वर्षायाममा देखिने पानी तथा किटजन्य रोग डेंगू , स्क्रव टाइफर्स, जापनिज इन्सेफ्लाईटिस, आउँ झाडापखाला, हैजा लगायतका सङ्क्रामक रोगहरू नेपालमा वर्षेनी फैलिने गरेका छन् । 

७४ जिल्लामा डेंगूको संक्रमण फैलिँदा, चितवन लगायत तराईका केही जिल्लाहरूमा स्क्रव टाइफर्सको संक्रमण देखिन थालेको छ । 

त्यस्तै जापनिज इन्सेफ्लाईटिसको संक्रमण १ सय ३ जनामा देखिएको छ भने यसको संक्रमणबाट देशभरमा २० जनाको मृत्यु भइसकेको परिवार कल्याण महाशाखाको तथ्याङ्क छ । 

यससँगै पछिल्लो समय पर्सामा प्रकोपकै रुपमा हैजा फैलिएको छ । इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा इडिसिडीको तथ्यांक अनुसार ६ सय २५ जनामा सङ्क्रमण फैलिएको छ भने ३ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । 

प्रकोप नियन्त्रणका लागि केन्द्र सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय तहले आआफ्नो तर्फबाट आवश्यक पहल गरिरहेका छन् । हैजा फैलिन सक्ने श्रोतको खोजी, औषधोपचारको व्यवस्था र विभिन्न चेतनामूलक कार्यक्रम भइरहेका स्वास्थ्य कार्यालय पर्साका निमित्त कार्यालय प्रमुख विनोद झाले बताए ।

 उनका अनुसार सङ्क्रमित बढेपनि गम्भिर खालको समस्या धेरैमा नरहेकोले डिस्चार्ज हुनेको सङ्ख्या उल्लेख्य रहेको छ । 

पर्सामा कति छन् सक्रिय सङ्क्रमित ?

पोखरिया अस्पताल सहित विभिन्न १८ वटा अस्पतालबाट आएको रिपोर्ट अनुसार ८४ जना नयाँ बिरामी थपिएको स्वास्थ्य कार्यालय पर्साका निमित्त कार्यालय प्रमुख झा ले बताए ।

उनका अनुसार हालसम्म ६ सय २५ जना बिरामी उपचारका लागि आएकोमा ३२ जनाको सघन उपचार कक्ष आईसीयू , ७ जनाको एचडियु र १ सय ८९ जनाको जनरल वार्डमा उपचार भइरहेको छ । ४ सय ३८ जना डिस्चार्ज भइसकेका छन् । 

त्यस्तै भर्ना भएका बिरामीमध्ये १ सय ५२ जनामा हैजाको संक्रमण देखिएको थियो । हैजाको संक्रमण देखिएका ७८ जना बिरामी निको भएर घर फर्किसककेको उनले बताए । ७४ जनाको विभिन्न अस्पतालमा उपचार भइरहेको र उनीहरूको अवस्था एकदमै सामान्य रहेको निमित्त कार्यालय प्रमुख झाले बताए । 

सङ्क्रमित थपिए पनि डिस्चार्ज हुनेको सङ्ख्या बढिरहेकाले नियन्त्रण उन्मुख रहेको पाइएको छ । स्वास्थ्य कार्यालय पर्साका प्रवक्ता धनिसिंह ठकुरीले बताए । गर्भवती तथा सुत्केरी महिला र वृद्धवृद्धा बालबालिका गरी सबै उमेर समूहका बिरामीहरूमा सङ्क्रमण देखिएको उनको भनाई छ ।  

 यसरी फैलियो सङ्क्रमण

निमित्त कार्यालय प्रमुख झा का अनुसार वीरगञ्ज महानगरपालिकामा पर्ने तराई अस्पतालमा पहिलो केश पुष्टि भएको हो । अहिले सबै बिरामी विरगञ्जकै देखिएका छन् । आज मात्रै पनि ४८ केश आरडीटी पोजेटिभ देखिएका छन् उनले भने ।  

पिउने पानीबाट संक्रमण फैलिएको आशंका गरिए पनि पानी परीक्षण गर्दा हैजा फैलाउने खालको जीवाणु भेटिएन भन्ने कुरा सुन्नमा आएको छ । तर हामीलाई आधिकारिक रुपमा जानकारी नआएकाले यसको श्रोत के हो भनेर भन्न सकिने अवस्था छैन प्रवक्ता ठकुरीले भने । 

अझै पनि संक्रमित क्षेत्रको पानीको नमूना जाँचका लागि पठाइएको र रिपोर्टहरू आएको छैन । त्यो रिपोर्ट आइसकेपछि मात्रै श्रोत पत्ता लाग्ने र अन्य श्रोतको खोजी गर्न सकिने उनले बताए । 

नियन्त्रणमा सरकारी प्रयास कति प्रभावकारी ?

