काठमाडौँ – कक्षा १२ पश्चात रमाइलोका लागि रग्बी सुरु गरेका नबिन गिरीले यसै खेललाई कर्मथलो बनाउने सोचेका थिएनन् । तर, रग्बी खेलमा संलग्न भएसँगै विस्तारै यो नवीनको पहिचान बन्दै गयो ।

अध्ययनका लागि जापान गएका नवीनलाई रग्बीले पछ्याउँदै आयो । जापानको ए डिभिजन रग्बी क्लब टोकियो क्रुसेडरमा पनि खेल्ने अवसर प्राप्त भयो । नबिन राष्ट्रिय रग्बी टोलीका पूर्व कप्तानका रुपमा पनि चिनिन्छन् ।

नबिन केहि हप्ता अघि सम्पन्न अन्कुरम राष्ट्रिय अण्डर २० सेभेन्स रग्बी प्रतियोगिताको उपाधी विजेता टोली गोर्खाली रग्बी क्लबका प्रशिक्षक पनि हुन् । यो सफलताले हिजोआज रग्बी खेल नबिनको चाहना मात्रै होइन, परिचय नै बनेको छ । उनको रग्बी खेलप्रतिको बुझाई, सोचाई, खेलाई र वर्तमान परिचयको बारेमा उनकै भोगाईमाः

रग्बी खेलाई र बुझाई
म पहिला फुटबल र क्रिकेट खेल्थे । रग्बी खेल्न सुरु गर्दा म करिब १७–१८ वर्षको उमेरको थिएँ । प्लस टु सकाएर बसेको थिए । प्लस टु पछि लामो नै बिदा पाँए । बिहानको समयमा रग्बी खेल्न सुरु गरे । त्यसमाथि दशरथ रंगशालाको तालिमको मज्जा नै बेग्लै हुन्थ्यो ।

अहिलेको राष्ट्रिय रग्बी टोलीका कप्तान कृष्ण थापा क्षेत्रीसँगसँगै रमाइलो गर्नुको लागि रग्बी खेलेको थिए । अहिले प्रोफेस्नल रग्बी खेलाडी नै हुन पुगे ।

नसोचेको कुरा भयो भन्नु पर्छ । नेपालमा रग्बी नयाँ खेल पनि थियो । यसलाई नै प्रोफेसन बनाँउछु भनेर सोचेको थिइन् । तर, भाग्यले यतातर्फ ल्यायो ।

जापान पुगेर रग्बी खेल्दा
म जापान पढ्नको निम्ति गएको थिएँ । पढ्दै नै थिएँ । मेरो कक्षामा एक साथी पनि रग्बी खेलाडी नै रहेछ । उसले मलाई सरले खेल्नुको लागि बोलाएको छ भनेर भन्यो ।

पीएसआई सेभेन्सको लागि त्यो मेरो ट्रायलको निम्तो थियो । छनोट पनि भएँ । सोहि क्लबसँग खेल्दै गर्दा क्रुसेडरलाई ईमेल गरेको थिए ।

ट्रायलको लागि गएँ । कडा प्रतिस्पर्धा थियो । छनोट हुन सफल भएँ र क्रुसेडरसँगको यात्रा सुरु भयो ।

पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय टोलीसँग खेल्दा
पहिलो पटपक अन्तर्राष्ट्रिय टोलीसँग रग्बी खेल्दा डर लागिरहेको थियो । टोलीमा आफुभन्दा अनुभवी खेलाडीहरु थिए । क्रुसेडरमा विदेशी खेलाडीहरु धेरै थिए । न्युजिल्याण्डका र इङ्ल्याण्डका अधिकांश खेलाडी थिए ।

राष्ट्रिय टोलीबाट खेलेका धेरै खेलाडीको उपस्थिति थियो । म नेपालबाट । आफुलाई आउँदैन कि भन्ने सुरुमा त आत्मविश्वासमा पनि कमि आयो । खेल्दा मेरो बिग्रिने पो हो की भन्ने पनि डर लागथ्यो ।

फेरी म सुरुमा नै सेट टीममा परेकोले पनि अलिक डराएको थिए । तर सो डरले मेरो खेललाई राम्रो बनाउन पनि धेरै मद्दत गर्यो। त्यसकारण त्यस डरलाई मैले सकारात्मक रुपमा नै लिए।

रग्बीमा आफ्नो स्थान
रग्बीमा मेरो पोजिसन भनेको स्क्रम हो । १५ जनाको टोलीमा, म ९ नम्बरको जर्सी लगाएर खेल्छु । स्क्रम हुँदा बल हान्ने खेलाडीको पोजिसनमा खेल्ने गर्छु ।

