काठमाडौं– दशैँको टीका कतै एक दिन मात्र लगाउने चलन छ । कतै पाँचौ दिन अर्थात् पूर्णिमासम्म लगाउने चलन छ । टीकाकै दिन मात्रै लगाउनेहरूको आफ्नै तर्क छ । त्यसैगरी पूर्णिमासम्म लगाउनेको पनि आफ्नै तर्क छ । वास्तवमा टीका कति दिनसम्म लगाउन सकिन्छ त ?
एकदिन लगाउने वा पाँचौ दिनसम्म लगाउने भनेर शास्त्रमा कहिँकतै उल्लेख नभएको आचार्य सोमनाथ कोइराला बताउँछन् । खबरहबसँगको कुराकानीमा उनले भने, ‘टीकाको भोलिपल्ट एकादशी, द्वादशी, त्रयोदशी, चतुर्दशी र पूर्णिमासम्म लगाउँदा केही बिग्रिन्न ।’
‘नेपालको पूर्वी भेगमा पहिलेदेखि पूर्णिमासम्म टीका लगाउने चलन हो । पश्चिमतिर टीकाको दिन मात्रै लगाउने चलन थियो’ आचार्य थप्छन्, ‘अहिले पश्चिममा पनि पाँचौँ दिन पनि दशैँको टीका लगाउने गरेको पाइन्छ । कोजाग्रत पूर्णिमाको पूजाको दिन टीका लगाउन सकिन्छ ।’
भगवतीको अभिषेक गर्ने भन्ने मुख्य टीकाको दिन नै हो । तर दशैँ हिन्दूहरूको मात्रै नभएर समग्र नेपालीको हो । यो सांस्कृतिक, सामाजिक पर्व हो । यो समाजलाई जोड्ने पर्व हो । देशविदेशमा रहेका सम्पूर्णलाई जोड्ने पर्व हो । अर्को प्रकृतिसँग पनि यो पर्व जोडिएको छ ।
टीका र जमरा विसर्जन गर्नुपूर्व लगाउन मिल्ने आचार्यको भनाइ छ । ‘आफूभन्दा अग्रजबाट टीका ग्रहण गरेर आशीर्वाद लिने हो । आदर्शवान् व्यक्तित्वहरूबाट आशीर्वाद लिएर उनीहरूकै मार्ग हिँड्नु भन्ने हो’ उनले भने, ‘नेपालको भूगोलको अवस्था हेर्दा पनि एकै दिनमा आफन्तकोमा पुग्न सकिँदैन । त्यसकारण पूर्णिमासम्म एउटै पक्ष रहने हुँदा पाँचौँ दिनमा पनि टीका लगाउन सकिन्छ ।’
नवरात्र भनेको आश्विन शुक्ल पक्षको प्रतिपदादेखि लिएर नवमीसम्म दुर्गा भगवतीको पूजाआराधना गरिन्छ । आराधनाको साथसाथ विजयादशमीको दिनसम्म पूजा हुन्छ । अधर्म हटेर धर्मको स्थापना होस् । असत्य हटेर सत्यको स्थापना होस् भन्ने कामनासहित प्रसाद लगाउने परम्परा विजयादशमी हो ।
प्रतिक्रिया