काठमाडौँ – अमेरिकाले भारतमाथि लगाएको ५० प्रतिशत भन्सार शुल्क कार्यान्वयनमा आइसकेको छ । रूसी तेल खरिद गरेको भन्दै अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले भारतमाथि थप भन्सार शुल्क लगाएका हुन् ।
यसअघि गत जुलाई ३० देखि भारतीय सामानमा अमेरिकाले २५ प्रतिशत भन्सार शुल्क लगाएको थियो । अमेरिकाले २५ प्रतिशत थप गरी ५० प्रतिशत पुर्याएको भन्सार शुल्क बुधबारदेखि कार्यान्वयनमा आएको हो ।
यो अमेरिकाले कुनै मुलुकमाथि लगाएको सबैभन्दा धेरै भन्सार शुल्कमध्ये एक हो । अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले भारतमाथि बारम्बार अनुचित व्यापारिक अभ्यास गर्दै आएको आरोप लगाउने गरेका छन् ।
यसअघि उनले भारतलाई ‘ट्यारिफ किङ्ग’ अर्थात् भन्सार शुल्कको बादशाहको संज्ञा समेत दिएका छन् । त्यसमाथि पछिल्लो समय रूसबाट तेल र अन्य सामग्री खरिद गरेको भन्दै उनले भारतलाई निशाना बनाउँदै आएका छन् ।
युक्रेनमा जारी युद्धअघि रूसले भारतलाई दुई प्रतिशतभन्दा कम कच्चा तेल बिक्री गर्दै आएको थियो । सन् २०२२ को फेब्रुअरी महिनामा रूसले युक्रेनमा युद्ध शुरु गरेपछि यो परिमाण ३५ देखि ४० प्रतिशत पुगेको बीबीसीले जनाएको छ ।
रूसबाट तेल खरिद गरेर भारतले युक्रेनमा जारी रूसी आक्रमणलाई आर्थिक सहयोग गरिरहेको अमेरिकी तर्क छ । बुधबारमात्रै अमेरिकी राष्ट्रपतिका व्यापार सल्लाहकार पिटर नभारोले युक्रेनमा रूसले जारी राखेको युद्धलाई ‘मोदीको युद्ध’ को संज्ञा दिएका थिए । ब्लूमबर्ग टेलिभिजनमा ‘मोदीको युद्ध’ बारे उनलाई सोधिएको थियो । उनले भनेका थिए, ‘मेरो अर्थमा मोदीको युद्ध हो, किनभने शान्तिको मार्ग, आशिंक रूपमा नयाँ दिल्ली भएर जान्छ ।’
अमेरिका भारतको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार मुलुक हो । त्यसैगरी, भारतले आफ्नो मुलुकमा उत्पादित सबैभन्दा धेरै वस्तु अमेरिकातर्फ निर्यात गर्दै आएको छ ।
अमेरिकी व्यापार प्रतिनिधिको कार्यालयले जनाएअनुसार; सन् २०२४ मा अमेरिका र भारतबीच दुई खर्ब १२ अर्ब ३० करोड अमेरिकी डलर बराबरको वस्तु तथा सेवाको व्यापार भएको छ । जुन सन् २०२३ को तुलनामा ८.३ प्रतिशत अर्थात् १६ अर्ब ३० करोड डलरले धेरै हो ।
सन् २०२४ मा दुई देशबीच एक खर्ब २८ अर्ब ९० करोड डलर बराबर वस्तुको व्यापार भएको छ । यस अवधिमा अमेरिकाले भारततर्फ ४१ अर्ब ५० करोड डलर बराबरको वस्तु निर्यात गरेको छ । भारतले अमेरिकातर्फ ८७ अर्ब ३० करोड डलर बराबरको वस्तु निर्यात गरेको छ । यसअनुसार दुई देशबीचको व्यापारमा अमेरिकालाई एकै वर्षमा ४५ अर्ब ८० करोड डलर बराबर घाटा भएको छ ।
ट्रम्पले भारतमाथि लगाएको भन्सार महसुल वृद्धि औषधि, विद्युतीय र पेट्रोलियम क्षेत्रमा लागू हुनेछैन । त्यसैगरी, एल्मुनियम, स्पात र तामा क्षेत्रमा २५ प्रतिशत मात्रै भन्सार शुल्क लाग्नेछ ।