यो स्थान चुनौतीपूर्ण हुने गर्दछ । यसमा खेल्दा अगाडि र पछाडि दुवै तर्फ ध्यान दिनुपर्छ । रग्बीमा सुरुवात देखि  नै यो स्थानमा खेल्दै आएकोले यो स्थान सहज लाग्दछ ।

टोलीलाई प्रत्यक्ष रुपमा अंक नदिलाए पनि, अप्रत्यक्ष रुपमा अंक बनाउनको लागि स्क्रम राम्रो पोजिसन हो । अर्को म विङ्गर पोजिसनमा पनि खेल्ने गर्दछु ।

नेपालमा रग्बीको अवस्था
म लगायत मेरा साथीहरुले सुरु गर्दा नेपालमा रग्बी सुरुवाती चरणमा थियो । दक्षिण एसियामा भुटानबाहेक सबै देशमा रग्बी खेलिन्छ । हामीले सुरु गर्दा हामी र बंगलादेश सुरुवाती चरणमा नै थियौँ ।

अहिले नेपालमा रग्बी थोरै अपग्रेड भएको छ । संघीय रुपमा र प्राविधिक रुपमा रग्बीमा विकास भएको छ । साथै नेपाल विद्यालय रग्बी संघमा एक सयभन्दाबढी विद्यालय आबद्ध भईसकेका छन् ।

यसले भावी दिनमा हामीलाई अत्याधिक रुपमा सहयोग पुग्नेछ । हरेक देशको राष्ट्रिय टोली अब्बल हुन, त्यस देशको जग बलियो हुनुपर्छ । जुनियर टोली बलियो भएमात्र सिनियर टोली राम्रो हुने गर्छ ।

हामीले ढिला सुरु गरेका थियौँ । थुप्रै चुनौतीहरुको सामना पनि गर्नु पर्‍यो। तर, अहिले अवस्था फरक भईसकेको छ । जुनियर टोलीहरुले सानो उमेरमा नै रग्बीको जग बलियो बनाउने अवसर पाएका छन् ।

नयाँ खेलाडीलाई अपग्रेड हुनु पनि सहज हुन्छ । फलस्वरुप टोलीको क्षमतासहित टोली पनि बलियो बन्दछ । साथै प्रतिस्पर्धा गर्न पनि सजिलो हुन्छ ।

रग्बीको भौतिक पूर्वाधारलाई पनि हेर्ने हो भने निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको छ । अरु देशको तुलनामा नेपालको अवस्था धेरै राम्रो नभए पनि सिक्न योग्य भई जग बसाल्न भने पक्कै सहज हुने किसिमको छ । साथै पुर्वाधारको विकास तीव्र गतिमा भइरहेको छ ।

साफ गेम्स् र एसियन गेम्समा पदकको सपना
म लगायत सम्पूर्ण राष्ट्रिय टोलीका रग्बी खेलाडी र नेपाल रग्बी संघको साफ तथा एसियन गेम्समा पदक ल्याउने सपना रहेको छ । यस सपनाको लागि मुख्य कुरा भनेको मेहनत नै हो।

सबै जनाको संयुक्त मेहनत र समन्वयले त्यो दिन धेरै टाढा छैन जस्तो महसुस हुन्छ । साफ गेम्समा हाम्रो राम्रो पदक ल्याउनेसम्भावना रहेको छ ।दक्षिण एसियामा श्रीलंका रग्बीमा बलियो टोली हो । त्यसपछि दोस्रो भारत हो । त्यसबाहेक अन्य देशहरु लगभग एउटै स्तरमा छन् ।

हामीसँग आधारभुत ज्ञान, भौतिक पुर्वाधार र सक्षम खेलाडीहरु पनि छन् । अब मात्र प्रतियोगीताहरुमा कस्तो चुनौतीको सामना गर्नुपर्छ भन्ने कुराको तयारीमा लाग्नु पर्दछ ।

उपाधि जित्दाको खुशी
कोभिड–१९ ले विभिन्न खेलकुद जस्तै रग्बीलाई पनि प्रभावित बनाएको थियो । यो प्रतियोगिताले सबै खेलाडीलाई सक्रिय बनायो । यसले खेलाडीहरुलाई ९ औँ राष्ट्रिय खेलकुदको लागि तयार हुने अवसर प्रदान गरेको छ ।

गोर्खाली रग्बी क्लबलाई उपाधी जित्न चुनौतीपूर्ण नै रह्यो । अधिकांश खेलाडीहरु देशको विभिन्न जिल्लामा भएकोले एकीकृत रुपमा टोली तयार गर्न नै करिब ३–४ दिन लाग्यो । अधिकांश खेलाडीहरु आर्मी र पुलिस स्कुलको भएकोले भने खेलाडीलाई फर्ममा ल्याउन त्यति चुनौतीपूर्ण रहेन ।

