टर्कीमा पाँच हजार वर्ष पुरानो रोटी फेरि आयो | Khabarhub Khabarhub

टर्कीमा पाँच हजार वर्ष पुरानो रोटी फेरि आयो


१६ जेठ २०८२, शुक्रबार  

पढ्न लाग्ने समय : 2 मिनेट


342
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

एस्किसेहिर– प्रारम्भिक कांस्य युगमा आजको मध्य टर्कीमा नयाँ निर्माण गरिएको घरको ढोकामुनि एउटा रोटीको टुक्रा गाडिएको थियो ।

अब पाँच हजार वर्षभन्दा बढी पछि पुरातत्वविद्हरूले यसलाई खनेर निकालेका छन् र स्थानीय बेकरीलाई यसको रेसिपी पुनः सिर्जना गर्न मद्दत गरेका छन् -ग्राहकहरू यसलाई किन्न लाइनमा बसिरहेका छन् ।

गोलाकार र प्यानकेक जस्तै समतल १२ सेन्टिमिटर (पाँच इन्च) व्यासको यो रोटी मध्य एनाटोलियन सहर एस्किसेहिर नजिकैको कुल्लुओबा साइटमा उत्खननका क्रममा फेला परेको थियो ।

‘उत्खननका क्रममा प्रकाशमा आएको यो सबैभन्दा पुरानो पकाएको रोटी हो र यसले धेरै हदसम्म आफ्नो आकार सुरक्षित राख्न सक्षम भएको छु, पुरातत्त्वविद् र उत्खननका निर्देशक मुरात तुर्कटेकीले भने, ‘उत्खननका क्रममा पाइने रोटी एउटा दुर्लभ वस्तु हो । सामान्यतया तपाईँले टुक्राहरू मात्र फेला पार्नुहुन्छ, तर यहाँ, यसलाई संरक्षित गरिएको थियो किनभने यसलाई जलाइएर गाडिएको थियो ।’

रोटी जलेको थियो र ईसापूर्व तीन हजार तीन सयको आसपास निर्माण गरिएको घरको प्रवेशद्वारमुनि गाडिएको थियो ।

रोटी जलाउनु अघि एउटा टुक्रा च्यातिएको थियो, त्यसपछि घर निर्माण गर्दा गाडिएको थियो ।

‘यसले हामीलाई प्रशस्तताको अनुष्ठानको बारेमा सोच्न बाध्य पार्छ’, तुर्कटेकीले भने।

यस खोजबाट प्रेरित

सन् २०२४ सेप्टेम्बरमा उत्खनन गरेर निकालिएको जलेको रोटी बुधबारदेखि एस्किसेहिर पुरातत्व सङ्ग्रहालयमा प्रदर्शनमा राखिएको छ ।

‘हामी यस खोजबाट धेरै प्रभावित भयौँ । हामीले उत्खनन निर्देशकसँग कुरा गर्दा हामी यो रोटी पुनः उत्पादन गर्न सक्छौँ कि भनेर म आश्चर्यचकित भएँ’, सहरका मेयर आयसे उनलुसेले भने ।

रोटी मोटो पिसेको एमर पिठो (गहुँको पुरानो प्रजाति) र मसुरोको दानाबाट बनाइएको र खमीरका रूपमा अझै अज्ञात बिरुवाको पातको प्रयोग गरिएको थियो भन्ने विश्लेषणहरूले देखाए ।

पुरानो एमरका बीउहरू अब टर्कीमा अवस्थित छैनन् ।

मूल रेसिपीको जति नजिक पुग्न सकिन्छ त्यति नजिक पुग्न नगरपालिकाले पुरानो रोटीको विश्लेषण गरेपछि पुरानो एमरसँग मिल्दोजुल्दो रेसिपी काभिल्का गहुँ, साथै बुल्गुर र मसुरो प्रयोग गर्ने निर्णय गर्‍यो ।

कम लागतको रोटी प्रदान गर्न नगरपालिकाद्वारा प्रवर्धित, हल्क एकमेक बेकरी (टर्कीमा ‘जनताको रोटी’ को अर्थ) मा कर्मचारीहरूले हरेक दिन हातले कुल्लुओबाको तीन सय वटा रोटी बनाइरहेका छन् ।

