काठमाडौं– यतिबेला नेपाली खेलप्रेमीको नजर नेपालगञ्जतर्फ मोडिएको छ । २०७३ सालमा पूर्वाअञ्चलमा सातौं राष्ट्रिय खेलकुद सम्पन्न भएपछि आठौं राष्ट्रिय खेलकुदको आयोजनाको जिम्मा पाएको प्रदेश नम्बर ५ (साबिकको मध्यपश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र) को नेपालगञ्जमा यतिबेला आठौं राष्ट्रिय खेलकुदको रौनकताले ढपक्कै ढाकेको छ ।

वैशाख ५ गते औपचारिक उद्घाटन हुने प्रतियोगिताका कतिपय खेल भने चैत्र २७ गतेदेखि नै शुरु गरिसकिएको छ ।

राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) का सदस्य सचिव केशवकुमार विष्टले आफ्नो ४ वर्षे कार्यकालमा २ पटक राष्ट्रिय खेलकुद आयोजना गर्नुलाई महत्त्वपूर्ण सफलताका रुपमा दर्शाएका छन् ।

यसअघिको राष्ट्रिय खेलकुदको इतिहास हेर्ने हो भने पनि कतिपय अवस्थामा राष्ट्रिय खेल समयमा सम्पन्न हुन सकेका थिएनन् । यसअघि लामो समयसम्म पनि प्रतियोगिता सम्पन्न हुन नसकेको खेलको इतिहास छ । खेल विश्लेषकहरुले बाह्र वर्षसम्म पनि प्रतियोगिता हुन नसकेका बताउँदै आएका छन् । यस अर्थमा यतिबेला हुन लागेको राष्टिय खेलकुदलाई विशेष महत्त्वका साथ हेरिएको छ ।

गतवर्षको खेल इतिहासको तुलनामा वर्ष २०७५ मा नेपालले महत्त्वपूर्ण सफलता हात पारेको छ । यता आठौं राष्ट्रिय खेलकुदको रौनक थपिँदै जाँदा पूर्वाधार निर्माणमा चरम लापरवाही भएको भन्दै आवाज पनि उठिरहेका छन् । आठौं राष्ट्रिय खेलकुदको उद्घाटन हुने नेपालगञ्ज रंगशालाको प्यारापिट निर्माणमा संलग्न इन्जिनियरहरुले समयमा नै कामले पूर्णता पाउनेमा आशंका गरिरहेका छन् ।

वर्ष २०७५ मा नेपालले इन्डोनेसियाको जकार्तामा सम्पन्न एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता (एसियाड)मा सहभागिता जनाएको थियो । उक्त प्रतियोगितामा नेपालले २९ स्पर्धामा प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । तर, उक्त प्रतियोगितामा नेपालले १ रजत पदक हात पारेपनि समग्रमा निराशाजनक प्रदर्शन गर्‍यो । यसअघि प्रतियोगितामा पदक ल्याउन सफल नेपालका पदक ल्याउन सक्ने खेलको नतिजाले आम खेलप्रेर्मी लाई निराश बनाएको थियो ।

निराशाकै बीच पहिलो पटक सहभागीता जनाएको नेपाली प्याराग्लाइडिङ टोलीले रजत पदक जित्दा नेपाल एसियाडमा पदक विहीन हुनबाट जोगिएको थियो । तर, माघ तेस्रो साता नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीले युनाइटेड अरब इमिरेष्ट्स (यूएई) विरुद्धको एकदिवसिय तथा ट्वान्टी—२० शृङ्खला गरी दुवैमा २—१ जीत हात पारेको थियो । एकदिवसिय अन्तराष्ट्रिय मान्यता पाएपछि पहिलो शृङ्खालामै उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै नेपाललाई विश्वसामू चिनाउन सफल क्रिकेटले नेपाली खेल प्रेमीमा यसअघि छाएको निराशालाई केही हदसम्म बिर्साउन सफल भएको थियो ।

निराशाजनक अन्तर्राष्ट्रिय सहभागिता

वर्ष २०७५ अन्तर्राष्ट्रिय सहभागीतका हिसावमा निराशाजनक वर्ष रह्यो । इन्डोनेसियामा सम्पन्न एसियाली खेलकुदको महासंग्राम एसियाडमा नेपालको सहभागीता निराशाजनक रह्यो । नेपालले सहभागीता जनाएका २९ खेलमध्ये प्याराग्लाइडिङमा मात्रै पदक हासिल गर्न सक्यो । प्याराग्लाइडिङले रजत पदक हात पारेसँगै नेपाल उपाधिविहीन हुनबाट जोगियो ।

