काठमाडौं- सरकारले जेठ अन्तिममा लकडाउन केही खुकुलो बनाएको छ तर पनि खेल क्षेत्र ठप्पै छ । चैत पहिलो सातादेखि नै बन्द खेलकुद गतिविधि पुनः चालु हुन सकेको छैन ।
अहिले राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) र युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय खेलकुद गतिविधि सुरु गर्ने योजना बनाउँदै छन् तैपनि कहिले सुरु हुन्छ भन्ने थाहा छैन ।
लकडाउनले खेलाडी, प्रशिक्षक, रेफ्री र संघ सबैलाई असर पारेको छ । लकडाउनले सबैभन्दा बढी असर खेलाडीलाई असर परेको छ । एक्कासी लकडाउनले खेलाडीहरू घरमा थन्किन पर्दा शारीरिक र मानसिक समस्या भोग्नु परेको गुनासो गर्न थालेका छन् ।
कोरोना भाइरसले नेपाली खेलकुदमाथि गरेको असर, आगामी योजना, र यस्तै विषयको सेरोफेरोमा राखेपका सदस्य सचिव रमेशकुमार सिलवालसँग खबरहबले गरेको कुराकानीको मुख्य अंश प्रस्तुत गरेका छौँ ।
देश लकडाउनमा छ, अहिले नेपाली खेलकुदको अवस्था कस्तो छ ?
नेपाली खेलकुद पनि लकडाउनकै अवस्थामा छ । लकडाउन हुनुभन्दा एक दिनअघि नै हामीले सम्पूर्ण खेल गतिविधि बन्द गर्यौँ । फागुन २१ गते सूचना जारी गरी भइरहेका खेललाई निरन्तरता दिन र नयाँ प्रतियोगिता नगर्न पत्राचार गरेका थियौँ । भइरहेका प्रतियोगितामा ठूलो लगानी भइसकेकाले नरोक्न भनिएको थियो । चैत १ गतेबाट अन्य प्रतियोगिता गर्न दिइएन, ‘बि’ डिभिजन फूटबल लिगबाहेक । बि डिभिजन लिगमा दर्शकको भिड नहुने भएकाले निरन्तर गर्न भनिएको थियो ।
लकडाउनपछि हामीले तीन वटा काम गर्यौँ । पहिलो, खेलाडीलाई फिजिकल्ली र मेन्टल्ली फिट रहनुस् भन्यौँ । घरमा जे–जे साधन र स्रोत उपलब्ध छ त्यसको सदुपयोग गर्दै फिट रहन भन्यौँ ।
दोस्रो, लकडाउनको मध्यतिर हामीले खेलाडीलाई जुम एपको माध्यमबाट प्रशिक्षण दियौँ । जुमबाट जसले प्रशिक्षण लिए उनीहरूको अनुभव सुन्दा त्यति प्रभावकारी भएन । प्रशिक्षकहरूले पनि गुनासो गरे ।
अहिले तेस्रो फेजमा खेल हेरेर व्यक्तिगत र सामाजिक दूरी कायम हुने खेलहरूको प्रशिक्षण सुरु गरेका छौँ । यसलाई औपचारिकभन्दा पनि अनौपचारिक बनाएका छौँ । सानो संख्यामा रहेर राष्ट्रियस्तरका खेलाडीका लागि प्रशिक्षण सुरु गरेका छौँ । सामूहिक खेल पनि थोरै संख्यामा अभ्यास सुरु गर्न भनेका छौँ ।
लकडाउनकै समयमा अहिले नेपाली खेलकुद तेस्रो चरणमा पुगेको हो ?
