काठमाडौं– समग्र विकासका दृष्टिकोणले पछि पर्दै आएको कर्णालीमा पछिल्लो समय कृषि क्षेत्र कमजोर बन्दै गएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको कर्णाली प्रदेशको आर्थिक गतिविधि अध्ययन प्रतिवेदनले अघिल्ला आर्थिक वर्षको तुलनामा गत आर्थिक वर्षमा कर्णाली प्रदेशमा कृषि गर्ने क्षेत्र घट्दै गएको र कृषि क्षेत्रमा प्रवाह हुने कर्जा पनि घट्दै गएको देखाएको हो ।

आर्थिक वर्ष ०८१-८२ मा सो प्रदेशमा खाद्य बाली तथा अन्य बालीले ढाकेको क्षेत्रफलमा ६.०८ प्रतिशतले कमि आएको केन्द्रीय बैंकको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । गत आर्थिक वर्षको असार मसान्तसम्म धान र मकै बालीले ढाकेको क्षेत्रफलमा क्रमशः ५.११ र ४.१६ प्रतिशतले कमी आएको हो । त्यस्तै, गहुँ, कोदो, जौँ र फापर बालीले ढाकेको क्षेत्रफल पनि क्रमशः ४.८६ प्रतिशत, ११.५२ प्रतिशत, १.३९ प्रतिशत र १२.२० प्रतिशतले कमी आएको छ ।

सो प्रदेशमा गत आर्थिक वर्षमा तरकारी बालीले ढाकेको क्षेत्रफलमा ३.६४ प्रतिशतले वृद्धि भएको थियो भने बागवानी बालीले ढाकेको क्षेत्रफलमा ८६.६९ प्रतिशतले कमी आएको छ । कर्णाली प्रदेशमा रहेका १० जिल्लाहरुमध्ये तरकारी र बागवानी क्षेत्रमा सल्यानले सबैभन्दा धेरै ३९.७६ प्रतिशत र मुगुले सबैभन्दा कम १.३१ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ । समीक्षा वर्षमा तरकारी तथा बागवानी बालीले समष्टिगत कृषि बालीले ढाकेको कुल क्षेत्रफलको ६.७१ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ ।

दूध र मासुको उत्पादन भने अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा समीक्षा वर्षमा बढेको तथ्यांकले देखाएको छ । गत वर्ष कर्णालीमा २१.२९ प्रतिशतले दूध र १.१ प्रतिशतले मासु उत्पादनमा वृद्धि भएको थियो ।

कृषि क्षेत्रको विकासका लाग महत्वपूर्ण मानिने सिँचाइमा कर्णाली प्रदेश कमजोर रहेको छ । गत वर्षसम्म यस प्रदेशमा रहेको कुल खेती गरिएको क्षेत्रफल १,३१,९४६.० हेक्टरमध्ये ५९,०४८.५० हेक्टर क्षेत्रफलमा मात्र सिँचाइ सुविधा पुगेको छ । गत वर्षको तुलनामा समीक्षा वर्षमा सिञ्चित क्षेत्रफलमा २.४८ प्रतिशतले ह्रास आएको छ ।

कृषि क्षेत्रमा प्रवाहित कर्जा घट्यो

२०८२ असार मसान्तसम्म यस प्रदेशका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुद्वारा कृषि क्षेत्रमा प्रवाहित कर्जामा गत वर्षको तुलनामा ७।७० प्रतिशतले ह्रास आई ४ अर्ब ९८ करोड ४९ लाख कायम भएको छ । 

समीक्षा वर्षमा प्रवाहित कुल कृषि कर्जामध्ये सबैभन्दा बढी पशुपालन-पशुबधशाला शीर्षकमा १ अर्ब १६ करोड २९ लाख कायम भएको छ भने सिँचाई शीर्षकमा कृषि कर्जा प्रवाह भएको छैन । यस प्रदेशमा प्रवाहित कुल कृषि कर्जामध्ये सबैभन्दा धेरै १ अर्ब ७६ करोड ३५ लाख सुर्खेतमा प्रवाहित भएको छ भने सबैभन्दा कम १२ करोड ८४ लाख मुगुमा प्रवाहित भएको देखिन्छ ।

सो प्रदेशमा सीमित संख्यामा मात्रै उद्योग रहेकोमा ती उद्योगको उत्पादन क्षमता भने ४६.५२ प्रतिशत रहेको राष्ट्र बैंकको तथ्यांकले देखाएको छ । गत वर्षमा बिजुलीका तार र केबल उत्पादन सम्बन्धी उद्योगको क्षमता उपयोग सबैभन्दा बढी ९०.० प्रतिशत रहेको छ भने सबैभन्दा कम गलैंचा, राडी पाखी तथा जुटका सामान अन्तर्गत गलैंचा उत्पादन सम्बन्धी उद्योगको क्षमता उपयोग २३.०८ प्रतिशत रहेको छ ।

सो प्रदेशमा केही वर्षयता पर्यटकको आगमन भने वृद्धि हुँदै गएको छ भने घरजग्गा कारोबारमा वृद्धि हुन सकेको देखिँदैन । त्यस्तै, कर्णालीमा वाणिज्य बैंकको पहुँच राम्रै पुगेको देखिएको छ भने डिजिटल भुक्तानी गर्ने ग्राहकको संख्यमा पनि वृद्धि हुँदै गएको छ ।

झण्डै २५० किलोमिटर सडक कालोपत्रे

यातायात तथा पूर्वाधारको क्षेत्रमा पछि परेको कर्णालीमा अहिलेसम्म जम्मा २४९.५८ किलोमिटर सडक कालोपत्रे भएको छ । केन्द्रीय बैंकको प्रतिवेदनअनुसार आर्थिक वर्ष ०७६र७७ मा जम्मा ३ किलोमिटर मात्रै सडक कालोपत्रे भएकोमा गत आर्थिक वर्षसम्म आईपुग्दा मात्रै २४९ किलोमिटर सडक कालोपत्रे भएको हो ।

आर्थिक विकासमा पछाडि परिरहेको कर्णाली प्रदेशको आर्थिक वर्ष ०८०-८१ मा कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा २ खर्ब ५५ अर्ब ५९ करोड, राष्ट्रिय उत्पादनमा ४.१९ प्रतिशत र आर्थिक वृद्धिदर ९उपभोक्ता मूल्यमा ०४.७४ प्रतिशत योगदान रहने राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले अनुमान गरेको छ ।