काठमाडौं– राजावादीहरू उत्साहित भइरहेका बेला नेकपा माओवादी केन्द्र नेतृत्वको समाजवादी मोर्चाले पनि सडकको बाटो रोजेको छ । तत्काल सत्ता तलमाथि हुने सम्भावना नदेखेपछि समाजवादी मोर्चाले आगामी चैत १५ गते काठमाडौंमा शक्ति प्रदर्शन गर्न लागेको हो ।

पछिल्लो समय आफूलाई सबैभन्दा कडा राजावादी देखाउन थालेका दुर्गा प्रसाईंले पनि त्यही दिन काठमाडौंमा आन्दोलन घोषणा गरेका छन् । चैतलाई आन्दोलनको महिनाका रुपमा पनि चिनिन्छ । तर गणतन्त्रवादी र राजावादी एकै दिन सडकमा निस्किँदा केही तलमाथि हुने हुने चिन्ता पनि बढेको छ ।

प्रसाईंले अब राजा फर्काउने निर्णायक समय आएको भन्दै आन्दोलन चर्काउने घोषणा गरिसकेका छन् । गत फागुन २५ गते राजा फर्काउनेहरूले स्वागतका नाममा एक चरण आन्दोलन गरिसकेका छन् । राजावादीको आन्दोलनलाई माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले बेमौसमको बाजा भनिसकेका छन् ।

सरकार र राजावादीको विरोधमा मोर्चा सडक तताउँदै

अहिले नेपालमा दुईवटा तनाव छ । पहिलो, दुईतिहाइनजिकको केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारले नतिजा दिन नसक्नु । अर्को त्यही जगमा राजावादीले पनि आन्दोलन गरेर तनावतिर लैजान खोज्नु । नेपाली कांग्रेस, नेकपा एमाले, जनमत पार्टी, जनता समाजवादी पार्टी, जनता समाजवादी पार्टी नेपाल, लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीलगायतको सरकार भए पनि परिणाम नदेखिँदाको असन्तुष्टिलाई राजावादीले उपयोग गर्न खोजेका छन् ।

उता समाजवादी मोर्चा पनि सरकारविरुद्ध नै सडकमा जाँदैछ । माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, नेपाल समाजवादी पार्टी र संसदीय राजनीतिमा नआएको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी छन् ।
सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्थामा देखिएको समस्या र राज्यसत्ताको बागडोर सम्हालेकाको अलोकतान्त्रिक गतिविधिका कारण नेपाली जनताका अधिकार कुण्ठित हुँदै गएकाले सडकमा जानुपरेकोे मोर्चाको निष्कर्ष छ ।

नौ महिनाअघि असारमा प्रधानमन्त्रीबाट बिदा भएका प्रचण्डले प्रतिनिधि सभाबाटै राजावादी सडकमा आउनुको कारण सरकार नै भएको दाबी गरेका थिए ।

सरकारले भ्रष्टाचार, कमिशनखोरी र कालोबजारी बढाउँदा अर्थतन्त्र सङ्कटग्रस्त भएको बताएका छन् । यति हुँदा पनि सरकारले अन्देखा गरेको आरोप उनले लगाए । वर्तमान सरकारकै कारण नेपाली जनताको जनजीविका संकटग्रस्त भएको प्रचण्डको निष्कर्ष थियो ।

‘सरकार बिचौलिया दलालहरूको स्वार्थसिद्धिमा केन्द्रित छ । लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यताको उपहास गर्दै छ । अध्यादेशमार्फत् सरकार चलाउने, सदन छल्ने, र संसद्मा दर्ता विधेयकहरू नियन्त्रण गरी राख्नेमा उद्यत छ’, उनले भनेका थिए, ‘जनतामा आक्रोशको आगो ज्यामितीय रूपमा बढेको छ । यो लोकतन्त्रविरुद्ध प्रयोग हुने डर बढेको छ । प्रतिगामीहरू नारायणहिटीको गेटैमा पुग्दा पनि सरकार सुध्रिएन । सरकारले यसलाई जनताको आक्रोशका रूपमा बुझ्नुपर्छ ।’

प्रचण्डले यसो भनेपछि चैत २ गते समाजवादी मोर्चाले संघीयता र गणतन्त्रविरुद्ध भइरहेको भन्दै प्रदर्शन गर्ने निर्णय गरेको हो । माओवादी केन्द्रका महासचिव देव गुरुङ सरकारलाई खबरदारी र राजावादीलाई चेतावनी दिन आफूहरू सडक आउनुपरेको बताउँछन् ।

