काठमाडौं – गत फागुन २१ गते प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले कांग्रेससँगको साथ छाडेर एमालेसँग नयाँ गठबन्धन बनाए । दाहालले विश्वासको मत लिनसम्म भ्याएका थिएनन्, एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई गृहनगर दमककी सुमित्रा सुवेदी भण्डारीलाई राजनीतिक नियुक्ति दिलाउन हतार भयो ।

आफ्नो गृहनगरकी पार्टी कार्यकर्ता सुमित्रालाई ओलीले ‘बम्पर उपहार’ स्वरुप ०७८ सालमै डेनमार्कको राजदूतमा सिफारिस गरेका थिए । तर, उनी राजदूत बन्न पाइनन् ।
संसद विघटन उल्टिएयता सरकारमा जान नपाएका ओलीले सुमित्रालाई लाभको पद दिन सकेका थिएनन्, प्रचण्डले आफूसँग गठबन्धन गर्नासाथ ओलीले पहिलो नियुक्ति सुमित्रालाई दिलाई छाडे ।

केपी ओलीकै चाहना अनुसार प्रधानमन्त्रीले झापाकी सुमित्रालाई मधेस प्रदेशको प्रदेश प्रमुख बनाउने निर्णय लिए । बुधबार उनले राष्ट्रपतिबाट सपथसमेत खाइसकेकी छिन् ।

झापाको दमकमा परिवार नियोजन संघ, खानेपानी र शिक्षा समितिमा काम गरेको सुमित्रासँग अनुभव छ । उनी अनेम संघ झापाकी पूर्वअध्यक्ष र पूर्वशिक्षक पनि हुन् । एमाप्रति बफादार उनी ओली निकट मानिन्छिन् ।

नयाँ गठबन्धन बनाएका प्रधानमन्त्री प्रचण्डले सत्ता गठबन्धनका अन्य पार्टनरलाई थाहै नदिई हतार–हतार केपी ओलीलाई खुशी पार्न सुमित्रा लगायत तीन एमाले नेतालाई प्रदेश प्रमुख बनाउँदा जसपा लगायतका दलमा असन्तुष्टि देखा परेको छ । खासगरी मधेसमा मधेसी समुदायको अनुहार नदेखिएको भन्दै जसपाले असन्तुष्टि पोखेको छ ।

यसअघि कांग्रेस र एमालेले मधेसमा मधेसी समदायकै व्यक्तिलाई प्रदेश प्रमुख बनाउँदै आएका थिए । यसपटक भने हरिशंकर मिश्रलाई हटाएर सुमित्रा सुवेदी भण्डारीलाई ल्याउँदा जसपाले मधेसी अनुहार नदेखिएको भन्दै असन्तुष्टि बनाएको हो ।

बुधबार प्रतिनिधिसभामा बोल्दै जसपा सांसद राजकिशोर यादवले प्रधानमन्त्री दाहाललाई भने, ‘सरकार बनेको हप्ता दिन भएको छैन, तपाईले तीनवटा प्रदेश प्रमुख बदल्नुभयो । त्यसमा मधेसीको अनुहार देखिएन । हामी सशक्त घटक हौं, अब तपाईले गरेका प्रतिवद्धताअनुसार हामी आफ्नो भाग खोज्छौं । हाम्रो भाग यदि न्यायसंगत लागेन भने त्यतिबेला हामीले त्यतिकैरुपमा हिसाब माग्नेछौं र त्यो हिसाब अप्रिय पनि हुन सक्छ ।’

एमालेका भागमा तीनजना

अब प्रदेश प्रमुखहरुमा एमालेका तर्फबाट तीनजना, माओवादीका दुईजना, जनता समाजवादीका एकजना र एकीकृत समाजवादीका एकजना छन् । कांग्रेसको भाग खोसिएको छ । प्रदेश संरचनाप्रति विमति राख्दै आएको रास्वपाको कोटाबाट पनि प्रदेश प्रमुख छैनन् ।

एमालेका तर्फबाट मधेस, गण्डकी र सुदूरपश्चिममा नयाँ प्रदेश प्रमुख बनेका छन् । माओवादीबाट लुम्बिनी र कर्णाली, जसपाबाट कोशी अनि एकीकृत समाजवादीबाट वागमतीमा प्रदेश प्रमुख छन् ।

एमाले–माओवादी गठबन्धन कसिएको ७ दिन नबित्दै एमालेले तीनवटा प्रदेश प्रमुख पाएको हो । मधेसमा सुमित्रा प्रदेश प्रमुख बनेकी छन् भने गण्डकीमा एमाले नेता डिल्लीराज भट्ट र सुदूरपश्चिममा पनि एमालेकै नेता नजिर मियाँ प्रदेश प्रमुख बनेका छन् । उनीहरु तीनैजनाले बुधबार राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलबाट सपथ लिएका छन् ।

कोशीका प्रदेश प्रमुख पर्शुराम खापुङ, वागमतीका यादवचन्द्र शर्मा, लुम्बिनीका अमिक शेरचन र कर्णालीका तिलक परियार भने गठबन्धन फेरिए पनि यथावत रहेका छन् ।

प्रदेशमा संघको विकृत छाया

प्रदेश सरकारहरु पहिलो कार्यकाल पूरा गरेर दोस्रो कार्यकालमा चलिरहेका छन् । राजनीतिक स्थायित्व भएको भए अहिलेसम्म प्रदेश प्रमुखको कुर्सीमा दुई कार्यकाल गरेर १४ जना हुनुपर्ने हो । तर, दोस्रो कार्यकाल पूरा नहुँदै २३ जनाले प्रदेश प्रमुखको सपथ खाइसकेका छन् ।

