज्यलाई १०९ मेगावाट बिजुली बिक्री गरिरहेको छ।
नेपालमा खपत हुने अतिरिक्त बिजुली हरेक वर्ष जुनदेखि अक्टोबरसम्म बिहार र हरियाणालाई बिक्री गरिने छ । योसँगै मध्यकालीन सम्झौताअनुसार भारतका राज्यस्तरीय वितरण कम्पनीलाई बिक्री हुने बिजुलीको मात्रा ३६० मेगावाट पुगेको छ ।
आगामी असोजसम्म बिक्री हुने बिजुलीको बिक्री दर प्रति युनिट ८ रुपैयाँ ७२ पैसा (५.४५ रुपैयाँ) हुनेछ । गत वर्ष १०९ मेगावाटको स्वीकृत हरियाणलाई बिक्रीको लागत प्रतियुनिट ८ रुपैयाँ ४० पैसा (५.२५ रुपैयाँ) थियो। यसमा भारतटार्फले प्रसारण लाइनको शुल्क, वितरण, ट्रेडिङ मार्जिनलगायत सबै कर र शुल्क प्राधिकरणलाई तिर्नु पर्दैन।
प्राधिकरणले आन्तरिक खपतबाट बचत भएको बिजुली भारतमा निर्यात गर्दै आएको छ । भारत इनर्जी एक्सचेन्ज (आईएक्स) ले हरियाणा राज्यलाई प्रतिस्पर्धी वास्तविक-समय बजार, दिन-अगाडि बजार र एक मध्यम-अवधि पावर सम्झौता अनुसार बिजुली बेचिरहेको छ।
अब भारतबाट स्वीकृति पाएपछि बिहारलाई बिजुली बिक्री सुरु हुनेछ । प्रतिस्पर्धी बजार र मध्यकालीन सम्झौताअनुसार २८ डब्लुपीएबाट उत्पादन हुने ९४१ मेगावाट विद्युत भारतीय बजारमा बिक्री हुनेछ ।
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले भारतीय पक्षबाट स्वीकृति पाएपछि छिट्टै बिहार र हरियाणामा बिजुली निर्यात सुरु हुने बताए ।
‘स्वीकृत परिमाणभन्दा १० प्रतिशत बढी विद्युत् निकासी गर्ने क्षमता भएकाले अब एक हजार मेगावाटभन्दा बढी निकासी गर्ने चरण बनेको छ, थप दुई सय मेगावाट निकासीको स्वीकृति प्रक्रियामा छ, छिट्टै स्वीकृति पाउनेमा हामी विश्वस्त छौँ,’ कार्यकारी निर्देशक घिसिङले भने, ‘अब विद्युत निर्यातको नतिजा बढ्नेछ, हालको परिमाणमा २५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको विद्युत निर्यात गर्ने लक्ष्य राखिएको छ ।’
११.६४ मेगावाट दोर्दी–१, १४.४५३ मेगावाट मायाखोला, ९.९९१ मेगावाट डाउन पिलुवा, १०.६७ मेगावाट तल्लो खहरे, ११.६४ मेगावाट माथिल्लो खिम्ती, ६.८ मेगावाट माथिल्लो खिम्ती–२, १४.४ मेगावाट मोदी, १२६ मेगावाट मेगावाट, १२६ मेगावाट मेगावाट विद्युत् उत्पादन र ११.६४ मेगावाटको दूधकुण्ड जलविद्युत आयोजना बिहारमा निर्यात गरिनेछ । बिहारसँग प्रसारण लाइन जोडेर कटैया, रक्सौल र रामनगर हुँदै बिजुली निकासी गरिनेछ।
७५ मेगावाटको लिखु–१ र ५०.८९ मेगावाटको लेखु–२ उत्पादन भएको १२५.८९ मेगावाट बिजुली हरियाणा राज्यमा बिक्री हुनेछ । सुखखायम्मा नदीमा पानीको बहावमा कमी आएपछि र देशका रन अफ द मिल जलविद्युत् आयोजनाबाट विद्युत् उत्पादनमा कमी आएपछि प्राधिकरणले गत आर्थिक वर्षमा १ अर्ब ८९ करोड युनिट अर्थात १६ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँको विद्युत आयात गरेको थियो ।
त्यही अवधिमा भारतमा १ अर्ब ९५ करोड युनिट बिजुली निर्यात भई १७ अर्ब ६ करोड रुपैयाँ आम्दानी भएको थियो । गत आर्थिक वर्षमा आयातभन्दा १३ करोड रुपैयाँ बढीको विद्युत निर्यात भएको थियो ।