प्रतियोगितामा प्राय सबै टोली नै बलिया थिए । तर, फाईनलमा मकवानपुर रग्बी क्लबसँग भने अलिक चुनौतीपूर्ण रहेको थियो । सायद फाइनलको प्रेसरले पनि होला ।

अन्त्यमा उपाधि जित्दा एकदमै खुशी लाग्यो । उपाधि जित्दा खेलभरीको थकान र पीडा बिर्सियौँ ।

गोर्खालीलाई जिताउन प्रयोग गरेको स्ट्राटिजी
मैँले मेरो टोलीलाई राम्ररी बुझेको थिएँ। अधिकांश प्रतियोगितामा करिब एक देखि दुई महिनाको समय हुन्थ्यो । यसपटक निकै थोरै तयारी समय थियो ।

पासिङ र समन्वयमा अलिक अभाव महशुश गरेकोले, त्यसलाई नै केन्द्रमा राखेर टोलीलाई तालिम गराए । प्राय खेलिरहने खेलाडी नै भएकोले होला, प्लान र स्ट्राटिजिलाई मज्जाले टिप्न सके । फलस्वरुप उपाधी जित्न सफल भए । तयारीको लागि पर्याप्त भएको भए, नतिजा यो भन्दा पनि राम्रो हुने थियो ।

हालसम्म राष्ट्रिय टोलीको प्रतिस्पर्धाहरुमा गोर्खाली क्लबबाट करिब ७० प्रतिशत खेलाडी सहभागी हुन सफल भएका छन् । यो संख्या आउँदो दिन पनि बढ्ने आशा छ ।

खेलाडी र प्रशिक्षण गर्दाको फरक
धेरै फरक महशुश भयो । खेलाडी भएर खेल्दा मैदानमा दवाव महशुश हुन्छ भने प्रशिक्षण गर्दा खेलाडीको प्रदर्शनको बारेमा ध्यान केन्द्रित हुने रहेछ । जिम्मेवारी पनि बढ्छ ।

नयाँ खेलाडीहरुलाई मार्गदर्शन मात्र नभई निखार्नु पर्ने हुन्छ । यस जिम्मेवारीको विभिन्न चुनौतीहरु हुने गर्दछन् ।

खेलाडी प्रशिक्षक बन्दाको फाइदा
नेपालमा रग्बी खेलाडीहरु लेभल १, २, ३ आदि गर्दै प्रशिक्षकमा परिणत हुँदै गर्दा रग्बीको विकासमा सहज भएको छ । प्रशिक्षकले आफूले गरेको विभिन्न कमी कमजोरीलाई आगामी पुस्तामा कसरी निराकरण गर्ने वा न्यूनिकरण गर्ने भन्ने विषयमा विशेष ध्यान दिने गर्छन् ।

साथै खेलाडीले नयाँ पुस्तालाई चुनौतीको सामना गर्दै आफ्नो क्षमता निखार्न गर्न गरेको शुत्रहरु पनि छलफल गर्ने गर्छन् । यसले नयाँ पुस्ता र अनुभवी खेलाडी दुवैलाई सिक्नको लागि राम्रो वातावरण सिर्जना भएको छ ।

नेपाली रग्बी खेलाडीको नयाँ पुस्ता
प्राविधिक रुपमा हेर्ने हो भने जुनियर टोलीको खेलाडीहरु एकदमै क्षमतावान छन् । सुरुवाती दिनमा हामी बल समातेर कुद्ने मात्र गथ्यौँ ।

तर, अहिलेको खेलाडीमा भने टीमवर्क र दक्षता देख्न सकिन्छ । यसकारण भावी दिनमा राष्ट्रिय टोलीले राम्रो खेलाडी पाउने पनि कल्पना गर्न सकिन्छ ।

नेपालमा रग्बीको छवी रिस्की
फुटबलमा पनि त लड्दा घाउ हुन्छ । रगत आउँछ । जति फुटबल सुरक्षित छ । रग्बी पनि उतिकै सुरक्षित छ । हेर्दा रग्बी रिस्की नै देखिन्छ । खेलाडी लडिरहेको हुन्छ । ढलिरहेको हुन्छ । बाहिरबाट हेर्दा डरलाग्दो नै देखिन्छ ।

तर, खेल्दा भने सबै सावधानी अपनाएर प्राविधिक पक्षलाई ध्यान दिएर खेलाइने गरिन्छ । नियममा बाँधेर खेल्ने हुँदा देख्दा जति रिस्की देखिन्छ । वास्तवमा त्यस्तो रिस्की हुँदैन् ।

रग्बी तुलनात्मक रुपले केन्द्रविन्दुमा पर्न संघर्षरत
हालको अवस्थामा नेपालमा कुनै पनि खेल सहज रुपमा अगाडि आउन सक्ने वातावरण छैन । नेपालमा बास्केटबल र भलिबललाई हेर्ने हो भने पनि खेल्दै आएको वर्षौँ भएपनि केन्द्रविन्दुमा बनिसकेको छैन ।