संघीय, प्रदेश सरकार, स्वास्थ्य कार्यालय, स्वास्थ्य निर्देशनालय, विश्व स्वास्थ्य संगठन डब्लुएचओ, युनिसेफ, रेडक्रस लगायत स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित संघ संस्थाहरूको सहयोगमा नियन्त्रणको लागि प्रयास भइरहेको प्रवक्ता ठकुरीले बताए । 

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पनि हैजा रोगको रोकथाम र नियन्त्रणका लागि स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयको समन्वयमा नेपाली सेनासहित चारवटै सुरक्षा निकायका चिकित्सक र उपकरणको परिचालन तथा प्रयोग गरिने बताएका छन्  ।

प्रतिनिधिसभाको बैठकलाई शुक्रबार सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री ओलीले आजको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले सो निर्णय गरेकाले वीरगञ्जमा आउटब्रेक भएको हैजा नियन्त्रणमा आउने विश्वास व्यक्त गरे । 

हैजाका धेरै केशहरु देखिएको वीरगञ्ज महानगरपालिकाका विभिन्न वडाहरूमा यसबारे चेतना फैलाउन पोस्टर पम्पलेट वितरण गर्ने काम भइरहेको छ भने सञ्चारमाध्यमबाट चेतनामूलक कार्यक्रम गर्ने काम भइरहेको स्वास्थ्य कार्यालय पर्साले बताएको छ । 

 छिमेकी जिल्ला त्रसित

फैलिएको हैजाको सङ्क्रमण बाराको कलैयामा पनि देखिएको छ । उक्त बिरामीको ट्राभल हिस्ट्री हेर्दा वीरगञ्जबाटै गएको पाइएकाले पर्सा बाहेक अन्य जिल्लामा फैलिसकेको अवस्था छैन र फैलिन नदिन आवश्यक सतर्कता अपनाउनुपर्ने चिकित्सक बताउँछन् ।

 टेकू अस्पतालमा कार्यरत सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुन हैजाको प्रकोप अन्य जिल्लामा फैलिन नदिन सकेसम्म अन्यत्र यात्रा नगर्ने र यदि अत्यावश्यक काम परेर बाहिर जानैपर्ने अवस्था आयो भने आवश्यक सतर्कता अपनाउन सुझाव दिन्छन् । जस्तै व्यवस्थित शौचालय प्रयोग र साबुनपानीले हात धुँदा मात्रै पनि संक्रमण फैलिनबाट रोक्न सकिन्छ । 

कडा सङ्क्रमण भएका बिरामी अस्पतालमा भर्ना भए पनि सहज भएका बिरामी घुमिरहेका हुन्छन् । तिनीहरूका कारण अन्य समुदायमा फैलिन सक्ने सम्भावना धेरै हुने भएकाले हरेक व्यक्तिले व्यक्तिगत सरसफाइ र स्वच्छतामा ध्यान दिनुपर्ने उनले बताए । 

 के छ बच्ने उपाय ?
नियन्त्रणका लागि सरकारले आफ्नो तर्फबाट स्रोत पत्ता लगाउने लगायतका काम गर्ला तर हामी आफैँले थोरै मात्रै सतर्कता अपनाएर विशेष ध्यान दिने हो भने हैजा नियन्त्रणमा कुनै अप्ठेरो नभएको डा. पुनले बताए । 

हैजा फैलिएको क्षेत्र वीरगञ्जका मानिसले जथाभावी बाहिरको खानेकुरा नखाने, पानी उमालेर मात्रै पिउने, शौच गरिसकेपछि साबुनपानीले हात धुने लगायतका कुरामा ध्यान दियो भने आफैँ नियन्त्रण हुने उनी बताउँछन् ।

सँधै गर्न सकिँदैन भने पनि अहिले प्रकोप फैलिएको अवस्थामा मात्रै यस्ता आधारभूत कुरामा ध्यान दियो भने केही गर्नुनपर्ने डा. पुनले बताए । हैजा भनेको के हो ? कसरी फैलिन्छ ? भन्ने कुरा प्राय सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो । तर थाहा हुँदाहुँदै पनि बेवास्ता गरेर हिँड्यो भने चिकित्सक वा सरकारले जतिसुकै चेतनामूलक कार्यक्रम गरेपनि नियन्त्रण हुँदैन । सबैभन्दा पहिले हामी सचेत हुन जरुरी रहेको उनले बताए । 

त्यस्तै प्रकोप फैलिएको ठाउँमा अझ नफैलियोस् भन्नका लागि जोखिममा रहेको समूह जस्तै बालबालिका, गर्भवती तथा सुत्केरी आमा र वृद्धवृद्धालाई खोप दिन सकिन्छ । तर नेपालमा यसको प्रयोग भइरहेको पाइँदैन । कुनै ठाउँमा नमूनाको रुपमा प्रयोग भएको कता कता सुन्नमा आएको छ । अब आगामी दिनमा सरकारले यसबारेमा सोच्न जरुरी रहेको डा. पुनले बताएका छन् । 

जस्तै वीरगञ्जमा बेला बेलामा खानेपानीको अभाव भइरहेको हामीले सुन्दै आएका छौँ । यो रोग पनि विशेष गरी खानेपानी तथा दुषित खानेकुराहरुबाट फैलिने भएकाले पहिले नै खोप लगाएर सुरक्षित रहन सकिन्छ उनले भने ।