‘ब्रेनट्युमर हुँदैमा डराउनु हुँदैन । यससँग जुध्नुपर्छ । लड्नुपर्छ र अहिलेको अवस्थामा यसलाई जित्ने सम्भावना धेरै छ । जुन आजभन्दा ३० वर्ष अगाडि सम्भव थिएन ।’

काठमाडौं– आज जुन ८ अर्थात् विश्व ब्रेनट्युमर दिवस । ब्रेनट्युमरबारे जागरुकता बढाउन र यसको चुनौतीपूर्ण स्थितिबाट प्रभावित बिरामीलाई हौसला प्रदान गर्न नेपाललगायत विश्वभर मनाइँदैछ ।

ब्रेन ट्युमरलाई हाम्रो समाजमा एकदमै डरलाग्दो रोगका रूपमा हेरिन्छ । यो रोग लागिसकेपछि उपचार नै सम्भव छैन । शल्यक्रियापछि पनि निश्चित समयमा बिरामीको मृत्यु हुन्छ या प्यारालाइसिस हुन्छ भन्ने भ्रम हाम्रो समाजमा छ । तर समयमै उपचार पाए सबै खालका ब्रेनट्युमरको सफल उपचार सम्भव रहेको चिकित्सक बताउँछन् । ब्रेनट्युमर कस्तो रोग हो ? नेपालमा यसको अवस्था के छ ? उपचारको अवस्था के छ ? भन्ने विषयमा वीर अस्पतालका न्युरो सर्जरी विभागका असिस्टेन्ट प्रोफेसर तथा न्युरो सर्जन डा. सुशीलमोहन भट्टराईसँग खबरहबले कुराकानी गरेको छ ।

आज ब्रेनट्युमर दिवस मनाइँदैछ । ब्रेनट्युमरलाई एकदमै डरलाग्दो ज्यानै लिने रोगका रूपमा हेर्ने गरिन्छ । हामीले ब्रेनट्युमरलाई कसरी बुझ्ने ?

ब्रेन ट्युमर भनेको हाम्रो शरीरको मस्तिष्कमा हुने कुनै पनि किसिमको नचाहिने ग्रोथ अर्थात् मासुको पिण्ड हो । जसले ब्रेनलाई नराम्रो असर गर्न थाल्छ । ब्रेनले नै हाम्रो पूरै शरीरलाई सञ्चालन गर्ने हुँदा मस्तिष्कमा हुने त्यस्ता ट्युमरले पूरै शरीरकै सञ्चालनमा असर गर्न थाल्छ । जसलाई हामीले ब्रेनट्युमर भनेर बुझ्छौँ ।

ब्रेनट्युमर भइसकेपछि मान्छे बाँच्दैनन् भन्ने भ्रम छ । यसको वास्तविकता के हो ? नेपालमा र विश्वमा ब्रेनट्युमरको अवस्था कस्तो छ ?

शरीरमा देखिने विभिन्न क्यान्सरमध्ये १ देखि ५ प्रतिशतमा देखिने ट्युमर ब्रेनट्युमर हो । ब्रेनट्युमर मध्ये पनि ब्रेनमै सुरु हुने ट्युमर र बाहिरबाट आउने अर्थात् शरीरको अन्य अङ्गमा भएको ट्युमर जस्तै फोक्सोको क्यान्सर, स्तन क्यान्सर, मिर्गौला क्यान्सर फैलिएर ब्रेनमा आउँछ । जसलाई ‘सेकेण्डरी ट्युमर’ भनिन्छ ।

सबैभन्दा ‘कमन ट्युमर’ भनेको विश्वमा नै ‘सेकेण्डरी ट्युमर’ हो । बाहिरबाट आएका ट्युमर ‘कमन’ हुन्छन् भने त्यसपछि ‘प्राइमरी ब्रेन ट्युमर’ पर्ने गर्छन् । ‘प्राइमेरी ब्रेनट्युमर’ मा पनि विभिन्न खालका ट्युमर हुन्छन् । जसलाई सामान्य तया विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले ४ वटा ग्रेडमा छुट्याएर राखेको छ । यिनै ग्रेडभित्र पनि धेरै खालका ट्युमरहरू पर्दछन् ।