हो, तेस्रो फेजमा छौँ । जस्तो, नेपाली क्रिकेट टोलीको राष्ट्रिय टोलीका खेलाडीहरूले नेटमा अभ्यास गरिरहेका छन् । फूटबलको पनि फिजिकल फिटनेस र ‘बडी टच’ नहुने गरी सामाजिक दूरी कायम गरेर जो जहाँ छ त्यही ठाउँमा अभ्यास गर्नु भनेका छौँ । अहिलेसम्म अन्तर्राष्ट्रियरूपमा पनि केही लिगहरू छाडेर सेप्टेम्बरसम्मका सबै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता रोकिएका छन् ।
अहिले प्रतियोगिता छैनन् तर त्यसै बसेर हुँदैन । खेलाडी फर्ममा आउन कम्तीमा १५ दिनदेखि एक महिना लाग्छ । हामीले अहिलेदेखि गृहकार्य गरिरहेका छौँ ।
विभागीय टोलीहरूले क्रमशः अभ्यास गरिरहनुभएको छ । नेपाल सरकारसँग अनुमति लिएका छौँ । केही दिन पछाडि सरकारको सहमति लिएर खेलाडी सुरक्षित हुने र खेलकुदका गतिविधि पनि नरोकिने गरी अगाडि बढाउने तयारी गरिरहेका छौँ ।
खेलकुद पुनः सञ्चालनका लागि सरकारसँग कसरी समन्वय भइरहेको छ ?
हाम्रो कुरा प्रष्ट छ । हामी अहिले राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताहरू गर्न सक्ने स्थितिमा छैनौँ । पहिलो कुरा मोबिलिटी हुनु पर्यो । प्रतियोगिताहरूको हकमा मेची, महाकालीका खेलाडीहरू प्रतियोगिता स्थलसम्म आउन सक्ने वातावरण बनेको छैन । दर्शक आउन सक्ने वातावरण छैन ।
हामीले केही प्रतियोगिता गर्न पनि अनुरोध पनि गरेका छौँ । लकडाउनकै कारण फूटबलको ‘बि’ डिभिजन लिग रोकियो । बी र सी डिभिजन लिगका खेलाडी र प्रशिक्षकलाई कोरोना जाँच गरौँ र लिग सुरु गरौँ भनेका छौँ ।
एउटा फूटबल प्रतियोगिता सुरु गर्न पनि कम्तिमा १५ दिन लाग्छ । बी र सी सुरु गर्न पनि खेलाडीलाई काठमाडौँ डाक्नुपर्यो । डाक्ने स्थिति पनि बनोस्, दर्शकविना वा सीमित दर्शक अथवा टेलिभिजन वा फेसबुक लाइभ गरेर प्रतियोगिता गरौँ भनेका छौँ ।
सरकारले सार्वजनिक गरेको चरणबद्ध लकडाउन खुकुलो पार्ने कार्यक्रममा खेलकुद अन्तिममा छ । कोभिड–१९ सम्बन्धी उच्च स्तरीय समितिले खेलकुदलाई अन्तिममा राखेको छ । हामीले धेरै ‘रिक्वेस्ट’ गरेपछि उहाँहरूले अहिले ‘अन्तिम’ भन्नुभएको छैन ।
यही महिनाको १५ गतेसम्म फेरि डाक्नुहोला । असार २१ सम्ममा लकडाउन छ त्यसपछिको परिस्थिति हेरेर के उपयुक्त छ, त्यो निकास निकालौँला ।
सरकारको प्राथमिकतामा खेलकुद नरहँदा राखेपले एकतर्फीरूपमा हामी खेलकुद गतिविधि सुरु गर्छौं भन्दा हुन्छ त ?
मैले सरकारसँग शरीर नछोईकन खेल्ने व्यक्तिगत स्पर्धाका खेलहरू सुरु गरौँ भनेको हुँ । शरीर छोइने खेल पनि फरक ढङ्गले गर्न सक्छौँ ।
कराते अथवा तेक्वान्दोमा एउटा काता हुन्छ, अर्को पुम्से हुन्छ । काता भनेको आर्टस् हो । आर्टस् गर्न कुनै समस्या भएन । फाइट गर्न सक्ने स्थिति भएन भने पनि खेलाडीले डेमो गरेर आफ्नो खेल निखार्न सक्छ । त्यसले खेलाडीलाई लकडाउन खुलेको १५ दिनदेखि १ महिना लाग्ने अवधि बचत गर्छ । उसको फिजिकल फिटनेस हुन्छ ।
नेपालमा दुई मोडलमा जान सकिन्छ । पहिलो मोडल राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय हेर्दा खेलाडीको फिजिकल फिटनेस पहिलो शर्त हो । जस्तो : फूटबलमा खेलाडीले कम्तीमा २ घण्टा सब्स्टिच्युट नभई खेल्न सक्नुपर्छ भन्छ । दुई घण्टा खेल्न फिजिकल फिटनेस चाहियो ।
हामीले अहिले पौडी खेल सुरु गरौँ भनेका छैनौँ । प्रत्येकको घरमा पौडी पोखरी छैन । पौडी सुरु गर्ने बित्तिकै त्यहाँ कन्ट्यामिनेसन हुने सम्भावना बढी हुन्छ । तर, भारत्तोलन गर्नलाई के अप्ठ्यारो पर्यो र !
