काठमाडौं- अरनिको राजमार्ग अन्तर्गतको बाह्रबिसे–तातोपानी खण्डमा पर्ने कोदारी बजार नजिकै इकोको पहिरोले हरेक वर्ष सताउने गरेको छ । भोटेकोशी गाउँपालिका–२ मा पर्ने उक्त ठाउँमा गत साउनमा पहिरो खसेपछि २ महिनासम्म राजमार्ग ठप्प हुँदा यात्रुले सास्ती व्यहोर्नु पर्‍यो । यात्रुमात्रै होइन, उक्त राजमार्ग हुँदै चीनतर्फ सामान आयातनिर्यात गर्ने व्यापारीलाई अझ फसाद पर्‍यो ।

चाडवाडको मुखमा लोड गरिसकेका लत्ताकपडा लामो समयसम्म स्टोरमै थन्किए । फलफूल स्टोरमै सड्दा व्यापारीले करोडौँको घाटा व्यहोर्नु पर्‍यो । भूकम्प पश्चात वर्षेनी बल्झिरहेको इकोको पहिरो र त्यहाँको भू–अवस्था सामान्य छैन । त्यसैमाथि पहिरोको सिरानमा बस्ती छ । सोसमयमा स्थानीयबाट बस्ती जोखिममा पर्ने भन्दै भित्तो काटेर सडक मर्मत गर्न नदिँदा समस्या थपियो ।

तर, सडक डिभिजन कार्यालय चरिकोटसहित नवनियुक्त मन्त्रीको टोली निरीक्षणका लागि त्यहाँ पुगेपछि भने सम्झौताका लागि स्थानीय तयार भए । सो सम्झौताअनुरुप कार्यान्वयनमा डिभिजनको तयारी के छ ? पहिरो व्यवस्थापनका लागि के कस्ता सावधानी अपनाइन्छ भन्ने प्रश्नसहित कार्यालय प्रमुख इन्जिनीयर नारायणदत्त भण्डारीसँग खबरहबले गरेको अन्तर्वार्ताको सम्पादित अश-

अरनिको राजमार्ग अन्तर्गतको कोदारी भोटेकोशी गाउँपालिका–२ कोदारी बजार नजिकै पर्ने इको भन्ने ठाउँमा विगत १० वर्षदेखि पटक–पटक पहिरो खस्ने गरेको छ । नागरिकलाई आवत जावतमा सास्ती मात्रै नभई दुई देशको व्यापारमा समेत गिरावट आउने गरीपटक–पटक पहिरो किन बल्झिरहेको छ ?

साउन ७ मा अरनिको राजमार्ग अन्तर्गतको भोटेकोशी गाउँपालिका–२ कोदारी बजारनजिकै पर्ने इकोमा ठूलो पहिरो खस्यो । जसकारण अरनिको राजमार्ग करिब २ महिना ठप्प रह्यो । चीनतर्फको मुख्य नाका केरुङ हो । यस नाकाले स्थलमार्गमार्फत चीनसँग हुने व्यापारको ६० प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ । तर, असार २४ गते लेहेन्देखोलामा आएको बाढीले नेपाल–चीन सिमाको मितेरी पुल बगाएपछि त्यो नाकासित पनि सडक सञ्जाल टुटेको थियो ।

पहिरो हटाउन नसक्दा चीनतर्फको दोस्रो ठूलो नाका मानिने तातोपानीबाट पनि आवतजावत बन्द जस्तै थियो । सो अवस्थामा सरकारका नवनियुक्त मन्त्री कुलमान घिसिङले पहल कदमी लिनुभयो । पानी परिरहेको बेला जोखिम मोलेरै उहाँ असोज ६ गते फिल्डमै आएर राजमार्गको निरीक्षण गर्नुभयो । सो समयमा हामीसहित सरोकारवाला सबै पहिरो पन्छाउँदै थियौँ ।

त्यसको भोलिपल्टै बाँस, गिट्टी लगायतको प्रयोग गरेर अस्थाई रुपमा माटो अड्याएर सडक सुचारु गर्‍यौँ । अहिलेसम्म सडक सोही अवस्थामा छ । तर अवरोध भोग्नु परेको छैन । २०७२ सालको भूकम्पपछि यहाँ पटक-पटक सडक भासिने समस्या आइरहेको हो । जसकारण सडकमाथिको बस्ती समेत पहिरोको उच्च जोखिममा छ ।

सो समयमा पहिरोको दीर्घकालिन व्यवस्थापनका लागि सडक डिभिजन कार्यालय, चरिकोटले स्थानीयसँग सम्झौता समेत गरेको थियो ।सम्झौतामै सीमित हुनुहुन्छ कि कार्यान्वयनमा जानुभयो ?

हरेक वर्ष बल्झिने गरेको कोदारी (इको) पहिरो व्यवस्थापनसँगै सडक विस्तार गर्न बस्तीमा असर नपर्नेगरी स्थानीयसँग दशैअघि हामीले तीन महिनाभित्र ठेक्का सम्झौता गर्ने बाचा गरेका थियौँ । अनुसार डिजाइन बनाएर करिब ४८ करोड रुपैँया बराबर बजेट मागसहित कार्यालय, विभाग हुँदै अहिले अर्थमन्त्रालयमा त्यो फाइल पुगिसकेको छ । अर्थबाट उक्त प्रस्तावमा सहमति आउने बित्तिकै ठेक्का लगाउनेछौँ ।

डिभिजनले तयार पारेको डिजाइनमा पहिरोको दीर्घकालिन व्यवस्थापनका लागि के–के विषय समेट्नु भएको छ ?कसरी काम गर्ने योजना छ ?

