काठमाडौं – चैत १५ गते शुक्रबार राजावादीहरूको प्रदर्शन क्रममा व्यापक चोरी र भयो । भिडभाड र हुलदङ्गाको फाइदा उठाउँदै तीनकुनेस्थित आगो लागेको घरबाट मोबाइल, ल्यापटप र पैसासमेत चोरी भयो । साथै, कोटेश्वरस्थित भाटभटेनी सुपरस्टोरबाट खानेकुरा र लत्ताकपडा लगायत ग्रोसरीका सामान लुटियो ।

चोरी गरी छिप्न खप्पिस पेशेवर डकैतहरूको बिगबिगी भिडभाडका हुने नै भयो । तर, सामान्य अवस्थामा अरूको सामान छुनसमेत डर मान्ने व्यक्तिहरू पनि त्यो दिन लुटपाटमा सङ्लग्न भए ।

प्रहरीका अनुसार; भाटभटेनी स्टोर वरपरका स्थानीय र साना पसलेहरू नै उक्त दिन लुटपाटमा संलग्न देखिएका छन् । प्रहरीले लुटपाटमा सङ्लग्नउपर थप अनुसन्धान गर्दैछ ।

प्रदर्शनकारीहरूले स्टोरमा पसेर संरचना फुटाउने, भत्काउने र सामान फाल्ने गर्न थाले । मानिसहरूले आफ्नो आवश्यकता र रुचि अनुसारका सामान बोकेर हिँड्न थाले ।

कसैले ह्विस्की र बियरका बोतल बोकेर हिँडे । कसैले टमाटरको क्रेट नै बोकेर हिँड्न थाले । केही लत्ताकपडा र पाउरोटीको पाकेट लिएर हिँडेकी महिलाको तस्बिर त इन्टरनेटमा भाइरल नै भयो । इस्टकोट लगाएका, भद्रभलाद्मी जस्ता देखिने एक व्यक्ति दुई/चार दाना स्याउ र सुन्तला बोकेर हिँडे ।

तर, अहिले उनीहरू सबैलाई सानो लोभले प्रहरी हिरासत पुर्‍याएको छ । काठमाडौँ उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले चोरी गर्नेहरूलाई पक्राउ गरी सबैको विवरण सार्वजनिक गरेको छ ।

प्रहरीका अनुसार ब्ल्याक लेबल र ज्याक डेनियल रक्सी लुटेका धनुषाका आशिष तामाङ, बियर लुटेका सर्लाहीका प्रेमकुमार महतो र यार्चागुम्बा ब्राण्डको मदिरा लुटेका भारतका रवीरञ्जन कुमार पक्राउ परेका छन् ।

उता; हाफ पाइन्ट र ट्राउजर लुटेर भागेकी नुवाकोटकी सुशीला कुमाल पनि पक्राउ परेकी छन् । त्यस्तै ट्रे र क्यारेट लुटेर लगेकी सुनसरीकी एलिशा राई, क्यारेट लुटमा सङ्लग्न कोटेश्वरकै बालकुमारी कार्की पनि समातिएकी छन् । फलफूल लुटमा सङ्लग्न सिन्धुपाल्चोककी निर्मला कार्की पनि पक्राउ परेकी छन् ।

भाटभटेनीको भुइँतलास्थित स्टोरबाट लिपिस्टिक र गाजल लुटेर लैजाने कोटेश्वरकै चित्रमाया बस्नेत र सुस्मिता बराल पनि पक्राउ परेका छन्‌ ।

पक्राउ परेपछि उनीहरू निद्राबाट ब्युझिए जस्ता भएका छन् । हुलदङ्गामा भुइँमा छरिएका सामान उठाउनु स्वाभाविक मान्नेहरू छाँगाबाट खसेका छन् । उनीहरूले सोचेका पनि थिएनन्, प्रहरीले खाना खाँदै गर्दा पक्राउ गर्छ ।

अझ अर्को तनाव त सामाजिक सञ्जालमा फोटो र भिडियो भाइरल हुँदा थपिएको छ । स्टोरको सामान बोकेर भागेका फोटो र भिडियो जताततै छरपष्ट छन् । जीवनभर कमाएको सामाजिक प्रतिष्ठा माटोमुनि पुगेको छ ।

पोशाकका हिसाबले कुर्ता लगाउने नारीलाई सुशील र सुसंस्कृत मानिन्छ । इष्टकोट पनि भद्रहरूले लगाउँछन् भन्ने मान्यता छ । तर, सञ्जालमा ‘त्यस्ता पोशाक लगाएका पनि लुटुवा हुने रहेछन्’ जस्ता गालीको वर्षा छ ।

त्यतिखेर उनीहरूले ‘परिवारले पनि खान्छन्’ भनेर सामान उठाएका थिए । यतिबेला परिवारकै सदस्यबाट गाली खाइरहेका छन् ।

परिवार, आफन्त र साथीभाइले गाली गरिरहेका छन् । सञ्जालमा थर मिल्नेहरू र जिल्ला एकै हुनेले समेत आफूहरूको बेइज्जत गरेको भन्दै धज्जी उडाइरहेका छन् । एकछिनको सानो लोभले जीवनभर त दाग लाग्नु त छँदैछ, सन्तानले समेत ‘चोर’को ट्याग भिर्नुपर्ने अवस्था निम्तिएको छ ।

