काठमाडौं- पछिल्ला धेरै वर्षदेखि युरोपेली संघ ईयूले चीनको आक्रामक निर्यात रणनीतिका कारण उत्पन्न आर्थिक असन्तुलनका परिणामसँग संघर्ष गर्दै आएको छ। विद्युतीयदेखि कपडा जस्ता वस्तु चीनबाट सस्तो मूल्यमा युरोप भित्रिन्छन् । सस्ता चिनियाँ वस्तुहरु युरोपेली बजारमा यत्रतत्र देख्न पाइन्छ ।

यसले गर्दा स्थानीय उत्पादनकर्ताहरूलाई कमजोर हुँदै जाँदा युरोपेली औद्योगिक क्षेत्रमा नकारात्मक परिणाम देखा परेको छ । उपभोक्ताहरूले केही समयका लागि सस्ता सामानको फाइदा उठाए पनि दीर्घकालीन परिणामहरू धेरै गम्भीर हुनसक्छन् । सस्ता चिनियाँ सामानका कारण युरोपमा कारखाना बन्द, घरेलु उत्पादनमा गिरावट, र प्रमुख ईयू अर्थतन्त्रहरूमा युवा बेरोजगारीको वृद्धिको जोखिम देखिएको छ ।

यो स्थिति विशेष गरी स्टिल, सौर्य प्यानल, र उपभोक्ता इलेक्ट्रोनिक्सजस्ता क्षेत्रमा झन् स्पष्ट रूपमा देखिएको छ । यी क्षेत्रमा राज्यले प्रदान गर्ने अनुदानको सहारामा चिनियाँ कम्पनीहरूले युरोपेली प्रतिस्पर्धीहरूलाई पछि पारेका छन् । यसबाट बजारमा खराब परिणाम देखा पर्ने युरोपेली आयोगले बारम्बार चिन्ता व्यक्त गर्दै पनि आएको छ ।

तर चीनको विशाल निर्यात संयन्त्रका कारण प्रभावकारी प्रतिकारात्मक कदमहरू लागू गर्न ईयूलाई कठिन छ । सन् २०२४ सम्ममा चीन ईयूको कुल आयातको करिब १५% हिस्सा ओगटेको थियो । युरोप र चीनबीच ५ खर्ब ७० अर्ब युरो बराबर द्विपक्षीय व्यापार हुँदै आएको छ ।

यस व्यापारिक सम्बन्धको महत्वपूर्ण आधार चीनदेखि बेलारुस हुँदै पोल्याण्डसम्म जोड्ने विशाल स्थलमार्ग हो । चीनको बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) अन्तर्गत निर्माण गरिएको यो मार्गले चीनलाई युरोपसँग जोड्दछ ।

यस रेल सञ्जालले समुद्री मार्गभन्दा छिटो र सस्तो विकल्प प्रदान गर्दै डेलिभरी समय घटाएको छ । यसै मार्गका कारण युरोपेली खुद्रा तथा उत्पादन कम्पनीहरू “जस्ट–इन–टाइम” आपूर्ति सञ्जाल पनि सम्भव भएको छ ।

तर, यो मार्ग ११ सेप्टेम्बर २०२५ मा अचानक विच्छेद भयो । रुस र बेलारुसले “जपद २०२५” सैन्य अभ्यास सञ्चालन गरेपछि पोल्याण्डले बेलारुससँगको सिमाना बन्द गरिदियो । यससँगै अहिले यो मार्ग अनिश्चितकालका लागि ठप्प भएको छ । पोलिश अधिकारीका अनुसार “पूर्ण रूपमा सुरक्षित” भएपछि मात्र यो मार्गमा यातायात पुनः सुचारु हुनेछ ।

चीनका लागि यो निर्णय गम्भीर असर पार्ने खालका छन् । वार्षिक करिब २५ अर्ब युरो बराबर व्यापार हुने मार्ग ठप्प हुँदा हजारौँ कन्टेनरहरू बाटोमै अड्किएका छन् । यससँगै निर्यातकर्ताहरू वैकल्पिक मार्ग खोज्न बाध्य भएका छन् । चीनका औद्योगिक केन्द्रका व्यवसायहरूले बढ्दो लागत, ढिलो ढुवानी, र भण्डारणको चापको सामना गरिरहेका छन् ।