विश्वमा क्यान्सरको वृद्धि भइरहेको छ । स्वास्थ्य सेवा संसारभर नै उन्नत हुँदै सुदृढ हुँदै गइरहेको छ । त्यसैगरी नेपालमा पनि ३०–४० वर्ष अगाडिभन्दा स्वास्थ्य सेवा धेरै सुदृढ हुँदै गइरहेको छ ।

आज भन्दा २० वर्ष अगाडि नेपालको औसत आयु ५१–५२ वर्ष थियो । अहिले नेपालको आयु ७१ वर्ष पुगेको छ । स्वास्थ्य सेवाकै कारण अहिले औसत आयु २० वर्ष बढेको छ । स्वास्थ्य सेवाले सामान्य स्वास्थ्य सुदृढ हुँदै जाँदा बढ्दो उमेरसम्म बाँच्ने जनसङ्ख्यालाई बढाएको छ ।

बढ्दो उमेरसँगै लाग्ने रोग दम, क्यान्सर लगायत छन् । जसका कारण विश्वभरी नै क्यान्सरका बिरामीको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ । यस्ता क्यान्सरहरू ब्रेनमा पनि फैलिने भएकाले एडभान्स लेबलका फैलिएका ब्रेन ट्युमरका बिरामीको नेपाललगायत विश्वभरी नै बढ्दो क्रममा रहेको छ ।

त्योबाहेक प्राइमरी ब्रेन ट्युमरको पनि विभिन्न खालका जेनेटिक म्युट्रेशन र अन्य रोगहरूको कारण आउने ट्युमरहरू इन्सिडेण्ट र डाइग्नोस्टिक गरिन्छ । हामीसँग ब्रेनको ट्युमर स्क्यान गर्ने प्रविधि उपलब्ध भएकाले ब्रेनट्युमर छिटै र सजिलै पत्ता लागेका छन् ।

तथ्याङ् हेर्दा ब्रेनट्युमरका बिरामी बढेको जस्तो देखिएको छ । ब्रेनट्युमरबारे सञ्चारमाध्यममा मृत्यु भएका घटना र डरलाग्दा तथ्याङ्क बर्सेनि सार्वजनिक हुन्छन् । नेपालमा यसबाट हुने मृत्युदर कस्तो छ ?

ब्रेनट्युमरकै कारण मृत्यु भएको यकिने राष्ट्रिय तथ्याङ्क छैन । हामीले अघिल्लो वर्ष राष्ट्रिय बे्रनट्युमर केन्द्र सुरु गरेका छौं । यसको तथ्याङ्क व्यवस्थापन गर्न थालिएको छ । निकट भविष्यमा यसका डेटाहरू हामीले निकाल्न पनि थाल्नेछौं । त्यसले मोटामोटी नेपालको अवस्था बताउन सक्ने अनुमान गरिएको छ । तर अहिले नै ब्रेनट्युमरका बिरामीको सङ्ख्या र उनीहरूको अवस्था बताउन सक्ने आधार हामीसँग छैन ।

ब्रेनट्युमरमा उपचारको सफलता दर कस्तो छ ?