श्रम प्रधान मानिने रत्न तथा आभूषण, गर्मेन्ट, समुद्री खानेकुराजस्ता उद्योगलाई यो घोषणाले सबैभन्दा ठूलो क्षति पुर्याउने अर्थशास्त्रीहरू बताउँछन् । फलस्वरुप यसको प्रभाव भारतको श्रम बजारमा पनि पर्ने देखिन्छ । द गार्जियनका अनुसार यस वर्षको जुन महिनामा भारतको कुल बेरोजगारी दर ५.६ प्रतिशत रहेको छ । शहरी क्षेत्रमा यो अझ धेरै ७.१ प्रतिशत छ ।
अमेरिकी भन्सार महसुल वृद्धिले भारतीय अर्थतन्त्रमा के कस्तो असर पर्छ भन्नेबारे अर्थशास्त्री र यसबारे शोध गर्ने संस्थापिच्छे फरक फरक आँकडा छन् । तर, उनीहरू सबै के कुरामा सहमत छन् भने यसले भारतको अर्थतन्त्रमा ठूलै सङ्कट ल्याउने निश्चित छ ।
‘यति धेरै आयात शुल्क लाग्दा भारतका कुनै पनि उत्पादन प्रतिस्पर्धामा उभिन सक्दैनन्’, भारतको एलारा सेक्युरिटिजकी अर्थशास्त्री गरिमा कपुरले बेलायती अखबार द गार्जियनलाई भनेकी छिन् ।
अर्थशास्त्रीहरूले अमेरिकाको यो घोषणाले यस वर्ष भारतको कुल गार्हस्थ उत्पादन (जीडीपी) को एक प्रतिशतमा खुम्च्याउने चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
भारतको राजधानीमा रहेको ग्लोबल ट्रेड रिसर्च इनिसिएटिभ (जीटीआरआई) का अनुसार पछिल्लो पटक लागू भएको भन्सार शुल्कले भारतको निर्यातमा गम्भीर असर पर्नेछ ।
जीटीआरआईका अनुसार यस वर्ष ८६ अर्ब ५० करोड डलर रहेको भारतीय निर्यात भन्सार शुल्क वृद्धिपछि अर्को वर्ष ५० अर्ब डलरमा झर्ने सम्भावना रहेको छ ।
‘यो भूकम्प हो’, भारतको रत्न तथा आभूषण निर्यात प्रवर्धन समितिका प्रमुख किरित भन्सालीले द गार्जियनलाई भनेका छन् ।
जीटीआरआईका अनुसार यो घोषणाले टेक्सटाइल, रत्न तथा आभूषण, झिँगेमाछा र कार्पेट क्षेत्रमा सबैभन्दा नराम्रो असर पर्नेछ । अमेरिकी घोषणापछि कतिपय क्षेत्रको निर्यात ७० प्रतिशतसम्म ओरालो लाग्ने जीटीआरआईको चेतावनी छ ।
भारतको व्यापार तथा उद्योग चेम्बर सीटीआईले पनि यस्तै चेतावनी दिएको छ । सीटीआईले प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई पत्र लेख्दै अमेरिकी भन्सार शुल्क वृद्धिले महत्वपूर्ण उद्योगमा ठूलो असर पर्ने र यसबाट लाखौँ भारतीयको जनजीवन प्रभावित हुने चेतावनी दिएको हो ।
‘अमेरिकाको ५० प्रतिशत भन्सार महसुलले भारतको टेक्सटाइल, छाला, रत्न तथा आभूषण, अटो पार्टपुर्जा, रसायन, औषधि, समुद्री खानेकुरा, विद्युतीय र अन्य क्षेत्रमा विध्वंशक प्रभाव पार्नेछ’, सीटीआईका अध्यक्ष ब्रिजेश गोयललाई उद्धृत गर्दै भारतीय आर्थिक अखबार इकोनोमिक टाइम्सले जनाएको छ ।
उनका अनुसार बढेको भन्सार महसुलका कारण अमेरिकी बजारमा अन्य प्रतिस्पर्धीको तुलनामा भारतीय सामान ३५ प्रतिशतसम्म महङ्गो पर्न जानेछ । भन्सार शुल्क वृद्धिले ४८ अर्ब डलर बराबरको भारतीय निर्यात प्रभावित हुने सीटीआईले उल्लेख गरेको छ ।
इकोनोमिक टाइम्सका अनुसार गत वर्ष भारतले अमेरिकातर्फ १.७ लाख करोड भारु बराबरको इन्जिनियरिङका सामान निर्यात गरेको थियो । भन्सार महसुल वृद्धिले यो क्षेत्रमा ठूलो असर पर्नेछ ।
त्यसैगरी, रत्न तथा आभूषण क्षेत्रमा पनि यो महसुल वृद्धिले असर पार्नेछ । गत वर्ष भारतले अमेरिकातर्फ ९० हजार करोड भारु बराबरको रत्न तथा आभूषण निर्यात गरेको थियो । त्यसबाहेक भारतको बढ्दो विद्युतीय सामग्रीको निर्यात पनि यो घोषणाले प्रभावित हुनेछ ।