प्याराग्लाइडिङ बाहेक नेपालले सहभागीता जनाएका अन्य खेलको नतिजा सम्झन लायक रहेन । अन्य खेलमा खेलाडीहरुले एक्सपोजर नपाएको प्रतिक्रिया दिए पनि राष्ट्रिय खेलकुद परिष्दका सदस्य सचिवले पदक नआउनु दु:खद भन्दै सबै जिम्मेवारी आफुले लिने बताएका थिए ।

यस्ता प्रतियोगिताहरुमा कुनै आमुख व्यक्तिले कमजोरी स्वीकार्नु भन्दा पनि खेलकुदमा लगानी बढाउनु आवश्यक छ । यस्तै, पदक ल्याउन सक्ने खेलहरुलाई प्राथमिकताका हिसावले बजेट विनियोजन गर्नुपर्छ ।

यस्तै, फाल्गुनमा हुने भनिएको दक्षिण एसियाली खेलकुदको कुम्भमेला दक्षिण एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता भौतिक पूर्वाधार निर्माणमा भएको ढिलासुस्तीका कारण सारिएको छ ।

क्रिकेटका लागि सुखद् वर्ष

२०७५ साल नेपाली क्रिकेटका लागि सफल वर्ष रह्यो । २०७४ सालको अन्तिम तिर नेपालले एकदिवसिय अन्तराष्ट्रिय मान्यता पाएको थियो । एकदिवसिय मान्यता पाएपछि नेपालले खेलेको युएईसँगको पहिलो एकदिवसिय शृङ्खला आफ्नो पक्षमा पार्दै इतिहास रचेको थियो ।

युएईमा भएको जनवरी २६ देखि फ्रेबु्रअरी ३ सम्मको तीन एकदिवसिय अन्तराष्ट्रिय तथा तीन ट्वान्टी—२० क्रिकेट शंङ्खलामा दुवै खेलमा समान २—१ को नतिजा सहित स्वदेश फर्किएको थियो । नेपाली क्रिकेटमा एतिहासिक सफलता हासिल गरीरहँदा २०७२ साल देखि प्रतिवन्धमा परेको नेपाल क्रिकेट संघ क्याको प्रतिवन्ध भने फुकुवा हुन हुन सकेको छैन् । साथै, ४ वर्षका लागि पाएको एकदिवसिय अन्तराष्ट्रिय मान्यता जागाउनु पर्ने चुनौति नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीमा रहेको छ । अभिभावक संस्था नै प्रतिवन्धमा रहेका कारण आईसीसी आफैले नेपाली टोलीका लागि खेलको प्रवन्ज्ध मिलाउँदै आएको छ ।

यतिहुँदा हुँदै पनि नेपालसँग एक अन्तराष्ट्रिय मान्यता प्राप्त क्रिकेट मैदान नभएको कुरा नेपाली क्रिकेट प्रसंशकले भुल्न सकेका छैनन् । लामो समयदेखि मुलपानीमा निर्माणाधीन क्रिकेट मैदान बीचैमा रोकिएको छ ।

क्रिकेटमा घरेलु प्रतियोगिताहरुले पनि आफ्नो माहौल बनाएका छन् । यसअघि देखि निरन्तर हुँदै आएका धनगढी प्रिमियर लिग, एभ्रेष्ट प्रिमियर लिग सँगै यो वर्षदेखि पोखरा प्रिमियर लिग पनि सुरु भएको छ भने पुरुष क्रिकेट लिगसँगै महिला क्रिकेट लिगका लागि पनि २ प्रतियोगिताको घोषणा भएको छ । त्यसकारण पनि नेपालका लागि यो वर्ष क्रिकेटमा शुखद् रह्यो ।

जुर्मुराएको घरेलु फुटबल

नेपाली फुटबल जगतमा वर्ष २०७५ केही सुखद् त केही निराशाजनक कामहरु भए । लामो समयदेखिको अलपत्र अवस्थामा रहेको अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) ले नयाँ कार्यसमिति पायो । नयाँ कार्यसमितिको नेतृत्व पूर्व उपाध्यक्ष कर्मा छिरिङ शेर्पाले पाए । उनले आफ्नो प्रतिवद्धता अनुसार नै एन्फालाई अगाडि बढाउने क्रममा ४ वर्षदेखि रोकिएको सहिद स्मारक ए डिभिजन लिग सञ्चालन गरे । त्यो सँगै बि र सी डिभिजन पनि भए भने मोफसलमा पनि फुटबलले नयाँ माहौल बनायो ।

तर, रेलिगेशन विना गरीएको ए डिभिजन लिगले नत मैदानमा उत्हासजनक सहभागीता देखियो नत, दर्शकलाई नै मैदानसम्म तान्न सक्यो । रेलिगेशनमा नपर्ने भएपछि क्लबहरुले पनि खेलाडी तथा प्रतियोगितामा राम्रो मन लायनन् । पूर्व देखि पश्चिम धनगढी सम्म फुटबल प्रतियोगिता भए तर, विवाद र आलोभना रहित हुन सकेनन् । कहि आयोजकलाई लिएर विवाद भए त कही खेलाडी र रेफ्रीका निर्णयलाई लिएर ।