मैले काम गर्ने संस्था वीर अस्पतालमा हामीले बर्सेनि ८ सयदेखि १ हजार जना ब्रेनट्युमरका बिरामीको सफल शल्यक्रिया गरिरहेका छौँ । त्यही अनुपातमा नेपालका अन्य ठूला स्वास्थ्य संस्थामा पनि शल्यक्रिया भइरहेको छ ।

ती शल्यक्रियाको परिणाम हेर्दा अहिलेको अवस्थामा कुनै पनि किसिमका ब्रेनट्युमरहरूलाई समयमै हामीले निदान गर्न सकेको अवस्थामा र त्यसको उचित उपचार गर्न सकेको अवस्थामा ब्रेनट्युमरकै कारण ज्यान गुमाइहाल्नुपर्ने स्थिति छैन ।

ब्रेनट्युमर डाइग्नोसिस भएपछि हामीले करिब १० देखि २० प्रतिशत ट्युमरलाई तत्काल केही गनुपर्दैन भन्छौँ । किनकि ती ट्युमरहरू तत्काल बढिहाल्ने अवस्थाका हुँदैनन् । ब्रेनको सेन्सेटिभ एरियामा हुँदैनन् र ती ट्युमरलाई तत्काल शल्यक्रिया गर्नुपर्ने हुँदैन ।

अर्को ५ देखि १० प्रतिशत ट्युमरलाई औषधिले निको पार्न सकिन्छ । जस्तै मेरो यसै हप्ताको उपचारको अनुभवको कुरा गर्नुपर्दा एकजना महिला मकहाँ उपचारका लागि आउनुभयो । उहाँ २५ वर्ष उमेरको हाराहारीको महिला हुनुहुन्थ्यो । उहाँको प्राथमिक लक्षण थियो महिनावारी रोकिनु । महिनावारी रोकिएपछि स्त्रीरोग विशेषज्ञलाई देखाउनुभयो ।

त्यहाँ केही पत्ता नलागेपछि थप जाँच गर्दा पोल्याक्टिन भन्ने एउटा हर्मोन बढेको देखियो । हर्मोन के कारणले बढेको भनेर पत्ता लगाउन एमआरआई गर्दा पिट्युटरी ग्रन्थीमा १ दशमलव ५ सेन्टिमिरको एउटा ट्युमर भेटियो ।

उक्त ग्रन्थीले हर्मोन बढाउँदा उहाँको महिनावारीमा गडबडी देखिएको थियो । अहिले उहाँको उपचार मैले नै गरिरहेको छु । तत्काललाई एउटा औषधि चलाइएको छ सम्भवतः त्यही औषधिले नै ६ महिना १ वर्षमा उहाँको ट्युमर बिलाएर जानेछ ।

ती बाहेक शल्यक्रिया नै गर्नुपर्ने स्थितिमा देखिने ट्युमरहरूको पनि हामीले शल्यक्रिया गरिसकेपछि ३० देखि ४० प्रतिशत ट्युमर यस्ता हुन्छन्, जसमा हामीले बिरामीलाई निश्चिन्त बनाउन सक्छौँ । कि तपाईंको ट्युमर अब फेरि फर्किँदैन अथवा १५ वर्षमा २ दशमलव ५ प्रतिशत सम्भावना हुन्छ । त्यसैले रिकरेन्सको एकदमै लो इन्सिडेन्स भएका ट्युमरहरू हुन्छन् ।

३० देखि ४० प्रतिशत र बाँकी रहेका ट्युमरमा पनि हामीले धेरै एक्सडेण्टमा निकाल्न सक्ने ट्युमरहरू ८० प्रतिशत हुन्छन् भने अन्तिमको ५–१० प्रतिशतले मात्रै बिरामीलाई लामो समयसम्म दुःख दिन सक्छन् । तिनमा पनि हौसला भएका बिरामी र सही उपचारलाई फलो गर्ने बिरामीले तोकेकै समयभन्दा पनि ५ गुणा १० गुणा बढी बाँचेर हामीलाई नै अचम्मित बनाइदिएका उदाहरण पनि छन् ।

ब्रेनट्युमरको बिरामीमा महिनावारी रोकिएको लक्षण देखिएको कुरा गर्नुभयो । ब्रेन ट्युमर भएको कसरी थाहा पाउने अन्य लक्षणहरू कस्ता देखिन्छन् ?

