काठमाडौँ- प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई भारतीय समकक्षी नरेन्द्र मोदीले निम्तो पठाएका छन्। मोदीकोतर्फबाट विदेश सचिव विक्रम मिश्रीले आइतबार बिहान सिंहदरबारमा भएको भेटमा ओलीलाई औपचारिक रुपमा भ्रमणको निमन्त्रणा दिएका हुन् ।
नेपालको दुई दिने औपचारिक भ्रमणका लागि आइतबार बिहान काठमाडौँ आएका मिश्रीले सिंहदरबारमा प्रधानमन्त्री ओलीसँग गरेको भेटका क्रममा निमन्त्रणा दिएका हुन् । भेटमा सहभागी प्रधानमन्त्रीका मुख्य सल्लाहकार विष्णुप्रसाद रिमालले निम्तो प्राप्त भएको पुष्टि गरेका छन् ।
भेटका अवसरमा दुुई पक्षीय उच्चस्तरीय भ्रमणको आदानप्रदान र आपसी सम्बन्धका विविध पक्षमा कुराकानी भएको पनि प्रधानमन्त्रीको सचिवालयले जनाएको छ।
ओलीको यो भ्रमण आगामी भदौ ३१ देखि असोज २ गतेसम्म हुने भनिए पनि भारतीय र नेपाली दुवै पक्षले औपचारिक रुपमा घोषणा गरेका छैनन् ।
दुवै मुलुकका कूटनीतिक संयन्त्रले आपसी समझादारी गरेर भ्रमणको मिति र कार्यतालिका सार्वजनिक गर्ने तयारी गरेका छन् । तर प्रधानमन्त्री ओली भारतभन्दा पहिले चीन जाँदैछन् । उनी ९ महिनामा दोस्रो पटक चीन यात्रामा जान लागेका हुन् ।
तेस्रो कार्यकालका लागि २०८१ असार ३० गते प्रधानमन्त्री बनेका ओली २०८१ मंसिर १७ गते चीनको औपचारिक भ्रमणमा गएका थिए । त्यसको ठ्याक्कै नौ महिनापछि यही भदौ १४ गते ओली चीनतर्फ जानेछन् । त्यहाँबाट फर्किएपछि मात्रै ओलीको भारत भ्रमणको औपचारिक घोषणा हुनेछ ।
ओली संघाई कोअपरेशन अर्गानाइजेशन (एससीओ) को सम्मेलनमा भाग लिन भारतभन्दा पहिले चीन जान लागेका हुन् । ओली भदौ १४ मा चीन गएर भदौ १८ गते फर्किने कार्यक्रम छ । त्यसपछि उनको भारत भ्रमणको कार्यक्रम बन्नेछ ।
एससीओको सम्मेलनलाई चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले भदौ १६ गते तियान्चिन सहरमा उद्घाटन गर्दैछन् । उक्त कार्यक्रममा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी जाने पक्का भइसकेको छ । प्रधानमन्त्री मोदी सन् २०१८ मा भएको गलवान झडपपछि पहिलो पटक चीन यात्रामा जाँदैछन् ।
ओलीका लागि चीनमै भारतीय समकक्षी र चिनियाँ राष्ट्रपति दुवैलाई भेट्ने गतिलो अवसर एससीओको सम्मेलन बन्नेछ । उक्त सम्मेलनमा रसियासहित अन्य २० भन्दा धेरै देशका राष्ट्र र सरकार प्रमुख सामेल हुँदैछन् ।
ओलीका लागि दुई ठूला छिमेकीको नेतृत्वलाई एकै मञ्चमा भेट्ने अवसर एसीओ सम्मेलनले जुराउँदैछ । उक्त सम्मेलनमा भाग लिएर भदौ १८ मा फर्किएपछि ओली भारत जाने छन् । त्यही सम्मेलनमा ओलीले मोदीसँग साइडलाइन वार्ता गर्ने अवसर पाउनेछन् । भ्रमणका मुख्य एजेन्डा दुई नेताले त्यहाँ पनि तय गर्न सक्नेछन् ।
प्रधानमन्त्री भएयताको १४ महिानामा ओलीले भारतको औपचारिक भ्रमण गर्न पाएका छैनन् । नेपाली कांग्रेससँग मिलेर गठबन्धन सरकार बनाएको कुरामा असन्तुष्ट भारतले बल्ल ओलीलाई ग्रिन सिग्नल दिएको हो । यसअघि परम्परागत रुपमा नेपालका प्रधानमन्त्रीले पहिलो औपचारिक भ्रमण भारतबाट गर्थे। तर यो परम्परा पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले पनि तोडिसकेका छन् । ओलीले पनि अमेरिका र चीनपछि भारतको भ्रमण गर्ने भएका हुन्।