‘गणतन्त्रको रक्षा र नेपाली विशेषताको समाजवादको दिशामा अगाडि बढ्नु वर्तमान राष्ट्रिय राजनीतिको मुख्य कार्यभार हो । यसको जिम्मेवारी अहिले समाजवादी मोर्चामा छ’, गुरुङले भने, ‘सरकारको मनोमानी, देश एवम् जनताको हितविपरीत गलत क्रियाकलापका कारण जनतामा पैदा भएको असन्तुष्टि धमिलो पानी बनाई राजतन्त्र पुनस्र्थापनाको षड्यन्त्रमा प्रतिगामी लागिपरेका छन् । यसको प्रशय सरकारले पनि दिइरहेको छ । किनकि सरकारले जनतामा आशा भर्न सकेन ।’

उनी देशमा अशान्ति मच्चाउने छुट कसैलाई नभएको बताउँदै गणतन्त्रलाई हल्लाउने काम गर्न नहुने तर्क गर्छन् ।

नेकपा एकीकृत समाजवादीमा उपाध्यक्ष राजेन्द्र पाण्डे पनि गणतन्त्रवादी शक्तिहरू एकजुट भई प्रतिगमन र प्रतिक्रियावादीहरूको षडयन्त्रलाई विफल पार्न सडकमा आउन लागेको दाबी गर्छन् ।

‘हामीले रगतसँग साटेर गणतन्त्र ल्याए थियौँ । राजावादीमा आँट बढाउने काम गणतन्त्रवादी शक्तिहरूबाटै भएको हो’, उनले भने, ‘दुई ठूला दलको सरकारले डेलिभरी दिन नसक्दा समस्या भयो । सत्ताकालाई एउटा र बाहिरकालाई अर्को कानुन लगाउँदा सडक अशान्त छ ।’

माओवादी उपाध्यक्ष पम्फा भुसालले पनि केही समयअगाडि खबरहबसँग सरकारप्रति जनताको असन्तुष्टि रहेकाले राजावादीले त्यसको सेन्टिमेन्ट क्यास गर्न खोजेको बताएकी थिइन् । ‘हामीले लामो संघर्ष गरेर ल्याएको गणतन्त्र त्यति कमजोर छैन । सरकारलाई घचघच्याउन र प्रतिक्रियावादीलाई सचेत गराउन सडकमा जाँदैछौँ’, उनले भनेकी थिइन् ।

राजावादी सडकमा निस्किँदैमा आत्तिनुपर्ने अवस्था आएको हो भन्ने प्रश्नमा थप्छन्, ‘गणतन्त्र कमजोर भएको छैन । तर गणतन्त्रवादीकै कारण राजावादी सडकमा आएको देखिन्छ । हामी पनि सुध्रिनु पर्छ, सरकारमा भएका र राजावदीहरु पनि सुध्रियुन् ।’

माओवादी महासचिव गुरुङका अनुसार अहिलेसम्म मोर्चाको कार्यक्रमस्थल निर्धारण भएको छैन । उनले भने, ‘कार्यक्रमस्थल निर्धारण भएको छैन । काठमाडौंमा गर्ने हो, ठूलै जनमत भेला हुन्छ ।’

मोर्चालाई काउन्टर दिँदै राजावादी

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह गण्डकी प्रदेशको भ्रमण सकेर फागुन २५ गते काठमाडौं फिर्ता भए । उनी काठमाडौं आउँदा स्वागतका राजावादी दल राप्रपा र राप्रपा नेपाल सहभागी थिए । राजा फर्काउने भन्दै हिँडेका मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईं पनि त्यहीँ भिडमा मसिए । उनी आफ्ना केही कार्यकर्तासहित पूर्वराजकै शैलीमा गाडीमा देखिए । त्यसपछि हौसिएका प्रसाईंले पत्रकार सम्मेलन गरेर राप्रपा र राप्रपा नेपालभन्दा आफू नै ठूलो राजावादी भएको बताए ।

उनले आफूलाई राप्रपाका नेताहरूले ‘गोठालो’ सम्झिएको आरोप लगाए । आफू राप्रपाको गोठालो नभएको उनको जिकिर गरे । यतिमात्र होइन, निर्मल निवास छिर्न नदिएपछि पूर्वराजाको उनको सचिवालय ठिक नभएको तर्क गरे । उनले निर्मल निवाससम्म पुर्‍याउने कार्यक्रम आफूले आयोजना गरेको तर त्यहाँ राप्रपाका नेताहरू घुसेर गाडीमा झुन्डिएको आरोप लगाए ।