‘पुर्खाको गहुँको पिठो, मसुरो र बुल्गुरको संयोजनले समृद्ध, तृप्त, कम ग्लुटेन, प्रिजर्भेटिभ–मुक्त रोटी बनाउँछ’, बेकरीका प्रबन्धक सेराप गुलरले भने ।

पहिलो कुल्लुओबा रोटीहरू तीन सय ग्राम (११ औँस) केकका रूपमा बजारमा आए । यसको मूल्य ५० टर्की लिरा (लगभग एक दशमलव २८ डलर ) छ र केही घण्टामै बिक्री भयो ।

‘म हतारमा आएँ किनभने मलाई डर थियो कि केही बाँकी नरहला । म यस पुरानो रोटीको स्वादका बारेमा उत्सुक छु’, ग्राहक सुजान कुरुले भने।

खडेरी प्रतिरोधी

लिखित प्रमाणको अभावमा कुल्लुओबाको सभ्यता धेरै हदसम्म रहस्यमय रहेको छ ।

कांस्य युगमा हत्तीहरू एस्किसेहिर क्षेत्रमा बस्थे । हत्तीहरू एनाटोलिया जातिका मानिसहरू हुन् जो हित्तीहरूभन्दा पहिले थिए ।

‘कुल्लुओबा व्यापारिक गतिविधि, शिल्प, कृषि र खानीमा संलग्न एक मध्यम आकारको सहरी समूह थियो । त्यहाँ स्पष्ट रूपमा एउटा निश्चित पारिवारिक र सामाजिक व्यवस्था थियो’, पुरातत्त्वविद् डेनिज सारीले भने ।

रोटीको पुनः खोजले खडेरीका लागि उपयुक्त प्राचीन गहुँको खेतीमा चासो जगाएको छ ।

कुनै समय पानीको स्रोतमा धनी रहेको एस्किसेहिर प्रान्त आज खडेरीबाट ग्रस्त छ ।

‘हामी जलवायु सङ्कटको सामना गरिरहेका छौँ, तर हामी अझै मकै र सूर्यमुखी खेती गरिरहेका छौँ, जसलाई धेरै पानी चाहिन्छ’, स्थानीय मेयर उनलुसले भने, ‘हाम्रा पुर्खाहरूले हामीलाई पाठ सिकाइरहेका छन् । उनीहरूजस्तै हामी पनि कम पानी चाहिने बालीतर्फ अघि बढ्नुपर्छ ।’

‘हामीलाई यस विषयमा बलियो नीति चाहिन्छ । प्राचीन गहुँ खेती यस दिशामा एउटा प्रतीकात्मक कदम हुनेछ’, उनले भने, ‘यी भूमिहरूले यस रोटीलाई पाँच हजार वर्षसम्म सुरक्षित राखेका छन् र हामीलाई यो उपहार दिएका छन् । यस सम्पदाको रक्षा गर्नु र यसलाई हस्तान्तरण गर्नु हाम्रो कर्तव्य हो ।’ –रासस
 

प्रकाशित मिति : १६ जेठ २०८२, शुक्रबार  ३ : १४ बजे

मनाङ प्रदेशसभामा उपनिर्वाचनका लागि सर्वोच्चले खोलिदियो बाटो

काठमाडौँ- मनाङ प्रदेशसभा क्षेत्र नं. २ मा आगामी कात्तिक १७

वीरगञ्जमा फैलिएको हैजा नियन्त्रणका लागि सुरक्षा निकायले समन्वय गर्ने

जनकपुर– वीरगञ्जमा फैलिएको हैजा नियन्त्रणका लागि सुरक्षा निकायले समन्वय तथा

पशुपतिनाथमा तीजको तयारी पूरा

काठमाडौं– हरितालिका (तीज) पर्वमा पशुपतिनाथ दर्शनका लागि सबै तयारी पूरा

सुरक्षा निकायका कार्यालयहरूलाई २६ थान सवारिसाधन वितरण

महेन्द्रनगर– मधेस प्रदेश सरकार गृह, सञ्चार तथा कानुन मन्त्रालयले प्रदेशस्थित

भियतनामी उपराष्ट्रपति पुगिन् पाटन दरबार स्क्वायर (तस्बिरहरू)

ललितपुर- नेपालको तीन दिने औपचारिक भ्रमणमा रहेकी  भियतनामका उपराष्ट्रपति वो