पहल र असन्तुष्टि
प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त हुनेतबित्तिकै ओलीले भारत भ्रमणको इच्छा देखाएका थिए । तत्कालीन पुष्कपम दाहाल प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारलाई अचानक बिदा गरेर सत्तारोहण गरेका ओलीले यसबीचमा २०८१ मंसिर १७ देखि २० सम्म उत्तरी छिमेकी चीनको भ्रमण गरिसकेका छन् ।
ओली नेतृत्वको सरकारमा परराष्ट्रमन्त्रीको भूमिका पाएपछि डा. आरजु राणा २०८१ भदौ पहिलो साता भारत जाँदा गतिलो स्वागत पाएकी थिइन् । त्यसबेला उनले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई नेपाल भ्रमणको निम्तासमेत दिइन् ।
आरजुको उक्त भ्रमणकै क्रममा नेपाली पक्षले ओलीलाई निम्तो दिने अपेक्षा गरेको थियो । तर नेपालले चाहे जस्तो भएन, आरजुलाई भब्य स्वागत गरेको भारतले ओलीलाई ग्रीन सिग्नल दिएन । बरु मोदीले आफू नेपाल आउने आश्वासन मात्रै दिए । तर उनले कहिले, कसरी आउने केही कुरा खुलाएनन् ।
मोदीले भनेअनुसार न त उनी नेपाल आउने टुंगो भयो, न त भदौयताका तीन महिनामा ओलीलाई नयाँदिल्लीले निम्तो नै पठायो । आफ्नो चहानाविपरीत नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेको गठबन्धन सरकार बनेपछि असन्तुष्ट भारतले ओलीका लागि रेडकार्पेट बिछ्याउने इच्छा देखाएन ।
ओलीका लागि रेडकार्पेट बिच्छाउन अनिच्छा देखाएको भारतले विगतमा चुच्चे नक्सा पारित गर्ने सवालमा, नेपालको नयाँ संविधान जारी हुँदा र नाकाबन्दीको समयमा ओलीको भूमिकालाई अझै पचाउन सकेको छैन । अर्कातिर ओलीलाई भारतले उत्तरी छिमेकी चीनसँग निकट भएको आरोप पनि लगाउने गरेको छ ।
यही आरोपबीच भारतले निम्ता नगरेपछि ओलीले २०८१ मंसिर १७ गतेदेखि उत्तरतिर गएर बेल्ट एन्ड रोड इनिसियटिभ (बीआरआई) कार्यान्वयनका लागि फ्रेमवर्कमा हस्ताक्षर गरेर फर्किए । चीनसँग जोडिएको भारत त्यस्तो देश हो, जसले बीआरआईबाट आफूलाई परै राखेको छ । तर उसका वरिपरिका अधिकांश छिमेकी बीआरआईमा जोडिएका छन् ।
ओलीले बीआरआई फ्रेमवर्क अगाडि बढाउने सम्झौता गरेसँगै चीनले नेपालमा भैंसी-राँगा उत्पादनका लागि एक खर्बको परियोजनामा लगानी गर्न अर्को पक्रिया अघि बढाइसकेको छ । यसलाई लिएर चीन र नेपालबीच काठमाडौंमा नयाँ सम्झौता भइसकेको छ ।
नेपाली पक्ष ऋण र अनुदानमध्ये कुन भनेर अलमलिइरहेका बेला चीनले एक कदम अगाडि बढेर नेपालमा बीआरआई कार्यान्वयन थालिसकेको छ । आफूलाई ओलीनिकटका रुपमा चिनाउँदै आएका एमाले पोलिटब्युरो सदस्य महेश बस्नेतले २०८१ पुस २५ गतेदेखि प्रधानमन्त्री ओली चार दिने भारत भ्रमणमा जाने भनेर ठोकुवा नै गरेका थिए । तर उनको ठोकुवाले त्यहीबेला हावा खायो ।
ओलीको भारत भ्रमणलाई लिएर अनेक अड्कलबाजी चलेका बेला २०८१ पुसमा परराष्ट्रमन्त्री डा. आरजु राणा युरोप हुँदै भारत पुगेकी थिइन् ।
पुस २ गते जर्मनीको बर्लिनमा आयोजित समान अधिकारसम्बन्धी सम्मेलनलाई उनले सम्बोधन गरेर डा. राणा जर्मनीको भारतको नयाँ दिल्ली पुगेकी थिइन् ।
नयाँ दिल्लीमा आयोजित भारत-नेपाल आर्थिक सम्मेलन (इन्डो नेपाल इकोनोमिक कन्फ्रेन्स) लाई सम्बोधनका क्रममा उनले भारतसँग गौतमबुद्ध विमानस्थल र पोखरा विमानस्थलका लागि अतिरिक्त हवाई रुट मागेकी थिइन् ।