रेलमार्गबाट १५–२० दिनमै पुग्ने सामानहरू अहिले समुद्री वा हवाई मार्गबाट ढुवानी गर्नुपरेको छ, जसले समय र लागत दुबै बढाएको छ । धेरै व्यापारीका लागि यो थपिएको खर्च धान्न मुश्कील पर्दै गएको छ ।

चीनको शानडोङ शहरस्थित एक मोटर पार्ट्स आपूर्तिकर्ताले समुद्री ढुवानीमा स्विच गर्दा परेको आर्थिक दबाबबारे गुनासो गरेका छन् । उनले भण्डारण शुल्क र ठेक्का जोखिम दुवै बढेको पनि बताएका छन् । त्यसैगरी, यीवुका एक कपडा निर्यातकले भने हवाई ढुवानीले लागत तीन गुणा बढाउने भएकाले नाफा असम्भव हुने बताए । सेन्जेनका ट्याब्लेट उत्पादकहरूले पनि नगद प्रवाहमा अवरोध र ग्राहक असन्तुष्टिको चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

यसको असर चीन बाहिर पनि फैलिएको छ । पोल्याण्डका रसद कम्पनीहरू विशेषगरी राज्य स्वामित्वको पीकेपी कार्गोले चेतावनी दिँदै यो अवरोध लामो समय रहेमा भने व्यापारको प्रवाह कजाखस्तान, क्यास्पियन र कृष्ण सागर हुँदै दक्षिण युरोप वा टर्कीसम्म मोडिन सक्ने बताएको छ । जसले स्थल मार्गलाई अझ लामो, महँगो र अनिश्चित बनाउनेछ । यसका साथै पोलिश परिवहन कम्पनीहरूमा कार्यरत हजारौँ बेलारुसी चालकहरू अहिले बिचल्लीमा परेका छन् । उनीहरु न काममा फर्कन पाएका छन् न घर जान नै पाएका छन् ।

भू–राजनीतिले पनि यस सङ्कटमा भूमिका खेलेको छ । युरोपेली आयोगको साथ लिएर पोल्याण्डले गरेको यो निर्णयले आर्थिक व्यवहारिकताभन्दा रणनीतिक सावधानीलाई प्राथमिकता दिएको संकेत गर्छ । व्यापारिक विषयलाई अब सुरक्षाको विषयले प्रतिस्थापन गरेको छ । पोल्याण्डले अहिले आफूलाई रुसी आक्रमण र चिनियाँ प्रभावबाट जोगाउने प्रयास गरिरहेको छ ।

विशेषज्ञहरूको भनाइमा युक्रेन युद्धमा रूसलाई सहयोग गर्ने नीतिले युरोपमा चीनको विश्वास घटेको छ । चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको रुससँगको गठबन्धनले बाल्टिक राष्ट्रहरू पनि सतर्क भएका छन् । चिनियाँ सामाजिक विज्ञान प्रतिष्ठानका एक पूर्वअनुसन्धानकर्ताले भनेअनुसार पोल्याण्डको कदम व्यापक प्रवृत्तिको हिस्सा हो । उनले अब व्यापार नीतिलाई भू–राजनीतिले निर्देशित गर्न थालेको बताएका छन् । उनका अनुसार चीनले कुनै समय सुरक्षित र भरपर्दो ठानेका स्थल मार्गहरू अब असुरक्षित भएका छन् ।

यो घटनाले ईयू–चीन सम्बन्धमा एउटा निर्णायक मोड ल्याएको छ । चीनका विश्वव्यापी महत्वाकांक्षा र अधिनायकवादी शैलीले सतर्क भएका युरोपेली राष्ट्रहरू आफ्ना निर्भरताहरू पुनः मूल्याङ्कन गरिरहेका छन् । अमेरिकाले पनि यसलाई मौन रुपमा हेरिरहेको छ । पोल्याण्डका पूर्वगुप्तचर प्रमुख पियोट्र क्राभचिकका अनुसार वाशिङ्टन यस बन्दबाट खुसी छ, किनभने यसले औपचारिक प्रतिबन्ध बिना नै चिनियाँ सामानमा “अप्रत्यक्ष शुल्क” लगाएको छ ।