उनले राप्रपा अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देन, राप्रपा नेपाल अध्यक्ष कमल थापासँग सङ्गत नै नगर्ने यदि गर्नुपरे संसद् छाडेर सडक आउनुपर्ने तर्क गरे । ‘म सङ्गत गर्दा राजाकै गर्छु । आन्दोलन गर्नुपर्छ भने राजासँग मिलेर गर्छु । गोठालाहरूसँग सडकमा गएर नाटक देखाउँदिनँ’, उनले भने, ‘यो कुरा सबै जनालाई हेक्का रहोस् । क्लियर होस् । म कसैको गोठालो होइन ।’

त्यसपछि राजावादी र गणतन्त्रवादी दलहरूलाई देखाउन भन्दै उनले चैत १५ गते आन्दोलन गर्ने भएका छन् । निर्णायक समय आउँदै गरेकाले तयार रहन भनेका छन् । प्रसाईंले गर्न लागेको सडक आन्दोलनमा राप्रपा र राप्रपा नेपालले साथ नदिने भएका छन् । यसबारे दुवै पार्टीसँग प्रसाईंले छलफल गरेका छैनन् ।

राप्रपा प्रवक्ता मोहन श्रेष्ठका अनुसार कोही नेता–कार्यकर्ता प्रसाईंको आन्दोलनमा जाँदैनन् । ‘१५ गते आन्दोलनमा जाने कुनै छलफल र निर्णय भएको छैन । किन जानु र ? अरू दिन छन् नि’, श्रेष्ठले खबरहबलाई भने, ‘हामी यो आन्दोलनमा सहभागी हुने छलफलमा छैनौँ ।’

नयाँ आन्दोलन र योजनाबारे आइतबार राप्रपाको केन्द्रीय कार्यकारिणी बैठक बसेको उनले बताए ।

प्रसाईंको आन्दोलनमा १० हजार मानिस उतार्ने लक्ष राखिएको उनका समर्थक बताउँछन् । यसअघि पनि प्रसाईंले हजारौँ मान्छे उतार्ने भनेका थिए, तर उनले भनेजित सहभागी भएनन् ।

एमालेपछि मोर्चासँग भिड्दै

समाजवादी मोर्चाले शनिवार दिउँसो सडक प्रदर्शन गर्ने घोषणा गरेको थियो । मोर्चाको घोषणापछि हौसिएका प्रसाईंले त्यही दिन जनप्रदर्शन गर्ने घोषणा गरे । यसअगाडि पनि उनले पटक–पटक एमालेसँग आफ्ना प्रदर्शन जुधाउने गरेका थिए । सुरुमा माओवादी, त्यसपछि एमाले र अहिले स्वतन्त्र भएका प्रसाईं ठूला शक्तिसँग जोरी खेलेर शक्तिशाली हुने योजनामा छन् । उनको सचिवालयका अनुसार बानेश्वर भन्दा उत्तरपूर्व कोटेश्वर क्षेत्रमा प्रदर्शन हुन सक्छ ।

दलहरू सच्चिनुपर्छ : विश्लेषक

राजनीतिक विश्लेषक सुरेन्द्र लाभ अहिलेप्रसाईंले थालेको राजा फर्काउने आन्दोलन बेमौसमको फल भएको संज्ञा दिन्छन् । उनी राजावादी शक्तिहरूले नै एक अर्कोको खुट्टा तान्ने गरेकाले आन्दोलन सफल नहुने बताउँछन् । तर गणतन्त्रवादी दलहरूले जनअपेक्षाअनुसार काम नगरे खतराको सङ्केत पनि हुन सक्ने उनको बुझाइ छ । त्यसैले गणतन्त्रवादी दलहरू जनमैत्री हुनुपर्ने उनी बताउँछन् ।

समाजवादी मोर्चा सडकमा आउने कुरा सामान्य भएको बताउँदै उनी प्रसाईंको पछि लागेर कोही सफल नहुने बताउँछन् ।

‘राजा फर्कने कुरा बेमौसमको भयो । यसले गणतन्त्रवादीले जनअपेक्षा पूरा गरेनन् भन्ने सङ्केत गर्छ,’ लाभले भने, ‘समाजवादी मोर्चा सडकमा आएर सरकारलाई दबाब दिनु ठिकै हो । तर, राजावादीलाई परास्त गर्न सडकमा आएको भए पहिले दलहरू सच्चिनुपर्छ । दुर्गाले आफू पपुलर हुन यस्तो गरिरहन्छन् । यो लोकतन्त्रको सुन्दर पक्ष हो । शान्तिपूर्ण प्रदर्शन गर्न पाइन्छ ।’

उनी दलहरूले कार्यशैली नसुधारे अन्य शक्तिहरू समयक्रममा थपिइरहने बताउँछन् ।