काठमाडौं- पछिल्लो समय नेपाल र बंगलादेशसँग भारतको सम्बन्ध त्यति राम्रो छैन । गत वर्ष अगस्टमा बंगलादेशमा विशाल प्रदर्शनसँगै भएको सत्ता परिवर्तनलाई भारतले खासै रुचाएको छैन ।

प्रदर्शनपछि बंगलादेशकी तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेख हसिना भागेर भारत पुगेकी थिइन् । उनलाई अहिले पनि भारतले शरण दिएर राखिरहेको छ । उता बंगलादेशमा कयौँ मुद्दामा पक्राउ हसिनाविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी गरिएको छ।

मोहम्मद युनुसको नेतृत्वमा रहेको बंगलादेशको अन्तरिम सरकारले शेख हसिनालाई सुपुर्दगी गर्न बारम्बार आग्रह गर्दै आएको छ, जसलाई भारतले अस्वीकार गर्दै आएको छ ।

भारतले बंगलादेशमा धार्मिक अल्पसङ्ख्यक खासगरी हिन्दू धर्मावलम्बीमाथि ज्यादती भइरहेको भन्दै निन्दा गर्दै आएको छ । भारतसँगको सम्बन्ध खराब भएपछि बंगलादेशले भारतको प्रतिद्वन्द्वी मुलुकहरु चीन र पाकिस्तानसँग सम्बन्ध सुधारको प्रयास गरिरहेको छ ।

हालै चीन भ्रमणमा गएका अन्तरिम सरकारका प्रमुख सल्लाहकार युनुसले त्यहाँ भारतका पूर्वोत्तर राज्यलाई लिएर निकै खरो बयान दिएका थिए ।

उनको भनाइको सार यस्तो थियो– ‘पूर्वोत्तर भारतका सात राज्यहरु भूपरिवेष्ठित छन् । र, बंगलादेश त्यस क्षेत्रमा अवस्थित समुद्रको एकमात्र संरक्षक हो ।’

उनको यो भनाइलाई लिएर भारतीय मिडियामा खुबै चर्चा भयो । यतिसम्म की लामो समयसम्म युनुस र भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीबीच थाइल्याण्डको राजधानी बैंककमा आयोजित बिम्स्टेक शिखर सम्मेलनमा साइडलाइन भेटवार्ता हुने नहुने पनि टुंगो लागेको थिएन ।

त्यसैगरी, नेपालसँग पनि भारतको सम्बन्ध खासै राम्रो छैन । गत असार १७ गते मिलेका नेपालका दुई ठूला पार्टीले असार ३१ गते नयाँ सरकार बनाए । सबैभन्दा ठूलो दल नेपाली कांग्रेसले नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई प्रधानमन्त्री बनाएपछि भारत रुष्ट बन्यो ।

भारतको नजरमा चीनपरस्त मानिएका ओली प्रधानमन्त्री बनेको उसलाई पटक्कै मन परेको छैन । पहिले नै ओलीको कार्यकालमा नेपालले कालापानी र लिम्पियाधुरा समेटेर चुच्चे नक्सा जारी भएको थियो । त्यस घटनाले भारत ओलीसँग व्यक्तिगत रुपमै चिढिएको विश्लेषण गरिन्छ ।

ओलीले भारतको साटो पहिले चीनको भ्रमण गरे । ओलीको चीन भ्रमणका क्रममा बीआरआई कार्यान्वयनसम्बन्धी सम्झौतापत्रमा पनि हस्ताक्षर भयो । यसबाट पनि नेपालसँग भारतको सम्बन्ध राम्रो बन्न सकेको छैन । भारतले ओलीलाई भ्रमणको निम्तो पनि दिएको छैन भने मोदीले पनि नेपाल आउने चाहना देखाएका छैनन् ।

त्यसैगरी, नेपालमा विकसित घटनाक्रममा भारतलाई जोडेर हेरिएको छ । खासगरी, नेपालमा राजावादीको गतिविधिलाई लिएर नेपाली राजनीतिक नेतृत्व भारतप्रति केही सशंकित छ । राजावादीको प्रदर्शनमा उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथको तस्बीर प्रयोग भएको विषयलाई संवेदनशील रुपमा हेरिएको छ ।

हालै प्रधानमन्त्री ओलीले पार्टीको एउटा बैठकका क्रममा नेपालमा बढ्दो राजावादीको गतिविधिमा भारतको हात रहेको बताएको भन्ने खबर सार्वजनिक भएको थियो । समाचार अनुसार उक्त बैठकका क्रममा उनले ‘भारतलाई देखाइदिने’ टिप्पणी गरेका थिए ।

ओलीको यो भनाइले भारतीय मिडियामा पनि राम्रै ठाउँ पायो । यद्यपि पछि पार्टीले विज्ञप्ति नै निकालेर प्रधानमन्त्री ओलीले भारतलाई लक्षित गरी त्यस्तो भनाइ नराखेको स्पष्ट पारेको थियो ।

तर, बैंककमा जारी बिम्स्टेक शिखर सम्मेलनका क्रममा खिचिएका दुई तस्बिरले धेरैको ध्यान तानेको छ । शिखर सम्मेलनमा सहभागी शीर्ष नेताको तस्बिरलाई लिएर विभिन्न कोणबाट विश्लेषण भइरहेका छन् ।