ब्रेनट्युमर भनेको विविध लक्षणहरूले देखिन्छ । धेरैजसो बिना लक्षण देखिन्छ । कतिपयलाई कुनै समस्याको निदान गर्ने क्रममा वा सामान्य टाउको दुखाइ हुँदा एमआरआई गरिन्छ । त्यसमा ब्रेनट्युमर देखिन्छ । खासमा यसरी बिनालक्षण देखिएको राम्रो हो । किनकि उपचार छिटो पाइन्छ र पूर्ण रूपमा निको पार्न सकिन्छ ।

त्यो बाहेक लक्षण नै देखाएर आउने ब्रेनट्युमरको मुख्य लक्षण भनेको टाउको दुखाइ नै हो । सामान्य टाउको दुखाइ र ब्रेनट्युमरको टाउको दुखाइमा फरक हुन्छ । ब्रेनट्युमरले टाउको दुखेको छ भने एउटै ठाउँमा एकै किसिमको दुखाइ दैनिक रूपमा लामो समयसम्म भइरहने हुन्छ ।

साथै अन्य लक्षणहरू जस्तै कान कराउने, रिँगटा लाग्ने, आँखाहरू बाङ्गो हुने, अनुहार बाङ्गो हुने, हातगोडा झमझमाउने, हातगोडामा मिर्गी जस्तो देखिने, अथवा बेहोस हुनेलगायतका लक्षणसँगै आउँछन् ।

कुनै–कुनै ट्युमर र्‍यापिडली प्रेसर बढाउने खालका हुन्छन् । त्यस्तो ट्युमरमा अत्यधिक कडा खालको टाउको दुखाइ हुन्छ । त्यस्तो दुखाइ प्राय बिहानको समयमा हुन्छ । जस्तै उठ्ने बित्तिकै कडा टाउको दुखाइ हुने, उज्यालो हेर्न नसकिने हुन्छ भने त्यो दुखाइले बान्ता गराउँछ । यदि यस्तो खालको कडा टाउको दुखाइ छ भने यो अलिकति नराम्रो खालको टाउको दुखाइ हो भनेर बुझ्नुपर्छ र प्राय बिरामी यस्तो खालको समस्या लिएर आउने गर्दछन् ।

हाम्रो ब्रेनका विभिन्न भागहरू छन् । मुख्यतया दायाँ र बायाँ भाग हुन्छन् । ८५ प्रतिशत मानिसमा बायाँ भाग बढी सक्रिय हुन्छ । हाम्रो बोली, हाम्रो सोच, हाम्रो व्यक्तित्व सबै बायाँ ब्रेनले चलाइरहेको हुन्छ । सिर्जनात्मक पक्षहरू पोयट्री, आर्टिस्टिक राइटिङ, स्पेशल ओरेन्टेशनलगायतका कुराहरूलाई दायाँ भागले चलाइरहेको हुन्छ ।

त्यसपछि ब्रेनकै विभिन्न कार्यहरू हुन्छन् । हातगोड चलाउने ठाउँ ब्रेनको एउटा स्टेप हुन्छ । सोच्ने, कान सुन्ने, बोल्ने, देख्ने लगायतका काम गर्नका लागि फरक फरक भागहरू हुन्छन् । त्यसैले जता–जता ट्युमर आउँछ त्यहीअनुसारका लक्षणहरू देखिन्छन् । जस्तै आँखाको भागमा ट्युमर छ भने आँखा धमिलो हुन्छ ।

कानको सेन्टरमा ट्युमर छ भने कानमा आवाजहरू आउने, कराउने जस्ता लक्षण देखिन्छन् । त्यस्तै हातगोडा चलाउने सेन्टरमा ट्युमर छ भने हातगोडा प्यरालाइसिस हुने अथवा हल्लिने, मिर्गी आउने समस्या हुन्छ । यसरी नै ब्रेनट्युमरका लक्षणहरू देखिने गर्दछन् ।

ब्रेनट्युमर थाहा पाउन के कस्ता जाँचहरू आवश्यक पर्छन् ?