तपाईंले भनेकै कुरामा पनि सरकारले अनुमति दिने कुरा त रह्यो नि ?
सरकारले अहिले हामीलाई आधिकारिकरूपमा अनुमति दिने स्थिति छैन । अहिले सरकार पनि तैँ चुप मै चुपको स्थितिमा छ ।
हामीले अभ्यास सुरु गर्यौँ है भनेर इन्फर्मल जानकारी पनि दिएका छौँ । सरकारबाट रोक्नु भन्ने आदेश पनि छैन । सबैलाई खुला गर्नू भन्ने पनि छैन । किनभने सरकार पनि द्वैध मनस्थितिमा छ । एकातिर खुला नगरौँ इकोनोमिक मोविलिटी रोकिने भयो । खुला गरौँ फेरि कोरोना संक्रमण बढ्ने हो कि ! कोरोना संक्रमण दिन प्रतिदिन बढ्दो छ । जति धेरै पीसीआर जाँच गर्यो त्यति धेरैमा संक्रमण बढ्दो छ ।
हामीले सरकारसँग आग्रह गरेका छौँ । खेलकुदका गतिविधि अगाडि बढाएनौँ भने, मनोपरामर्शका कुरा अगाडि बढाएनौँ भने खेलाडीहरूलाई गीत–संगीतबाट अगाडि बढाएनौँ भने त्यसले नकारात्मक बाटो समात्न सक्छ ।
सरकारको यसमा सैद्धान्तिक विमति छैन तर हाम्रो जनस्वास्थ्य विज्ञहरूको भनाइ फरक छ । उहाँहरू खेलकुद गतिविधि अहिले गर्नु हुँदैन भनिरहनु भएको छ ।
नेपालमा कोरोना भाइरस संक्रमण पिकमा पुगेको छैन । पिकमा नपुगीकन तल झर्दैन । त्यसैले अहिले यो गतिविधि दिनु हुँदैन, यसबाट समुदायमा पनि सर्छ भन्ने चिन्ता उहाँहरूको छ ।
सरकारले सबै पक्षलाई सोध्ला नि ! विश्व स्वास्थ्य संगठनको निर्देशन हेर्ला, स्वास्थ्य मन्त्रालयको पनि कुरो सुन्ला । हाम्रो पनि कुरा सुन्ला । म यति पक्का भनिदिन्छु, अब अहिले तोकिएको लकडाउन अवधिपछिको समयमा नेपाल सरकारले पनि खेलकुद अभ्यासमा फर्किने गरी केही खुकुलो नीति ल्याउँछ भन्नेमा म विश्वस्त छु ।
अभ्यासका लागि खेलाडी मैदान फर्काउने तयारी भइरहेको छ । तर, खेलस्थलमा अहिले खेल्न सक्ने स्थिति छैन । खेलस्थलहरू तयारीको अवस्था के छ ?
अभ्यास गर्न मैदानको समस्या छैन । खासखास ठाउँका मैदानहरू अहिले पनि तयारी अवस्थामै छन् । दशरथ रंगशाला, पोखराको रंगशाला, नेपालगञ्ज रंगशाला हेर्न सक्नुहुन्छ । यी ठाउँहरूमा समस्या छैन । जहाँ हामीले ध्यान पुर्याउन सकेनौँ, त्यहाँ स्थानीयले पनि ध्यान दिन सकेनन् । कतिपय ठाउँमा क्वारेन्टाइन पनि राखिएको छ ।
त्रिपुरेश्वर कभर्डहल, सातदोबाटो खेल परिसर लगायतका खेलस्थल पनि त अहिलेकै अवस्थामा खेल्न मिल्ने छैनन नि !
