काठमाडौँ – महिनावारीको अवधिमा सामान्य भन्दा बढी रगत बग्नुलाई हेभी पीरियड भनिन्छ । साथै मेनोरेजिया पनि भनिन्छ । रगतको प्रवाह बढ्नुका साथै यस समस्याबाट पीडित महिलाले क्र्याम्पको पनि सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । हार्मोनको असन्तुलन, फाइब्रोइड र पाठेघर सम्बन्धी समस्या लगायतका धेरै कारणले यो समस्याको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।

महिनावारीको समयमा, इन्डोमेट्रियल अर्थात् गर्भाशयको अस्तर बग्छ । जसका कारण रक्तस्रावको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । यस प्रक्रियाको मद्दतले शरीर भविष्यको गर्भावस्थाको लागि तयार हुन्छ । गर्भावस्था नभएको अवस्थामा, पाठेघरले आफ्नो अस्तर बगाउँछ, जसका कारण योनिबाट रगत ४ देखि ५ दिनसम्म जारी रहन्छ ।

विज्ञहरूका अनुसार पाठेघरको अस्तरमा बन्ने पाठेघरको पोलिप्सले पाठेघरको मांसपेशीलाई असर गर्छ, जसले गर्दा रगत बग्ने गर्छ । यसबाहेक शरीरमा भिटामिनको कमीले पनि यो समस्या बढाउँछ । साथै, हार्मोनल असन्तुलनको कारण पीसीओडीको जोखिम बढ्छ, जसले रक्त प्रवाह बढाउँछ।

महिनावारीमा धेरै रक्तस्राव हुने लक्षणहरू

• महिनावारी हुँदा रगत जम्न थाल्छ र प्रत्येक दुईदेखि तीन घण्टामा प्याड फेर्ने समस्याको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।

• ५ दिनसम्मको अवधिको सट्टा एक हप्ता वा सोभन्दा बढी समयसम्म रगत बग्नुले भारी रक्तस्रावलाई जनाउँछ।

• एनिमियाका लक्षणहरूमा वृद्धि, जसले थकान र कमजोर महसुस गराउँछ। लामो समयसम्म उभिनु पर्छ र दुखाइको सामना गर्नु पर्छ।

के कारणले महिनावारीको समयमा धेरै रक्तस्राव हुन्छ ?

बढी शारीरिक गतिविधि

अत्याधिक व्यायामका कारण पाठेघरमा असर बढ्छ, जसका कारण पाठेघरको अस्तरमा गडबडी हुन्छ । यस्तो अवस्थामा एन्डोमेट्रियल वा ग्रीवाको पोलिप्स प्रभावित हुन्छ, जसका कारण भारी रक्तस्रावको समस्या रहन्छ।

संक्रमण

संक्रमणले महिनावारीको समयमा अत्यधिक रक्तस्रावको समस्या पनि बढाउँछ। असुरक्षित यौन सम्पर्क, धेरै पार्टनर र डिलिवरीको लगत्तै यौन सम्पर्क गर्नु संक्रमणको कारक साबित हुन्छ, जसका कारण अत्यधिक रक्तस्रावको समस्या कायमै रहन्छ । योनी नजिकै सुन्निने, चिलाउने र रातो हुने समस्याको पनि सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।

हार्मोनल असन्तुलन

एस्ट्रोजन र प्रोजेस्टेरोन हर्मोन बीच सन्तुलन कायम राख्दा पाठेघरको अस्तरको निर्माणलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ। बढ्दो हर्मोनल असन्तुलनका कारण एन्डोमेट्रियमको मोटाई अर्थात् नरम तह बढ्छ र धेरै रक्तस्रावको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ। थाइरोइडबाट पीडित महिलाहरूलाई अत्यधिक रक्त प्रवाहको जोखिम हुन्छ।

अंडाशय सम्बन्धित समस्याहरू

कहिलेकाहीँ महिनावारीको समयमा डिम्बाशयले अण्डा छोड्दैन। यसलाई एनोभ्युलेसन भनिन्छ। यस्तो अवस्थामा महिनावारीको समयमा रक्तस्राव बढ्न थाल्छ, यसका साथै ओभेरियन सिस्टले पनि रक्तस्राव बढाउँछ ।

