काठमाडौं- कोरोना भाइसर (कोभिड-१९) संक्रमणले विश्वभर झण्डै २७ हजार तीन सय ५२ मानिसको मृत्यु भएको छ । झण्डै ५ लाख ९६ हजार मानिस संक्रमित भएका छन् ।

कोरोना भाइरस संक्रमण नियन्त्रण गर्न यातायात र औद्योगिक गतिविधि ह्वात्तै घट्दा विश्व वातावरणमा भने सकारात्मक प्रभाव परेको देखिएको छ । वायुमण्डलमा हानिकारक ग्यासको मात्रा ठूलो परिमाणमा घटेको छ ।

वायु प्रदूषणमा मुख्य भूमिका हुने नाइट्रोजन डाइअक्साइड र कार्बन डाइअक्साइडको उत्सर्जन भारी मात्रामा घटेको छ । बढ्दो विश्व तापमानमा यसको सकारात्मक प्रभाव पर्ने अपेक्षा अनुसन्धाताहरूको छ ।

युरोपियन इन्भारोमेन्ट एजेन्सी (इइए) का अनुसार इटलीको मिलान शहरमा सन् २०२० को पहिलो चार हप्ताको तुलनामा पछिल्लो चार हप्तामा नाइट्रोजन डाइअक्साइडको मात्रा २४ प्रतिशतले घटेको छ । यो मार्च १६ देखि २२ सम्ममा गत वर्षको सोही साताको तुलनामा २१ प्रतिशतले घटेको छ ।

यसैगरी इटलीकै अर्को शहर बेर्गामोमा यही मार्च १६ देखिको एक सातामा नाइट्रोजन डाइअक्साइडको सघनता सन् २०१९ को सोही साताको तुलनामा ४७ प्रतिशत र राजधानी शहर रोममा २६ देखि ३५ प्रतिशतसम्म घटेको छ ।

युरोपको अर्को देश स्पेनको बार्सिलोनामा एक सातामा नाइट्रोजन डाइअक्साइडको मात्रा ४० प्रतिशतले घटेको छ । सन् २०१९ को सोही साताको तुलनामा भने ५५ प्रतिशत कम हो ।

स्पेनको राजधानी म्याड्रिडमा एक साताका ५६ प्रतिशत र गत वर्षको सोही साताको तुलनामा ४१ प्रतिशतले घटेको छ ।

पोर्चुगलको लिस्वनमा एक सातामा ४० प्रतिशत र गत वर्षको सोही साताको तुलनामा ५१ प्रतिशतले घटेको छ ।

इइएले युरोपभर वायु प्रदूषणमापक ४ हजार केन्द्रबाट वायुको गुणस्तरण मापन गरिरहेको छ । यी केन्द्रहरूले प्रत्येक घण्टाको विवरण इइएमा पठाउँछन् ।

वायुमण्डलमा नाइट्रोजन डाइअक्साइडको मात्रा बढी हुँदा मानवस्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्छ । यसले श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या बढाउँछ, रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता घटाउँछ र मुटुमा पनि असर पुर्‍याउँछ ।

नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जनको मुख्य स्रोत उद्योग र सडकमा गुड्ने यातायातका साधानहरू नै हुन् । विश्वव्यापी महामारीको यो समयमा सबैजसो उद्योग र यातायातका साधन बन्द छन् । अध्येताहरूका अनुसार नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जन विश्व आर्थिक गतिविधि मापनका लागि उत्तम सूचक हुन सक्छ ।

इटली युरोपका मुख्य औद्योगिक मुलुकमध्ये एक हो । इटलीको कुल गार्हस्थ उत्पादनमा औद्योगिक क्षेत्रको योगदान २४ प्रतिशत छ ।

यता चीनमा पनि नाइट्रोजन डाइअक्साइडको उत्सर्जन ह्वात्तै घटेको छ । चीन विश्वको महत्वपूर्ण औद्योगिक मुलुकका रूपमा रहेको छ । विश्वव्यापी हरितगृह ग्यास उत्पादनमा चीन एक अग्रणी मुलुक हो ।

हुबेइ प्रान्तको वुहान शहरमा कोरोना भाइरस संक्रमणका कारण फेब्रुअरीको मध्यदेखि लक डाउन भएयता वुहानमा नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जन करिब शून्य रहेको छ ।

अमेरिकी संस्था नासाले सार्वजनिक गरेका तस्विरहरूले चीनमा नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जन ठूलो परिमाणमा घटेको देखाएका छन् ।

फिनल्याण्डको सेन्टर फर रिसर्च अन इनर्जी एन्ड क्लिन एअरका अनुसार पछिल्ला चार हप्तामा चीनमा कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन २५ प्रतिशतले घटेको छ ।

भारतका मुम्बई र पुने शहरमा यही मार्च यता नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जन ४५ प्रतिशतले घटेको छ । अर्को औद्योगिक शहर अहमदावादमा ५० प्रतिशतले घटेको छ । नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जनको यो न्युनीकरण सन् २०१८ र सन् २०१९ को सोही अवधिको तुलनामा हो । राजधानी शहर दिल्लीमा भने खास घटेको छैन तर घट्ने क्रम भने देखिएको छ ।

दिल्ली संसारकै प्रदूषितमध्येको एक शहरमा पर्छ । यो साताको सोमबार दिल्लीको वायु प्रदूषण इन्डेक्स ९३ रहेको थियो । सन् २०१९ को मार्चमा यो इन्डेक्स सरदर १६१ थियो ।

भारतमा कोरोना भाइरसको संक्रमण देखिएपछि र सरकारले लक डाउन घोषणा गरेपछि सडकमा यातायातका साधान ठप्प भएका छन् भने उद्योगहरू नगन्यरूपमा चलेका छन् । यसले वायु प्रदूषण घटाएको छ ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाको ठूलो जनसंख्या कोरोना भाइरसको त्रासका कारण घरमै रहँदा स्याटलाइट दृश्यहरूले वायु प्रदूषण घटेको देखाएका छन् ।

मार्च महिनाको तीन हप्तामा लिइएका तस्विरहरूले अमेरिकाभरि गत वर्षको सोही अवधिको तुलनामा नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जन घटेको देखाएका छन् ।

अमेरिकन इन्भारोमेन्टल प्रोटेक्सन एजेन्सीका अनुसार नाइट्रोजन डाइअक्साइड उत्सर्जनको मुख्य स्रोत कार, ट्रक, बस, ऊर्जा भट्टी आदिबाट निस्कने धुवाँ नै हो । क्यालिफोर्नियामा भारी मात्रामा वायु प्रदूषण घटेको छ ।

सन फ्रान्सिस्कोको हावामा सास फेर्दा फोक्सोसम्म पुग्ने सूक्ष्म कणहरू बितेका पाँच दिनमा गत वर्षको सोही समयको तुलनामा ४० प्रतिशतले घटेको पाइएको छ ।

विश्वभर औद्योगिक उत्पादन १५ देखि ४० प्रतिशतसम्म घट्दा कार्बन डाइअक्साइड उत्सर्जन करिब २५ प्रतिशतले घटेको पाइएको छ । (विभिन्न एजेन्सीहरूको सहयोगमा)