यस्तै, नेपाली फुटबलको अन्तराष्ट्रिय सफलताका रुपमा हेर्नु पर्दा साफ च्याम्पियनसिपको सेमिफाइनलसम्म पुग्न सक्यो भने एसियन गेम्समा राम्रो नतिजा निकाल्न सकेन । यस्तै, महिला फुटबलमा नेपाली महिला टोलीले भारतको हिरो गोल्डकपमा उपाधि उचालेको थियो । पहिलो पटक नेपालमा आयोेजना भएको साफ महिला च्याम्पियनसिपको उपविजेता बनेको थियो ।

खेलाडीको प्रदर्शन सुधारउन्मूख रहेको प्रशिक्षकले बताउँदै आएका छन् । कुनै पनि खेलमा सफता हासिल गर्न त्यसका खेलाडी देखि खेल मैदानसम्ममा उल्लेख्य लगानीको आवश्यकता पर्दछ र नेपाली फुटबलमा पनि एन्फा तथा सरकारले लगानीमा जोड दिनु पछै । नेपाली फुटबल यतिबेला रंगशाला विहीन छ । दशरथ रंगशालाको निर्माण समयमा नहुँदा नेपाली फुबटलले माहौल बनाउन नसकेको विष्लेषको भनाइ छ ।

लय खोज्दै भलिबल

भलिबलका लागि पनि वर्ष २०७५ शुखद् रह्यो । नेपाली भलिबल टोलीले एसियाली खेलकुदमा देखाएको प्रदर्शनले नेपाली भलिबल टोली एसियाली बरियतामा १५ औं स्थानमा रहेको छ ।

एसियाली खेलकुदमा नोपाली टोलीले मंगोली र किगिस्तानलाई पराजित गरेको थियो । जुन प्रदर्शनलाई आधार मान्दै नेपाली टोलीको वरियतामा वृद्धी भएको थियो । २०७३ मा राष्ट्रिय खेल बनेको भलिबलका अन्तराष्ट्रिय प्रतियोगिता नभएपनि मोफसलतिर विभिन्न स्थानीय ,प्रदेशीक तथा राष्ट्रिय प्रतियोगिता भइरहेका छन् ।

मोफसलमा उल्लेख्य प्रतियोगिता भइरहेपनि नेपाल भलिबल संघले सम्मन्वय भने देखिदैन् । मोफसलका प्रतियोगिता भए नोपल भलिबल संघले मध्यस्थकर्ता बन्नु बाहेक अन्य सहभागीता भने देखिदैन् । पुरुषसँगै नेपालमा महिला भलिबलका प्रतियोगिताहरु पनि भइरहेका छन् । महिला तथा पुरुष भलिबल खेलाडी मोफसलमा विभिन्न संघ तथा संस्थाहरुले आयोजना गर्ने प्रतियोगिताहरुमा व्यस्त रहनु खेलाडीका लागि शुखद् कुरो हो । तर, त्यतिले मात्रै हूँदैन उनीहरुको पारिश्रमीकको विषय पनि मुख्य बन्नु पर्छ ।

तर, पनि राष्ट्रिय भलिबल टोलीका प्रशिक्षक जगदी भट्ट मोफसलका प्रतियोगितामा राम्रो सहभागीता रहेको उल्लेख गर्दै उनीहरुलाई राष्ट्रिय टोलीसम्म पुसर्याउन सरकारले विभिन्न प्रतियोगिता सञ्चालन गर्नु पर्ने बताए । नेपाल भलिबल संघका महासचिव जीतेन्द्र बहादुर चन्द्र भने नेपाली भलिबलले मोफसलमा पनि आफुलाई व्यवस्थीत हुँदै गइरकेको बताउँछन्

नेपाली खेल संघहरुमा भइरहेको चरम राजनीति नेपाली खेलकुदको मुख्य बाध हो । यसको न्युनिकरण जरुरी छ । अब हाम्रा सामु चुनौतीका चाङ छन् । यी चुनौतीलाई अवसरमा बदल्नु हाम्रा लागि पहिलो प्राथमिकता हो । यसका लागि खेलाडीको स्तरवृद्धि, खेलमैत्री वातावरण, राजनीतिबाट अछूतो राख्ने प्रण गर्र्नैपर्छ । यतिमात्र नभएर खेलाडीलाई उत्साह दिलाउन प्रोत्सानसँगै उनीहरुको भविष्य सुनिश्चित हुने वातावरण बनाइनुपर्छ ।