फाइब्रोइड

फाइब्रोइड गर्भाशय भित्र वा बाहिर बढ्न थाल्छ। जसका कारण योनिबाट असामान्य रक्तस्रावको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । वास्तवमा, यसले रक्त नलीहरूको वृद्धि बढाउँछ, जुन अत्यधिक रक्तस्रावको कारण साबित हुन्छ।

पोलिप्स

मेडलाइन प्लसका अनुसार, पाठेघरको अस्तरमा बन्ने पोलिप्सले महिनावारीको समयमा रक्तस्राव गराउँछ। रजोनिवृत्ति पछि पोलिप्स धब्बा हुन जारी छ। यो हर्मोन थेरापी द्वारा निको हुन सक्छ।

क्यान्सर

रिपोर्टका अनुसार पाठेघर वा पाठेघरको क्यान्सरका कारण भारी महिनावारीको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ। क्यान्सर रजोनिवृत्ति अघि वा पछि हुन सक्छ। यो अवस्थालाई इन्डोमेट्रियल हाइपरप्लासिया भनिन्छ। जसका कारण महिनावारीमा धेरै रगत बग्ने र अनियमित रक्तस्राव हुने समस्या रहन्छ ।

यसरी समस्या समाधान गर्न सकिन्छ : 

आहारमा परिवर्तन ल्याउने : खानामा आइरन र भिटामिन सीको मात्रा बढाएर अक्सिजनको मात्रा बढाउन सकिन्छ। यसबाहेक भिटामिन सीले आइरनको अवशोषण बढ्न थाल्छ। यसले एनीमियाका लक्षणहरू हटाउन मद्दत गर्छ र निरन्तर थकानबाट छुटकारा पाउन सक्छ। यसका लागि आफ्नो आहारमा हरियो सागसब्जी, सिट्रस फलफूल र बीउको सेवन गर्नुहोस्।

प्रशस्त पानी पिउने : शरीरमा इलेक्ट्रोलाइट सन्तुलन कायम राख्न प्रशस्त पानी पिउनुहोस्। यसले शरीरमा रगतको मात्रा बढाउँछ, जसले भारी रक्तस्रावको समस्या समाधान गर्छ। दिनमा ६ देखि ८ गिलास पानी पिउन निश्चित हुनुहोस्।

पर्याप्त सुत्ने : शरीरमा बढ्दो हार्मोनल असन्तुलन कायम राख्न पर्याप्त निद्रा लिनुहोस्। यसले मस्तिष्कलाई सक्रिय राख्छ र शरीरमा बढ्दो अन्य समस्याबाट पनि राहत दिन्छ। यसले शरीरमा बढ्दो कोर्टिसोल हर्मोनलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ।

व्यायाम गर्ने : पीसीओडी र थाइराइड लक्षणहरूबाट बच्न व्यायाम र योग गर्नुहोस्। जसले गर्दा मांसपेशीहरु तन्किन्छ र रगतको प्रवाह बढ्छ । शरीर सक्रिय र स्वस्थ रहन्छ।

बढी रगत बग्न नदिने केही घरेलु उपाय 

सुन्तलाको जुस : एक गिलास सुन्तलाको जुसमा दुई चम्चा कागतीको रस मिलाएर दैनिक तीनदेखि चार पटकसम्म पिउँदा यो समस्यामा राहत मिल्दछ ।

धनियाँ : एक गिलास पानीमा धनियाँको पाउडर मिसाएर उमाल्ने र चिसो भएपछि पिउँदा पनि महिनावारीका समयमा बढी रगत बग्ने समस्या हट्छ ।

अमलाको जुस : अमलाको रसमा पुदिनाको रस मिसाएर दहीमा मिसाई पिउँदा पनि रगत बग्ने समस्या कम हुन्छ ।

मेवा : मेवामा पाइने पपाइन एन्जाइम्सले रगत बग्ने समस्या कम गर्दछ ।

उखुको जुस : सातामा एक पटक उखुको जुस पिउँदा महिनावारी हुँदा धेरै रगत बग्ने समस्या कम हुन्छ ।

दालचिनी : एक कप पानीमा दालचिनीको एक डन्डी राखेर उमाल्ने र त्यसलाई चिसो पारी पिउँदा पनि रगत बग्ने समस्याबाट मुक्ति पाउन सकिन्छ ।

तरबुजा : तरबुजामा पाइने मेग्नेशियमले शरीरमा प्रोजस्टोन र एस्टोजेन हर्मोनको स्तर व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्दछ ।-विभिन्न एजेन्सीको सहयोगमा