हामीले असार २ गतेदेखि सबै कर्मचारीलाई सिफ्टअनुसार काममा बोलाएका छौँ । जहाँ खेल्न अयोग्य छ त्यहाँको सरसफाइ गरेर खेल्न योग्य बनाइन्छ ।
राखेपले अभ्यास सुरु गर भन्छ तर कतिपय संघ, प्रशिक्षक र खेलाडी सरकारको आधिकारिक निर्णय नआई कसरी अभ्यासमा जाने भन्नेमा द्विविधामा छन्, आधिकारिक निर्णय कहिले आउँछ त ?
यी कुराहरू अल्छीका कुरा हुन् । जो जो मान्छेलाई हामीले कुरा गरेका छौँ, जो साँच्चै खेलाडी र खेलप्रति संवेदनशील छन्, ती मान्छेहरूले सुरु गरिसकेका छन् । कतिपय ठाउँमा अभ्यासका लागि स्थानीयबाट पनि अब्जेक्सन थियो ।
तपाईंहरुले यहाँ किन सुरु गराएको, हामीलाई कोरोना सर्छ भन्ने थियो । एक दुई ठाउँमा त मै पनि पुगे । खेलाडी कभर्डहलभित्र छिरेर अभ्यास गरेर ऊ घर जाँदा तपाईँहरूलाई के असहज छ त, त्यो खेलाडी कोरोनै बोकेर आएको छ त भनिसकेपछि उहाँहरू शान्त हुनुभयो ।
अब हामीले मुख्य प्रशिक्षकहरूलाई अनौपचारिकरूपमा निर्देशन दिइरहेका छौँ । अहिले हामीले अफिसियलरूपमा भन्न सक्न अवस्था छैन । मन्त्रालय र राखेप छलफलमा जुटिरहेका छौँ । हामी बीचको एक निष्कर्ष आएपछि त्यहीअनुसार अभ्यासमा जाने भनेका हौँ ।
एउटा सेन्टिमेन्टल कुरा भनौँ, कुनै एउटा खेलाडीमा कोरोना संक्रमण देखियो र त्यसबाट अन्यमा देखिने अवस्था आए सबैले आलोचना गर्नुहुन्छ । तपाईंहरुले नै पनि अलिकति पनि हेक्का नराखीकन अभ्यासमा गयो भन्नुहुन्छ । त्यसैले यी सबै कुरालाई मध्यनजर गर्दै हामी छिट्टै नयाँ निर्णय गर्छौं ।
अभ्यास सुरु भएपछि खेलाडीहरूलाई छुट्टै होटल वा क्वारेन्टाइनमा राख्ने कुनै योजना छ राखेपसँग ?
त्यस्तो छैन । राष्ट्रिय टोलीका सबैजसो खेलाडीहरू विभागीय टोलीमा छन् । उहाँहरूले त्यतै अभ्यास सुरु गर्नुभएको छ । विभागीय बाहिरका खेलाडीको संख्या सिमित छ । उहाँहरूलाई साधन छ । बाहकबाट अथवा आफ्नो साधनबाट आउनुहुन्छ । त्यो भएन भने खेलाडीका लागि आधा घण्टा हिँड्नु केही ठूलो कुरा होइन । स्वास्थ्य नै ठिक हुन्छ । अभ्यास गर्ने खेलाडीका लागि क्वारेन्टाइनजस्तो छुट्टै बस्ने व्यवस्था गर्न सम्भव छैन । सम्भव नभएको कुरामा धेरै जानु हुँदैन ।
लकडाउनपछिको नेपाली खेलकुद कस्तो होला ?