दक्षिण भारतको तिरुपुर भारतको तयारी गार्मेन्ट उद्योगको हब मानिन्छ । बीबीसीका अनुसार भारतको कुल तयारी गार्मेन्ट निर्यात १६ अर्ब डलर रहेको छ । यसमध्ये तिरुपुरले मात्रै एक तिहाई तयारी गर्मेन्ट निर्यात गर्छ ।
यहाँबाट अमेरिका पुग्ने सामान टार्गेट, वालमार्ट, ग्याप र जाराजस्ता कम्पनीले खरिद गर्छन् । तर, अमेरिकी भन्सार महसुल वृद्धिले यो क्षेत्रमा ठूलोउ अनिश्चय पैदा भएको छ ।
‘सेप्टेम्बरपछि सायद गर्न बाँकी केही हुनेछैन’, गार्मेन्ट उत्पादन कारखानाका मालिक एन कृष्णमूर्तीले बीबीसीलाई भनेका छन् ।
उनका अनुसार अहिले नै ग्राहकहरूले सामानको अर्डर लिन बन्द गरिसकेका छन् । उनले आफ्नो कारखाना विस्तार गरी थप २५० जनालाई रोजगारी दिने योजना बनाएका थिए । तर, अमेरिकी घोषणाका कारण उनले आफ्नो योजनामा पुनर्विचार गरेका छन् ।
उनका अनुसार क्रिसमसका लागि अहिलेदेखि नै सामानहरूको उत्पादन हुँदै आएको थियो । उनको कारखानाले कुल वार्षिक बिक्रीको आधा हिस्सा क्रिसमसमा बिक्री गर्दै आएको थियो । अब के गर्ने भन्नेमा उनी निश्चित छैनन् । बीबीसीका अनुसार; उनले दिवालीमा घरेलु बजारमै आफ्ना सामान बिक्री हुने अपेक्षा गरिरहेका छन् ।
तिरुपुरमै भित्री वस्त्र उत्पादन गर्ने अर्को कारखाना छ । त्यस कारखानाको गोदाममा अमेरिका निर्यात गर्न भनेर राखिएको १० लाख डलर बराबरको सामान छ । तर, यो सामान किन्ने कोही छैनन् । ‘भारतले अमेरिकासँग कुनै किसिमको व्यापार सम्झौता गर्ला भन्ने हाम्रो अपेक्षा थियो । उत्पादन चक्र गत महिनादेखि ठप्प छ’, राफ्ट गार्मेन्टका मालिक शिव सुब्रमण्यमले बीबीसीलाई बताएका छन् ।
तिरुपुरदेखि १२ सय किलोमिटर टाढा मुम्बईमा सयौँ कामदार हिरा चम्काइरहेका देखिन्छन् । भारतले हरेक वर्ष १० अर्ब डलरभन्दा धेरै हिरा निर्यात गर्दै आएको छ । यसमध्ये तीनदेखि चार अर्ब डलर बराबरका हिरा अमेरिका निर्यात हुन्छ ।
क्रिएसन ज्वेलरीका मालिक आदिल कोतवालको मुनाफा दर तीनदेखि चार प्रतिशत रहेको छ । यस्तो अवस्थामा अमेरिकाले १० प्रतिशतमात्रै भन्सार शुल्क वृद्धि गरे उनको व्यवसायमा ठूलो असर पार्नेछ ।
‘यस्तो भन्सार दर कसले धान्न सक्छ ? अमेरिकी खुद्रा व्यापारीले पनि यसो गर्न सक्दैनन्’, उनले बीबीसीलाई भनेका छन् ।
कोतवालले गुजरातको सुरतबाट हिरा ल्याउने गरेका छन् । सुरतलाई विश्व हिरा बजारको केन्द्र मानिन्छ । तर, सुरतको अवस्था पनि खासै राम्रो छैन । अमेरिकी भन्सार घोषणाअघिदेखि नै सुरतमा हिराको व्यवसायमा मन्दी आएको थियो ।
सुरतका शैलेश मङ्गुकिया हिरा व्यवसायी हुन् । कुनै समय उनले ३०० जनालाई रोजगारी दिएका थिए । उनका अनुसार कुनै समय उनको कारखानामा हरेक महिना दुई हजार हिरा चम्काइन्थ्यो । अहिले यो सङ्ख्या ३०० मा झरेको छ ।
स्थानीय ट्रेड युनियनका नेता भवेश टङ्कका अनुसार अहिले सुरतका कामदार घट्दो ज्याला, कामबाट निकाला र घट्दो मासिक आम्दानीबाट पीडित छन् ।
प्रतिक्रिया