ब्रेनट्युमरसँग मिल्ने लक्षण आएपछि हामीले एमआरआई गर्छौं । एमआरआई नै अहिलेको उत्तम विकल्प हो ।

यसको उपचार कत्तिको खर्चिलो छ ?

ब्रेनट्युमरको उपचार सरकारी स्वास्थ्य संस्थामा तुलनात्मक रूपमा सस्तो छ । सरकारका विभिन्न कार्यक्रम जस्तै स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमलगायत आर्थिक अवस्था कमजोर भएका बिरामीले पैसाकै कारण उपचारबाट बञ्चित हुनुपर्ने छैन भन्ने सरकारको नीति छ । समयमै सटिक उपचार बिरामीले पाउन सक्ने अवस्था छ । पैसाकै अभावमा उपचार नपाउने स्थिति अहिले छैन ।

ब्रेनट्युमर हुनुमा वंशाणुगत असर कति हुन्छ ?

ब्रेनट्युमरमा पनि अन्य ट्युमर जस्तै वंशाणुगत असर हुन्छ । कुनै पनि परिवारमा एउटा यस्तो जिन हुन्छ जसले मिर्गौलाकोे ट्युमर, फियोको ट्युमर, फोक्सोको ट्युमर दिन्छ भने कसैलाई ब्रेनको ट्युमर गराउँछ । यसले हरेक पुस्तामा फरक फरक खालको ट्युमर गराउन सक्छ । जस्तै बुबालाई मिर्गौलाको ट्युमर भयो भने छोरा अथवा नातिलाई टाउकोको मेडिलोब्लाष्टोमा हुनसक्छ ।

ब्रेनट्युमरको शल्यक्रियापछि मान्छे बाँचिहाले पनि विभिन्न किसिमको प्यारलाइसिस हुन्छ भनिन्छ नि ?

ब्रेनट्युमर डाइग्नोसिस भएपछि हामीले सबैभन्दा पहिला त ब्रेनट्युमर हो कि होइन भनेर पत्ता लगाउँछौँ । यदि हो भने कति साइजको छ ? कुन ठाउँमा छ ? भनेर पत्ता लगाइन्छ । जस्तै मैले अघि भनेँ ब्रेनको विभिन्न भाग हुन्छन् । तीमध्ये कुनै भागमा हुने ट्युमरले प्यरालाइसिस गराउने, आँखा नै देख्न नसक्ने जोखिम हुन्छ र उपचारले पनि त्यस्तै जोखिम निम्त्याउँछ ।

त्यस्तै कुनै भागमा हुने ट्युमरलाई भने हामीले कुनै पनि अङ्गमा असर नपारीकन निकाल्न सक्छौँ । यी सबै कुरा थाहा पाउनका लागि एमआरआई गरिन्छ । जसले उपचारका लागि बाटो देखाउँछ र सही उपचार गर्ने विधिको योजना बनाउन सक्छौं । यसरी जाँदा बिरामीलाई एकदमै कम जोखिम हुने गरी शल्यक्रिया गरिन्छ ।

बिरामीलाई जोखिम कम हुने गरी शल्यक्रिया गर्न हामीसँग प्रविधिहरू छन् । ब्रेनट्युमरको एउटा कन्भेल्स्नर अर्थात् ओपन सर्जरी जसमा हामीले बिरामीको टाउको भाग खोलिन्छ । ट्युमरको भागलाई वरिपरिबाट घेरेर निकालिन्छ । यो एउटा विधि भयो भने अर्को ट्युमरको ठाउँ हेरेर बिरामीको इण्डोष्कोपी गरिन्छ । इण्टरभेण्टिकुलर ट्युमर हुन्छन् ।

