साधारण अवस्थामा मिर्गौलाको माध्यबाट शरीरमा रहेको विकार पदार्थ बाहिर निकाल्ने प्राकृतिक प्रक्रिया हो, पिसाब । पिसाब महसुस भएको एक दुई मिनेटमा नै फाल्नु पर्दछ । स्वस्थ मानिसको पिसाब थैलीको क्षमता भनेको २०० देखि ३०० मिलिमिटरसम्मको हुन्छ । त्यो थैली भरिने बित्तिकै मानिसलाई पिसाब फेर्न मन लाग्छ । तर, यो समयमा रोकियो भने धेरै समस्या निम्तिन सक्ने चिकित्सकले बताएका छन् । पिसाब रोक्दा कस्तो समस्या देखा पर्दछ ? यसै विषयमा आधारित रहेर मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डा. ऋषिकुमार काफ्लेसँग खबरहबका लागि विना न्यौपानेले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

पिसाब रोक्दा कस्ता समस्या देखा पर्दछन् ?
सबै मान्छेलाई पिसाब रोक्दैमा समस्या देखा पर्दछ भन्ने छैन । कोही कोहीलाई मात्र समस्या देखिन्छ । जसको पिसाबमा इन्फेक्सन छ, छिटो छिटो पिसाब फेर्नु परेको छ, जो व्यक्तिको पत्थरी हुनसक्ने सम्भावना छ । त्यो मान्छेले लामो समयसम्म पिसाब रोक्छ भने त्यसले पत्थरी बन्न सजिलो हुन्छ । सुगर भएका व्यक्तिमा पनि समयमा पिसाब फेर्यो भने सरर जान्छ । तर, अलिकति रोक्यो भने खुलेर सबै पिसाब जाँदैन । उमेर अनुसार व्यक्तिहरूले पिसाब रोक्न सक्छन् । तर, बृद्धहरूको राम्रोसँग रोक्न सक्दैनन् । पानी प्रशस्त मात्रामा पिउन पनि सुलभ शौचालय छैन । त्यसले पनि यो समस्या देखा परेको छ । यदि बाथरुम भएन भने जो व्यक्तिलाई पिसाब पोल्छ, छिटो गर्नुपर्ने हुन्छ उसलाई समस्या भएको छ । लामो दुरीको यात्रा गर्ने मान्छेमा समस्या बढी देखिन्छ । राम्रो शौचालय नभएको कारण स्वस्थ मान्छे अस्वस्थ हुने र अस्वस्थ्य मान्छे झनै अस्वस्थ्य हुने भयो ।

तत्काल देखा पर्ने समस्या र दीर्घकालीन रूपमा देखा पर्ने समस्या के छन् ?
रोगको पहिचान नभएका व्यक्ति समस्या छैन भनेर बसेका छन् । त्यसैले छोटो समयको लागि रोक्दा त त्यति फरक नपर्ला । तर, लामो अवधि भयो भने फरक पर्दछ । कुन व्यक्तिमा यो समस्या रहेको हो त्यो पनि भर पर्दछ । पिसाबको थैलीबाट जति पिसाब निस्किनु पर्ने हो त्यो निस्किएन भने सङ्क्रमण हुन्छ । त्यसले जटिल अवस्था पनि ल्याउन सक्छ ।

पिसाब रोक्दा पछि किन नआउने हुन्छ ?
पिसाबको थैलीबाट आउने पिसाबको थैलीलाई प्रोस्ट्रितल्यान्डले थिचेर बसेको हुन्छ । कति जना मान्छेको आङ खसेर पिसाबको थैलीलाई थिचेर बसेको हुन्छ । त्यसले गर्दा पिसाबको थैलीमा पिसाब जमेर बसेको हुन्छ । तर, बिरामीलाई थाहा नै हुँदैन । पिसाब लाग्ने औषधि दिँदा पनि समय नै छैन पिसाब गर्ने ठाउँ छैन । लङ टुरमा जाँदा बस समय समयमा रोक्ने भनेर टायम राखे शौचालय जाने व्यक्तिले सहजै प्रयोग गर्न सक्ने हुनुपथ्र्यो । १० मिनेट भन्दा धेरै पिसाब रोक्नु हुँदैन । समयमा नै गर्नु पर्दछ । नत्र यसले किड्नीमा असर गर्दछ । पिसाब लागेको समयमा फेर्न पाउनु मानव अधिकार हो । त्यसैले यसमा हाम्रो दृष्टी पुगेको हुँदैन ।