यो युग प्रविधिको युग हो । मान्छेसँग राम्रो खाना नहोला, राम्रो नाना नहोला । तर, यतिबेला हरकोही मानिसको हातमा मोबाइल र ट्याब छ । हातहातमा प्रविधि र इन्टरनेट छ । अर्को, सार्वजनिकस्थलदेखि निजी परिसरसम्ममा क्लोज सर्किट टेलिभिजन (सीसीटीभी) क्यामेरा जडान छ ।

हर-स्थानको निगरानी राख्ने र त्यसको अवस्था आम मानिससम्म पुर्‍याइदिने यत्तिको अत्याधुनिक प्रविधि अपनाइसकेको देशमा जस्तोसुकै अपराध गर्नेहरू पनि छिप्न सक्दैनन् । नेपाली बजारमा विश्वमा उपलब्ध अत्याधुनिक निगरानी प्रविधि जडान सहज भइसकेको छ । अब हामीले सार्वजनिक स्थानमा गरेका क्रियाकलाप लुक्नै सक्दैन ।

काठमाडौं उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयका प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) अङ्गुर जिसीले सामाजिक सञ्जाल टिकटक र सडकको सीसीटीभी फुटेजबाट उनीहरूलाई पक्राउ गर्न सजिलो भएको प्रवक्ता जिसी बताउँछन् ।

भन्छन्, ‘स्टोरको सामान चोर भाग्दै गरेको भिडियोहरू टिकटकमा आयो । सञ्जालमा यत्रतत्र सबै भिडियोहरूलाई मनिटर गर्‍यौँ। सडकमा जडान गरिएका सीसीटीभी फुटेजमार्फत उनीहरूको पहिचान गरी पक्रिएका हौँ ।’

जिसीका अनुसार; प्रहरीले यतिखेर टिकटक र सीसीटीभी फुटेजमा देखिएको व्यक्ति पहिचान र पुष्टि गर्न आवश्यक सबै विधि अपनाउन थालेको छ । यतिसम्म कि छिमेकी र आफन्तको सहारासमेत लिन थालेको छ ।

‘सूचना संयन्त्रको लागि प्रहरी बाहेक साथीभाइ र चिनेका मान्छेहरूबाट पनि जानकारी लिएका छौँ,’ जिसीले थपे, ‘तीनकुने, भाटभटेनी, जडीबुटी लगायतका क्षेत्रहरूमा हामीले टोली परिचालन गरिरहेका थियौँ । घरभित्रबाट ल्यापटप चोरर हिँड्दै गरेको पनि देखियो । प्रहरीले रोक्न खोज्दा पनि सामान लिएर भागेकाहरू पक्राउ पर्न थालेका छन्‌ ।’

तर यिनीहरू पेशेवर चोर भने नभएको जिसीको भनाइ छ । ‘अघिपछिका चोर होइनन् । भिडभाडको लहैलहैमा त्यसो गरेका हुन् । अरूले झैँ आफूले पनि सामान उठाउन थाले । स्याउ, रक्सी र लत्ताकपडा चोर्ने मान्छेलाई आफूले के नै ठूलो अपराध गरेको हुँ र भन्ने भयो होला । खानेकुरा खाए सिध्याए। त्यसकारण थेरै असुरक्षा सम्झिएनन् र भागेनन् । जसकारण प्रहरीलाई समात्न सजिलो भयो,’ जिसीले भने ।

सङ्कटको अवस्थामा अर्काको सम्पत्ति संरक्षण गरिदिनु हरेक नागरिकको कर्तव्य हुने एसपी जिसी बताउँछन् । उनी थप्छन्, ‘हामी भिड हौँ भनेर जे पनि गर्न पाइँदैन । सरकारी वा गैरसरकारी कुनै सम्पत्ति क्षति गर्न पाइँदैन । मौकाको फाइदा लिनु भनेकै दुराशय मनस्थिति हो । आफ्नो कर्तव्य बिर्सेर उल्टै बोकेर हिँड्ने ?’

शुक्रबार काठमाडौंमा दुई फरक समूहले प्रदर्शन आयोजना गरेका थिए । दुर्गा प्रसाईं नेतृत्वको ‘राष्ट्र, राष्ट्रियता, धर्म, संस्कृति र नागरिक बचाउ महाअभियान’ र नवराज सुवेदी नेतृत्वको ‘राजसंस्था पुनःस्थापनाका लागि संयुक्त जनआन्दोलन समिति’ प्रदर्शनकर्ता थिए ।

कानुनी व्यवस्था के छ ?

मुलुकी अपराध संहिता २०७४ को परिच्छेद –२६ को दफा २८६ मा लुटपिट गर्न र गराउन नहुने उल्लेख छ । उक्त दफाको उपदफा (१) अनुसार; कसैले आफ्नो हक नपुग्ने वा अन्य कसैको स्वामित्व, जिम्मा वा नियन्त्रणमा रहेको सम्पत्ति चोरी वा लुटपाट गर्न पाइँदैन ।

यदि गरेमा तीन महिना कैद वा लुटपाट गरेको बिगोको २५ प्रतिशत जरिवाना वा दुवै हुनेछ । लुटपाट भएको सम्पत्ति बिगो कसूरदारबाट पीडितलाई क्षति भराइन्छ ।