पिट्युटरी ग्रन्थीका ट्युमर हुन्छन् । ती ट्युमरहरूलाई नाकबाट दुर्बिन राखेर अथवा टाउकोमा एउटा सानो प्वाल बनाएर दुर्बिन हालेर हामीले उपचार गर्न सक्छौँ । ब्रेनको नसाहरूको अवस्था हेरेर त्यसको तालिका बनाएर त्यसको ड्यामेज हुने पाटो खोजेर पूरै ट्युमर निकाल्न सकिन्छ । यसरी बिरामीलाई सकमेसम्म सुरक्षित र राम्रो तरिकाले यसको उपचार गर्न सकिन्छ ।

कुनै बिरामीको ट्युमर हातखुट्टा चलाउने सेन्टरको नजिक छ । एमआरआईले विथइन मिलिमिटर देखाएको छ, शल्यक्रिया गर्दा त १–२ मिलिमिटर भित्रको ठाउँ ‘ड्यामेज’ हुनसक्छ । त्यस्तो अवस्थामा हामी अवेयर क्रेमोटोमी प्रविधिको प्रयोग गर्छौं । जसमा बिरामीलाई विशेष व्यवस्था गरेर प्रपर काउन्सिलिङ गरेर बिरामीलाई होसमै राखिन्छ ।

हामीले भनेको बेलामा बिरामीले हात उठाउने, बोल्ने, गाउने, गर्छन् । त्यही क्रममा हामीले म्यापिङ गरेर ब्रेनको एरियालाई छुट्याएर ट्युमरलाई पनि छुट्याइन्छ । त्यसपछि त्यो ट्युमरलाई बिरामीसँग कुराकानी गर्दागर्दै निकालिन्छ । जुन विधिलाई अवेयर क्रेमोटोमी भनिन्छ । त्यस्तै अर्को न्युरो न्यागिकेशन भन्ने विधि छ ।

यो भनेको ब्रेनको सबै संरचनाहरू कस्तो छ, भनेर एमआरआई र सिटीस्क्यानलाई मर्ज गरेर कम्प्युटरमा हालिदिन्छौं । त्यसपछि उक्त व्यक्तिको शल्यक्रिया गर्ने क्रममा कम्प्युटरमा हेर्दै हामी कहाँ पुग्यौं ? कति ट्युमर निकाल्यौं ? कति बाँकी छ ? सबै हेर्दै शल्यक्रिया गर्दै पूर्ण रूपमा ट्युमर निकाल्न सक्छौं । सामान्य ब्रेन कहाँनेर छ ? ट्युमर कहाँनेर छ ? सबै यसले देखाउँछ । त्यसैको आधारमा ट्युमर निकालिन्छ र सामान्य ब्रेन हामीले छुनै पर्दैन ।

विगतका वर्षहरूभन्दा अहिले ट्युमरको शल्यक्रिया धेरै गुणा सुरक्षित भइसकेको छ । उपचारमा नयाँनयाँ प्रविधिको प्रयोग बढ्दै गएपछि सबैखाले ब्रेनट्युरमरको उपचार नेपालमै सम्भव छ त ?

नेपालबाट अहिले हामीले कुनैकुनै ट्युमर मात्रै नजिकको छिमेकी देश भारत पठाउनुपर्छ । जुन मैले अघि भनेको वर्षमा ८ सय देखि १ हजार वटा ब्रेनट्युमरका बिरामीको अप्रेशन गन्छि, ती मध्ये ४ देखि ५ वटा ‘केस’ मात्रै बाहिर पठाइन्छ । त्यो पनि प्रविधिका हिसाबले । अप्रेशनकै लागि होइन । केहीकेही प्रविधि अझै पनि नेपालमा भित्र्याउन सकिएको छैन । तर अप्रेशनकै लागि भनेर बाहिर पठाउनुपर्ने अवस्था छैन ।

सामाजिक सञ्जालमा चर्चामा रहेका विवेक पङ्गेनीको बारेमा मैले बुझ्न चाहेँँ । जसले लामो समयदेखि ब्रेनट्युमरबाट पीडित भएर उपचारकै क्रममा अमेरिकामा मृत्युवरण गरे । उनलाई देखिएको ट्युमर कस्तो हो ? त्यस्तो ट्युमरको उपचार नेपालमा हुन्छ कि हुँदैन ?