यो समस्या समाधानको लागि हामीले के गर्न सक्छौ ?
मान्छे जम्मा भएको ठाउँमा राम्रो शौचालय चाहियो जुन सजिलै प्रयोग गर्न सकिने, संक्रमण नहुने खालको हुनुपर्छ । यसको लागि हामी सबैले आ–आफ्नो तवरबाट सबै जनाले पहल गर्नुपर्छ । त्यसैले हामी सबैले स्थानीय तह तथा सरकारी निकायलाई आह्वान गर्नुर्छ । हाइजेकिन खालको बाथरुम चाहियो । बस चालकले पनि ठाउँ ठाउँमा बाथरुमको प्रयोग गर्नु पर्दछ । सार्वजनिक हितको लागि सरकारले यो गर्दा सबै नागरिकलाई सहज हुन्छ भनेर पहिले नै योजना गर्नुपर्छ ।

कति समय भन्दा धेरै रोक्यो भने असर गर्ने हो ?
पिसाब आइसकेपछि हामी सबैले पिसाबको थैलीमा पिसाब भरियो भन्नु नै पिसाबले च्याप्यो भन्नु हो । अनि मात्र मानिसले गर्दछ । एक दुई पटक ३० मिनेटसम्म रोक्दा असर नगर्ला तर बारम्बार रोक्यो भने र बानी नै त्यस्तै बस्यो भने शरीरमा नकारात्मक असर गर्दछ । समयमा पिसाब फेरि राखेन भने बल प्रयोग गर्नु पर्दछ किन भने त्यो पिसाब रोक्नको लागि । मिर्गौलाले बनाएको पिसाब झर्न पाएन किड्नीलाई असर गर्छ, भने यति समय सुरक्षित छ भन्न नै सकिँदैन । योङ मान्छेले घन्टौँसम्म रोक्न सक्ला । तर, वृद्धले नसक्ला । सहजै रोक्न सकेसम्म राम्रो हो । तर, रोकेर यो काम सकेर जान्छु भन्नु नराम्रो हो । कयौँ व्यक्तिले जबरजस्ती पिसाब रोक्दा भोलि गएर पिसाब थैलीले पिसाब निकाल्ने क्रममा ढिलो हुन्छ । जस्तो डाइबेटिज भएको व्यक्तिमा मिर्गौलाको साथसाथै पिसाबको थैली पनि कमजोर हुन्छ । त्यो पिसाबको थैलीमा पिसाब फेर्न सक्ने शक्ति हुँदैन ।

यो पिसाब सम्बन्धी समस्या आयो भने घरमा पहिला नै कसरी थाहा पाउने ?
पिसाब फेर्दा पोल्ने, दुख्ने धमिलो आयो, पिप रगत आयो पिसाब नै रोकियो भने मान्छेहरू अस्पतालमा पुग्छन् । तर, सामान्य अवस्थामा पिसाब पोल्दा पानी खान्छु भनेर बस्छौँ । तर, यो पत्थर बन्न लागेको हो कि, भोलि मिर्गौलामा समस्या आउन सक्ने सुरुवाती अवस्था हो कि जबसम्म जाँच हुँदैन तबसम्म थाहा हुँदैन । त्यसैले पिसाबको थैलीको अल्ट्रासाउन्ड पिसाब को कल्चर र अल्ट्रासाउन्ड अफ युरीनरी ब्याटर गर्यो भने धेरै कुरा थाहा पाउँछौँ ।

कुनै समस्या नआओस् भनेर के के कुरामा ध्यान दिने ?
शरीरले फोहोर पदार्थ पिसाबका माध्यमबाट फ्याल्छ । कति पानी खायो त्यति नै पिसाब जान्छ । त्यसैले जति धेरै पानी खायो त्यति नै पानी सहजै निस्किन्छ । त्यति गर्यो भने न पिसाब पोल्छ न गाह्रो हुन्छ, न दुख्छ । पानी धेरै पिउँदा पिसाबमा आउन सक्ने समस्याको ९० प्रतिशत समस्या समाधान हुन्छ । पिसाब पोल्ने, धमिलो आउने, गनाउने भयो भने जाँच गर्ने र औषधि खाने गर्नुपर्छ ।

(प्रस्तुति : पुष्पाञ्जली बस्नेत)