लकडाउनपछि हामी एउटा काम गर्छौं । हामी ७७ वटै जिल्लामा पुग्न नसकौँला तर प्रादेशिकरूपमा हामी एउटा निर्देशन दिन्छौँ ।
उनीहरूलाई मनौवैज्ञानिक परामर्शका लागि, फिजिकल फिटनेसका लागि, योगाका लागि, ध्यानका लागि सम्बन्धित क्षेत्रका विज्ञबाट वर्कसप सञ्चालन गर्छौं ।
यो काठमाडौँ र बाहिर पनि गर्छौं । यसले उहाँहरूलाई मनोबल उच्च राख्न सहयोग गर्छ । त्यसपछि मात्रै उहाँहरू दैनिक काममा फर्किनु हुन्छ । कतिपय खेलका धेरै खेलाडीहरू बिहान बेलुका के खाऊँ भन्ने स्थितिमा पनि छन् ।
कतिपय व्यावसायिक खेलाडीको चिन्ता छ । मेरो यो समय खेलबाट कमाउने अवसर थियो, त्यो प्रतियोगिताबाट यति पाउँथे वा जित्थे भन्ने हुन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय खेलका यो यो मा भाग लिन्थेँ यसबाट यति आउँथ्यो भन्ने हुन्छ । ज्यान रहे पो खेल रहन्छ । जीवन रक्षा पहिलो कुरा हो ।
लकडाउनले खेल संघ, खेलाडी, प्रशिक्षक, रेफ्री लगायत सबैलाई आर्थिकरूपमा कमजोर बनाएको छ । यसलाई कम गर्न राखेपले कुनै आर्थिक प्याकेज ल्याउनेबारे केही योजना छ ?
आर्थिक प्याकेज ल्याउन सम्भव पनि हुँदैन । राखेपसँग त्यो खालको बजेट छैन । हामीले के भनेका छौँ भने, कोही साँच्चै समस्यामा पर्नुभएको छ भने राखेपले सहयोग गर्छ, गरिरहेको पनि छ । त्यसका लागि सूचना नै जारी गरेका छौँ । साँच्चै समस्या छ भने जानकारी गराउनुस् भनेका छौँ ।
हामीले एउटा सोच राखेका थियौँ । यहाँका खेलाडी, प्रशिक्षकहरूका लागि बीमा गर्ने योजना बनाएका थियौँ तर सरकारले बजेट भाषणबाट सम्बोधन गरिदिएको छ ।
अब हामी खेलाडी, प्रशिक्षक, पत्रकार सबैको कोरोना जाँच गर्छौं पनि भनेका थियौँ । आरडीटी जाँच गर्ने योजना थियो तर विवादास्पद भएपछि रोक्यौँ । पीसीआर गर्न महँगो छ । कोही समस्यामा पर्नुभएको छ भने सहयोग गर्न हामी तयार छौँ ।
नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदको तयारी पनि गर्नु छ । लकडाउनले नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदलाई असर कत्तिको असर गर्ला ?
नवौँ राष्ट्रिय खेलकुदलाई यसले कत्ति पनि असर गर्दैन । पहिलो समस्या पर्ने भनेको भौतिक पूर्वाधारमा हो । पूर्वाधारको कुरा गर्दा दुई खेलबाहेक सबै खेलका संरचना तयार छन् ।
सुटिङ र स्वीमिङको पूर्वाधार छैनन् त्यो बाहेक सबै संरचना तयार छन् । सुटिङ र स्वीमिङका लागि टेन्डर आह्वान गरेका छौँ । त्यो बेलासम्ममा हामी काम सक्छौँ ।
केही गरी सकिएन भने वैकल्पिक उपाय खोज्छौँ । ती दुई खेल अन्य ठाउँमा गरेर भए पनि गराउँछौँ । पूर्वाधार नभएका कारणले रोकिँदैन । हामीलाई तीन महिना समय भए पुग्छ ।
पहिलो महिनामा जिल्ला छनोट र तयारी गर्छौं । दोस्रो महिनामा प्रदेश छनोट हुन्छ र अभ्यासको व्यवस्था गर्छौं । तेस्रो महिनामा प्रदेशका लागि छनौट भएका र विभागीय टिमबाट सहभागी हुने खेलाडी राखेपको सम्पर्कमा आउनुहुन्छ ।
मंसिर मसान्तसम्म कोरोनाको इम्पेप्याक्ट देखिएन भने हामी पुस, माघ, फागुन गरेर अघि बढाउन सर्क्छौं । कतिपय देशमा देखिएको जस्तो दोहोरिने अवस्था आयो भने सोचौँला । अहिले तोकिएकै समयमा हुन्छ हुँदैन भनेर प्रश्न गर्ने बेला भएको छैन ।
प्रतिक्रिया