यसबारे मैले पनि सामाजिक सञ्जालबाटै सुनेको हो । मैले उहाँको केस स्टडी नगरेको भएर ठ्याक्कै यस्तै हो भनेर भन्न सक्दिनँ । तर उहाँको ट्युमर पक्कै पनि हाइड्रेक ट्युमर थियो ।

हाइडे«ेक ट्युमरको केसमा समयमै डाइग्नोसिस महत्त्वपूर्ण हुन्छ । ट्युमरको एग्रेसिभनेस कति छ ? हामीले शल्यक्रिया गरिसकेर ट्युमरको जाँच गरेपछि थाहा पाउँछौँ । यदि त्यो ट्युमर रेडियो थेरापी, केमोथेरापी टेर्ने देखियो र पूर्णरुपमा निकाल्न सक्ने अवस्था रह्यो भने १० देखि १५ वर्ष त्यस्तो व्यक्ति बाँचेको रेकर्ड हामीसँग छ ।

तर विवेकको केशमा त्यो लागू भएन पक्कै पनि केही ट्युमर बाँकी थियो । रेडियो थेरापी, केमो थेरापी गरिएको हामीले सामाजिक सञ्जालमै देखेका थियौँ । धेरै प्रयासहरू पछि पनि उहाँको उपचार सम्भव नभएर मृत्यु भएको देखिन्छ ।

ब्रेनट्युमरका बिरामीको उपचारमा सरकारले राम्रै सहयोग गरिरहेको छ भन्नुभयो । अझै पनि सरकारले यो काम गरिदिएको भए हुन्थ्यो भन्ने केही छ ?

नेपाल सरकारले अहिले सबै क्यान्सरहरूलाई निःशुल्क उपचारको जुन दायरा दिएको छ । त्यो एकदमै प्रशंसा योग्य छ । जसले धेरै मानिसहरूलाई सहयोग भएको छ । यद्यपि मेरो सुझाव के छ भने ब्रेनट्युमरलाई पनि त्यो किसिमको सुविधा दिइयोस् । हालसम्म ब्रेनट्युमरका लागि छुट्टै कुनै सुविधा छैन । ब्रेनट्युमर, क्यान्सरजस्ता रोगहरू एकैपटक उपचार गरेर निको हुने खालका रोग होइनन् । यस्ता रोगलाई लामो समय उपचार चाहिन्छ ।

त्यस्तै ब्रेनट्युमरमा खास गरेर पुनःस्थापना चाहिन्छ । त्यसको लागि अहिले केही स्टेप्सहरू सरहकारले लिएको देखिन्छ । जुन सकारात्मक बाटोमा गइरहेका छन् । त्यसलाई अलिकति छिटो अगाडि बढाउनुपर्ने देखिन्छ ।

ब्रेनट्युमरकै बारेमा धेरैलाई जानकारी नभएको र मैले सोध्न छुटाएको केही छ कि ?

ब्रेनट्युमरको उपचारका क्रममा केही घटनाहरू हुन्छन्, जसले हामीलाई नै एउटा प्रेरणा दिएका छन् । जस्तै बिरामीको जीजीविषा अर्थात् बाँच्ने इच्छा कति बलियो हुँदो रहेछ र आस्था के हो ? भन्ने कुराको बलियो प्रमाणहरू भेटिन्छन् ।