दुवै तस्बिरमा प्रधानमन्त्री मोदीले ओली र युनुसलाई आफ्नो दायाँबायाँ राखेका छन् । शिखर सम्मेलनअघि आयोजित रात्रिभोजमा प्रधानमन्त्री ओली, प्रधानमन्त्री मोदी र प्रमुख सल्लाहकार लस्करै टेबलमा बसेको देख्न सकिन्छ । तीनै नेता निकै गम्भीर मुद्रामा छन् ।

शिखर सम्मेलनका लागि खिचिएको सामूहिक तस्बिरमा बायाँबाट लस्करै क्रमशः प्रधानमन्त्री ओली, भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी, बंगलादेशको अन्तरिम सरकारका प्रमुख सल्लाहकार मोहम्मद युनुस, थाइल्याण्डकी प्रधानमन्त्री पेटोङटार्न शिनावात्रा, भुटानका प्रधानमन्त्री छिरिङ टोग्बे, म्यान्मारको राज्य प्रशासन परिषदका अध्यक्ष एवम् प्रधानमन्त्री मिन आङ हलिङ र श्रीलंकाली प्रधानमन्त्री हरिनी अमरासूर्या छन् ।

प्रधामन्त्री मोदीले दक्षिण एशियामा भारतसँग खराब सम्बन्ध भएका दुई देशका प्रधानमन्त्रीलाई दायाँबायाँ राखेर तस्बिर खिचाएको विषयलाई निकै चासोपूर्वक हेरिएको छ ।

बहुपक्षीय संगठनको शिखर सम्मेलनका क्रममा शीर्ष नेताहरुले सामूहिक तस्बिर खिचाउने एउटा औपचारिकता र शिष्टाचार त एक ठाउँमा छ तर, नेताहरुको पोश्चर र पोजिसनले भने धेरैको ध्यान खिचेको छ । यो तस्बिरमा मोदीले दुबै हात कम्मरअगाडि लगेर जोडेका छन् ।

मोदीको दायाँबायाँ ओली र युनुस भने लगभग ‘अटेन्सन’ पोजिसनमा उभिएका छन् ।

हुन त प्रधानमन्त्री मोदी ‘दिखावा’ मा रमाउने गरेको भनेर भारतमै पनि आलोचना हुने गरेको छ । विदेश भ्रमणमा जाँदा एयरपोर्टमा मान्छे भेला पारेर ‘भारत माताकी जय’ भन्न लगाउने, साँस्कृतिक कार्यक्रममा विशेष जोड दिने, दुई मुलुकभन्दा पनि ठूला नेतासँग व्यक्तिगत सम्बन्ध राख्न बढि रुचाउनेजस्ता आरोप मोदीमाथि लाग्ने गर्छ । ‘दिखावा’ मन पराउने मोदीले ओली र युनुसलाई सँगै राखेर कुनै सन्देश पो दिन खोजेका हुन् कि भन्ने पनि धेरैको प्रश्न छ ।

जे होस्, बैंककमा बिम्स्टेकको शिखर सम्मेलन चलिरहेको छ । सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री ओलीले बिम्स्टेक शिखर सम्मेलनका मुख्य अन्तरवस्तु र संयुक्त राष्ट्रसंघको दिगो विकास लक्ष्यसँग नेपालले लिएको ‘समृद्ध नेपाल, सुखी नेपाली’को राष्ट्रिय आकांक्षा गहिरोसँग प्रतिध्वनित हुने बताए । उनले समृद्धि, लचिलो र खुलापनजस्ता बिम्स्टेक सम्मेलनका तीन आधार स्तम्भ, दिगो विकास लक्ष्य र नेपालको राष्ट्रिय आकांक्षासँग गहिरो रूपमा प्रतिध्वनित हुने बताएका हुन् ।

बिम्स्टेकले परिवर्तनशील समयलाई मात्र नभई क्षेत्रीय सहयोगलाई पुनःजीवित गर्ने अवसरलाई सदुपयोग गर्नुपर्नेमा जोड दिँदै उनले यस शिखर सम्मेलनको विषयवस्तु जनता, समृद्धि र कल्याणको पक्षमा रहेको उल्लेख गरे । उनले बिम्स्टेकले दुई गतिशील क्षेत्रहरू (दक्षिण एसिया र दक्षिणपूर्व एशिया) बीचको अद्वितीय सहकार्यको उदाहरण दिने भएकाले साझा र एकीकृत प्रयासमा हातोमालो गर्न आग्रह गरे ।

आजै ओलीले बिम्स्टेकको साइडलाइनमा मोदीसँग भेटवार्ता गरेका छन् । जहाँ दुवै देशका प्रधानमन्त्रीले एक अर्काको राष्ट्रभाषा प्रयोग गरेर एक्समार्फत् भेटबारे जानकारी दिएका छन् । दुई नेताबीचस्थानीय समयअनुसार अपराह्न ४ बजे दुईपक्षीय भेटवार्ता भएपछि एकअर्कालाई विशेष महत्त्व दिएको सन्देश उनीहरूले लेखेका छन् । भेटवार्ताका क्रममा प्रधानमन्त्री ओलीले मोदीलाई नेपाल भ्रमणको निम्तो दिने कार्यक्रम थियो । तर यसबारे दुवै पक्षले केही खुलाएका छैनन् । नेपालले मोदीलाई सगरमाथा संवादमा बोलाउने तयारी गरेको थियो ।