औपचारिक रुपमा उनले नयाँ हवाई रुट मागे पनि गत भदौमा जस्तो आरजुलाई भारतले महत्त्व दिएन । चीनसँग बीआरआई फ्रेमवर्क सम्झौता गराउन नेपालबाट महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेकी आरजुले यस पटक दिल्ली पुग्दा चिसो महसुस गर्नु परेको थियो । नयाँ दिल्ली पुगेर उनले पटक पटक ओलीको सम्भावित भ्रमण तालिका मिलाउने कूटनीतिक प्रयास पनि नगरेकी होइनन् ।
तर उनलाई दिल्लीले त्यसबेला रेड कार्पेटको साटो रातो झन्डा देखाएर पठाइदियो । अर्थात्, आरजुले त्यस भ्रमणबाट पनि ओलीको दिल्ली यात्रा तय गर्न सकिनन् । दिल्ली उत्रिँदा उनलाई भारतीय पक्षले स्वागतको औपचारिकता पनि पूरा गरेको थिएन । परराष्ट्र मन्त्री राणालाई नयाँ दिल्लीमा नेपाली दूतावासका कार्यवाहक राजदूत सुरेन्द्र थापाले स्वागत गरेका थिए ।
नेपाली कांग्रेससँग निर्भर भएर सत्ता यात्रा गरेका प्रधानमन्त्री ओलीका लागि दिल्लीले बल्ल हरियो झन्डा देखाएको छ । दिल्लीले हरियो झन्डा देखाएसँगै अब ओलीलाई दुई छिमेकीबीच भूराजनीतिक तनाव बोक्नु नपर्ने भएको छ ।
त्यसबेला ओलीलाई दिल्लीले चिनियाँनिकटको ट्याग लगाउँदै गर्दा अर्का चीननिकटलाई भने स्वागत गरेको थियो । श्रीलंकाका राष्ट्रपति अनुरा कुमारा दिसानायके भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको निम्तोमा गत पुस १ गते भारत पुगे । कम्युनिस्ट पृष्ठभूमिका उनी श्रीलंकामा विजयी हुँदा भारतलाई तनाव भएको थियो । तर भारतले उनको पहिलो विदेश भ्रमण दिल्लीबाट गराउन सफल हुँदा आफ्नो भूराजनीतिक जितका रुपमा ब्याख्या गर्यो ।
वामपन्थी दिसानायके भ्रष्टाचारविरुद्ध लड्ने वाचासहित सत्तामा आएका थिए । अघिल्लो महिनाको संसदीय चुनावमा उनको पार्टीले दुईतिहाइ सीट ल्याएको थियो । नयाँ दिल्ली श्रीलंकामा बेइजिङको बढ्दो प्रभावबारे चिन्ता भइरहँदा दिसानायकेले भारत आएर छिमेकीसँग सन्तुलित सम्बन्ध राख्ने सन्देश दिए ।
प्रधानमन्त्री ओली नेतृत्वको वर्तमान राजनीतिक गठबन्धनसँग सम्बन्ध विस्तार र सहकार्यमा भारतले लामो समय अभिरुची देखाएन । वि.सं २०७९ मा भारतले नेपाली कांग्रेस र नेकपा माओवादी केन्द्र मिलेर सरकार बनेका बेला स्थिर सम्बन्धको आशा राखेको थियो । तर उसले चाहेको विपरीत नेपालको राजनीतिक परिदृश्य फेरिँदा दिल्लीले अप्ठेरो महसुस गर्नुपर्यो ।
भारतीय सत्तारुढ भाजपा र प्रधानमन्त्री मोदीले ओली आएसँगै सीमाविवाद (भारतले मिचेको नेपाली भूमि) बारे कुरा उठाउन सक्ने आशंका गरेका थिए । यद्यपि ओलीले यसबारे अहिले बोलेका छैनन्, दक्षिणले नबोलाउँदा उत्तर गएपछि ओलीले बीआरआई कार्यान्वय अघि बढाएकाले दिल्ली झन् निराश थियो । तर भारत आफैं विश्व भूराजनीतिको चेपुवामा परेर अमेरिकाबाट ट्यारिफको बोज बोकिरहेका बेला दिल्ली छिमेकीसँग सम्बन्ध सुधार अभियान थालेको हो। त्यसैको संकेत ओलीलाई देखाइएको हरियो झन्डा रहेको कूटनीतिज्ञहरूको टिप्पणी छ ।
प्रधानमन्त्री ओलीको भारत भ्रमण अनिश्चित बन्दा परराष्ट्रमन्त्री डा राणा दबाबमा थिइन । तर आइतबार भारतीय विदेश सचिव मिश्रीले ओलीलाई निम्तो दिएसँगै उनी सबैभन्दा खुसी देखिइन् । त्यो खुसी मिश्रीसँग खिचिएका तस्बिरमा पनि झल्किएको छ ।
प्रतिक्रिया