जस्तै मैले मेरो करियरमा उपचार गरेको बिरामीमध्ये एकजना बहिनी थिइन्, जसलाई टाउकोको ट्युमर हातगोडा प्यारालाइसिस् हुने एरिया नजिक हुने देखियो र हाम्रोमा आउनुभयो । हामीले उपचार सुरु गर्‍यौँ । शल्यक्रिया गर्दा उहाँको ‘अवेक क्रेमोटोमी’ प्रविधिद्वारा गरियो । जसमा बिरामीलाई पूरै होसमा राखिन्छ ।

सोही क्रममा हामीले उहाँलाई गीत गाउन लगायौँ । उहाँले ‘आनी’ को गीत फूलको आँखामा फुलै संसार गाउनुभयो । हामीले शल्यक्रिया गर्दै गयौं । उहाँको ट्युमर हाइग्रेड ट्युमर थियो । जुन चौँथो स्टेजको थियो । कुराकानीकै क्रममा उहाँले म ‘आनी’ को एकदमै ठूलो फ्यान हो भन्नुभयो र संयोगवश मेरो सम्पर्क ‘आनी’सँग राम्रो रहेकाले हङकङमा रहेकी ‘आनी’ सँग भिडियोकल गराइदिएँ ।

‘आनी’सँगको कुराकानीपछि फेरी शल्यक्रिया गरियो । जुन सफल भयो । यस्तो केसमा बिरामीको बाँच्ने समय भनेको अघि हामीले कुरा गरेको विवेकजीको जस्तै १ देखि २ वर्ष हो । त्यो भन्दामाथि बिरलै व्यक्ति बाँच्छन् ।

तर हामीले त्यो शल्यक्रियाको ६ वर्षपछि फेरि ती बैनीको पलाएको ट्युमरको शल्यक्रिया गरेर घर पठाइसक्यौँ । यो मैले किन भनिरहेको छु भन्दा मान्छेको बाँच्ने चाहना बलियो हुनु भनेको पनि हामी सबैको लागि प्रेरणा हो ।

ब्रेनट्युमर भइसकेपछि म बाँच्दिन भन्ने सोच धेरै बिरामीमा आउँछ र आफन्तहरूले पनि आशा मार्छन् । तर यहाँको कुरा सुन्दा धेरै ट्युमरको शल्यक्रिया नै गर्नुनपर्ने रहेछ र शल्यक्रिया पछि पनि त जीवन सम्भव रहेछ । अहिलेको युगमा पनि भ्रम पालेर बसिरहेका आम मानिस र यसका बिरामीलाई तपाईँको टिप्स के छ ?

अहिले नेपालकै अवस्थामा हामीले उपचार गरिराखेका बिरामी वा अन्यको टाउकामा बे्रनट्युमर नै देखियो भने पनि केही ट्युमरलाई छुनै पर्दैन । कतिपयलाई त औषधि पनि चाहिँदैन ।

केही ट्युमरलाई औषधिले निको पार्न सकिन्छ भने केही ट्युमरलाई रेडियो थेरापी गरेर निको पार्न सकिन्छ । बाँकी रहेका केही ट्युमरलाई हामीले किमो थेरापी, इमोनोथेरापी, इण्डोस्कोपी लगायतका उपचारको प्रविधिबाट कन्ट्रोलमा राख्न सकिन्छ । तर हाम्रो समाज कस्तो छ भने नराम्रा घटनाहरू लामो समयसम्म रहिरहन्छ ।

जस्तै ५ जना ब्रेनट्युमरका बिरामी उपचारपछि निको भएको कसैले देख्दैन । तर एकजना बिरामीको मृत्यु भएको घटनालाई लामो समयसम्म भुल्दैन । यो हाम्रो समाजको आँखाले देख्ने भ्रम मात्रै हो ।

ब्रेन ट्युमर हुँदैमा डराउनु हुँदैन । यससँग जुध्नुपर्छ । लड्नुपर्छ र अहिलेको अवस्थामा यसलाई जित्ने सम्भावना धेरै छ । जुन आजभन्दा ३० वर्ष अगाडि सम्भव थिएन ।