बाहिरबाट हेर्दा फुटबल र क्रिकेट नै आकर्षण बनेको जस्तो देख्छ । तर, त्यस खेलको पीडा पनि छुटै छ । यस्तो अवस्थामा नेपालमा रग्बी केन्द्रविन्दुमा नपर्नु असामान्य विषय भन्न मिल्दैँन । जति अरु खेलहरु स्थापित हुनु, व्यवसायिक हुन दुःख गर्दैछन् । रग्बीको पनि प्रयास जारी नै छ ।

नेपालमा रग्बी सरल रुपमा अगाडि बढेको करिब १० वर्ष भयो । यो अवधिमा रग्बीले गति पक्कै लिएको छ । अबको १० वर्षमा अवस्था कस्तो हुन्छ । त्यो भने हेर्न बाँकी नै रहेको छ ।

रग्बी विकासको तुलना
तुलनात्मक रुपमा अन्य देशभन्दा नेपालमा विद्यालयस्तरबाट धेरै खेलाडीहरु छन् । विकास पनि राम्रो भइरहेको छ । यो विकासक्रममा नेपाललाई कोभिड–१९ ले अलिकति सुस्त बनायो ।

एकनासमा तीव्र रुपमा विकास भइरहेको खेल, कोभिड–१९ का कारण सुस्त नै भयो । तर, पुन रग्बीले गति लिँदैछ ।

रग्बीबाट आत्मनिर्भर हुन समय लाग्छ

नेपालको लोकप्रिय खेलहरुमा नै पूर्णरुपले खेलमा केन्द्रित भएर खेलाडीको जीवनयापन गर्न चुनौतीपूर्ण छ । जबकि रग्बी त भर्खर फस्टाउँदै छ ।

पूर्ण रुपले रग्बी खेलाडी रग्बीमा नै लागेर आर्थिक रुपमा सब्बल बन्न सक्ने वातावरण भने बनिसकेको छैन । यद्यपि, जुन गतिमा रग्बीको विकास हुँदैछ त्यो दिन पनि छिटै आउने प्रबल सम्भावना रहेको छ ।

नेपालमा रग्बीका चुनौती
सर्वप्रथम त मानिसहरुको रग्बीप्रतिको दृष्टिकोण नै मुख्य चुनौती हो । पहिलो छवि नै डरलाग्दो छ । मैदानमा खेलाडीहरु लडिरहेको हुन्छन् । अनि झट्ट हेर्दा, आमाबुबा आफ्नो छोराछोरीलाई खेल्न पाठाउन अलिक डराउने अवस्था छ ।

नेपालमा रग्बीको विकास गर्न मिडियाको सहयोग पनि आवश्यक देखिन्छ । अर्को भनेको प्रतियोगितालाई विभिन्न जिल्लामा लगेर संचालन गर्न सके रग्बीलाई विकास गर्न पनि सजिलो हुन्छ । मान्छेहरुले यसलाई देख्दा पनि यसप्रतिको लगाव बढ्दै जान्छ । ज्ञान पनि बढ्छ ।

अर्को प्रायोजक ल्याउन पनि समस्या हुने गर्दछ । किनभने कति मान्छेलाई रग्बी भनेको नै थाहा छैन । काठमाडौँ उपत्यका, पोखरा आदि जिल्लामा मात्र मान्छे रग्बीबारे अवगत छन् । खेललाई नबुझेका कारण पनि प्रायोजक ल्याउन कठिनाइ हुने गर्दछ ।

उमेरहद नभएको रग्बी
अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नै रग्बीको लागि कुनै उमेरहद छैन । जबसम्म तपाईं फिट हुनु हुन्छ , तबसम्म रग्बी खेल्नु सक्नु हुन्छ । तपाईंले ३० वर्षपछि पनि १९ वर्षको खेलाडीलाई टक्कर दिनु सक्नु हुन्छ भने पक्कै पनि रग्बी तपाईंको लागि हो । उमेरले रग्बी खेल्नुबाट कसैलाई छेक्दैँन तर फिटनेसले छेक्न सक्छ ।

त्यसकारण फिट भए रग्बी अवश्य तपाईंको लागि उपयुक्त खेल हुनेछ । क्षमताको प्रतिस्पर्धा हुन्छ । जसले राम्रो खेल्छ, उ अगाडि बढ्छ । यसले तपाईंलाई शारीरिक मात्र नभई मानसिक रुपमा पनि स्वस्थ बनाउँछ । तपाईं केवल इच्छा जनाउनुहोस, सिकाउन हामी तयार छौँ ।