त्यसका लागि हामीले माथिदेखि तलसम्म पहिरो रोक्ने गरी डिजाइन गरेका छौं । भोटेकोशीले कटान गरेको ठाउँमा पक्की (आरसीसी) पर्खाल निर्माण गर्नेछौं । त्यहाँ चट्टान छ त्यसमा एङ्कर गरेर सात मिटर अग्लो आरसीसी पर्खाल निकाल्छौं ।
योसँगै त्यहाँबाट रसाइरहेको पानी व्यवस्थापनका लागि हामीले पहिरोको तल ४० मिटर गहिरो र ४ डाएमिटर गोलाइ रहनेगरी तीनवटा इनार खन्छौं ।

पहिरो क्षेत्रमा ३० मिटरसम्म ड्रिल गरेर रडको सहायतामा पाइप घुसाएर त्यहाँ रसाएको पानीको निकास गराउँछौँ । सो गरेर त्यहाँको जमिन सुख्खा बनाइसकेपछि बाटोको लागि (एम.एस.सी वाल) अर्थातस्टिल वा जिओग्रिड जाली र माटोलाई एकसाथ बाँधेर बनाइने मजबुत पर्खाल बनाइन्छ। यो पर्खाल धेरै भार सहनसक्ने, भूकम्पमा लचिलो र कम लागतमा छिटो निर्माण गर्न सकिने विशेषता बोकेको हुन्छ ।

पहिरो भएको क्षेत्रमा सडकमाथि गाउँ समेत रहेकाले त्यसलाई समेत रोक्नेगरी भूगर्भविद्को विस्तृत अध्ययनपछि पाएको प्रतिवेदन अनुरुप डिजाइन तयार गरेका थियौँ । त्यसमा हामीले सरोकारवालसहित धेरै पटक छलफल गरिसकेपछि मात्रै डिजाइन कार्यान्वयनमा ल्याउने निर्णय गरेका थियौँ ।

त्यहाँ लामोसमयदेखि भू–गर्भविद्ले अध्ययन पनि गरिरहेका थिए । उनीहरुको रिपोर्टमा के पाइयो ?

उहाँहरुको रिपोर्टमा रसाइरहने पानीका कारण माटो अडिन नसकेको देखिएको छ । सडकभन्दा १२/१३ मिटर तल चट्टानले बनेको पहरो छ । त्यो भन्दामाथि माटोढुङ्गा र बलोट बसेको छ । त्योसँगै तल पानी जम्मा भएर कुवा पनि बनेको छ । सडकभन्दा ४/५ मिटर माथि पानीका मुहान छन । त्यसले गर्दा माटो बगेको बग्यै छ । पानीको व्यवस्थापन नगरेसम्म माटो बस्ने देखिदैन । त्यो अनुसार मुख्यतया रसाएको पानी निकाल्ने तथा जमिन सुख्खा बनाउनुपर्नेछ । त्यसपछि पर्खाल निर्माण गर्नुपर्छ । त्यो विषय डिजाइनमा उल्लेख गरिसकेका छौँ ।

पहिरो व्यवस्थापनका लागि कति क्षेत्रफलमा काम गर्नुपर्ने देखिन्छ ?

त्यसका लागि हामीले २ सय मिटर लम्बाई र डेढ सय मिटर चौडाईमा काम गर्नुपर्ने हुन्छ ।

कति समय लाग्छ काम सम्पन्न गर्न ?

पहिरो व्यवस्थापनको काम यसैवर्ष सम्पन्न गर्ने योजना छ ।

विगतका वर्षमा पनि त्यहाँ काम भएको थियो त्यो किन विफल भयो ? तपाईको डिजाइन सफल हुनेमा कसरी विश्वस्त पार्नुहुन्छ ?

जमिन अनुरुप डिजाइन नभएर काम पूरा भएन । यसपटक डिजाइन परिवर्तन गरेर काम गरेका छौँ । त्यसैले हामी सफल हुनेमा आशावादी छौँ ।

अरनिको राजमार्ग विस्तारको क्रममा छ । काभ्रेको बनेपा क्षेत्रमा बिहिबार मन्त्री आफै निरीक्षणमा पुग्नुभयो । समस्याग्रस्त बाह्रबीसे–तातोपानी नाका जोड्ने सडकको अवस्था के छ ? सडक सुधारका लागि सरकारको रेसपोन्स कस्तो पाउनुभएको छ ?

सडकका लागि मङ्सिर २ मा सम्झौता भएको हो । जुन तीन वर्षभित्र दुई लेनमा डबल पिचसहित निर्माण गर्नेछौँ । बाह्रबिसेदेखि तातोपानी नाकासम्मको २८ किलोमिटर सडकका लागि १ अर्ब ३४ करोड रुपैयाँमा मृत सञ्जीवनी कलुवा जेभीलाई जिम्मा दिइसकेका छौँ ।

साइटमा कन्ट्रयाक्टरले काम गर्न थालिसक्नुभएको छ । सुरुमा डीपीआरका आधारमा सम्झौता भएकोमा यतिबेला कन्ट्रयाक्टर र सडक डिभिजन कार्यालय चरिकोटको प्राविधिक दुबै टोली बसेर सर्भे र डिजाइन गछौं । त्यसको आधारमा काम अगाडी बढाउँछौँ ।