राजनीतिक स्थायित्व भएको भए अहिलेसम्म प्रदेश प्रमुखको कुर्सीमा दुई कार्यकाल गरेर १४ जना हुनुपर्ने हो । तर, दोस्रो कार्यकाल पूरा नहुँदै २३ जनाले  सपथ खाइसकेका छन् 

संघमा सरकार फेरिएपिच्छे प्रदेश प्रमुखहरु पँजनीमा पर्ने गरेका छन् । प्रदेश प्रमुखहरु जिल्लाका सिडियो भन्दा पनि बढ्दा राजनीतिकरणको शिकार बन्ने गरेका छन्, जुन संघीयताको भद्दा अभ्यास हो ।

कोशीमा अहिलेसम्म तीनजना प्रदेश प्रमुख फेरिए । सुरुमा कांग्रेसका गोविन्द सुब्बा प्रदेश प्रमुख भए भने एमालेबाट सोमनाथ अधिकारी र जसपाबाट पर्शुराम खापुङ प्रदेश प्रमुख बने ।

मधेसमा पहिलो कार्यकालका मुख्यमन्त्री पाँचै वर्ष टिके पनि प्रदेश प्रमुख भने ५ पटक फेरिइसकेका छन् । सुरुमा कांग्रेसका रत्नेश्वरलाल कायस्थ प्रदेश प्रमुख थिए भने त्यसपछि माओवादीका तिलक परियार, एमालेका राजेश झा (अहिराज) र कांग्रेसका हरिशंकर मिश्र प्रदेश प्रमुख बनेका थिए । अहिले मिश्रलाई हटाएर एमाले नेतृ सुमित्रा सुबेदी भण्डारीलाई प्रदेश प्रमुख बनाइएको छ ।

वागमती प्रदेशमा पनि तीनपटक प्रदेश प्रमुख फेरिइसकेका छन् । शुरुमा कांग्रेसका अनुराधा कोइराला, एमालेका विष्णु प्रसाई र अहिले एकीकृत समाजवादीका यादवचन्द्र शर्मा वागमती प्रदेशको प्रमुख बनिसकेका छन् ।

त्यसैगरी गण्डकी प्रदेशमा ५ पटक प्रदेश प्रमुख फेरिएका छन् । शुरुमा यहाँ कांग्रेसका तर्फबाट बाबुराम कुँवर प्रदेश प्रमुख बनेका थिए भने त्यसपछि माओवादीबाट अमिक शेरचन, एमालेबाट सीता कुमारी पौडेल र कांग्रेसबाट पृथ्वीमान गुरुङ प्रदेश प्रमुख बने । सीता पौडेलले ८५ दिन मात्रै प्रदेश प्रमुख चलाइन् ।

गण्डकीमा यसअघि पञ्चायती व्यवस्थाको विरोधमा संघर्ष गरेका शहीद हरिप्रसाद गुरुङका छोरा पृथ्वीमान गुरुङ प्रदेश प्रमुख थिए । उनलाई हटाएर डोटीका एमाले नेता डिल्लीराज भट्टलाई प्रदेश प्रमुख बनाइएको छ ।

लुम्बिनीमा तीनपटक प्रदेश प्रमुख परिवर्तन भएका छन् । सुरुमा कांग्रेसका उमाकान्त झा, त्यसपछि एमालेका धर्मनाथ यादव र त्यसपछि माओवादीका अमिक शेरचन लुम्बिनीको प्रदेश प्रमुख बनेका छन् ।

कर्णालीमा पनि तीनपटक प्रदेश प्रमुख परिवर्तन भएका छन् । शुरुमा कांग्रेसका दुर्गाकेशर खनालले प्रदेश प्रमुख चलाएका थिए भने वीचमा एमालेका गोविन्द प्रसाद कलौनी र त्यसपछि माओवादीका तिलक परियार प्रदेश प्रमुख बनेका छन् ।

संघीय सरकार परिवर्तनको बढी मार सुदुरपश्चिम प्रदेशमा पनि पर्ने गरेको छ । यो प्रदेशमा ५ पटक प्रदेश प्रमुख फेरिएका छन् । शुरुमा कांग्रेसका मोहनराज मल्ल प्रदेश प्रमुख बनेका थिए भने त्यसपछि माओवादीकी शर्मिला त्रिपाठी प्रदेश प्रमुख बनिन् ।

नेकपा फुटेपछि केपी ओलीले त्रिपाठीलाई हटाएर एमालेका गंगाप्रसाद यादवलाई प्रमुख बनाए । कांग्रेस–माओवादी गठबन्धनले १९० दिनपछि यादवलाई हटाएर कांग्रेसका देवराज जोशीलाई प्रदेश प्रमुख बनायो । अहिले जोशीलाई हटाएर एमालेका नजिर मियाँलाई सुदुरपश्चिमको प्रदेश प्रमुख बनाइएको छ ।

मिया नेकपा एमालेका केन्द्रीय सल्लाहकार हुन् । उनी अर्घाखाँचीमा जन्मेका हुन् । ०६४ सालमा एमालेबाट संविधानसभाको समानुपातिक सदस्य बनेका उनी हाल बुटवलमा बसोबास गर्दै आएका छन् ।

देउवाले नियुक्त गरेका सातै प्रदेश प्रमुखलाई केपी ओलीले २०७६ मा हटाएका थिए । देउवा सरकारका पालामा प्रदेश १ देखि क्रमशः गोविन्द तुम्याङ, रत्नेश्वरलाल कायस्थ, अनुराधा कोइराला, बाबुराम कुँवर, उमाकान्त झा, दुर्गाकेशर खनाल र मोहनराज मल्ल प्रदेश प्रमुख बनेका थिए ।

उनीहरुका ठाउँमा नेकपा सरकारले सोमनाथ अधिकारी, तिलक परियार, विष्णु प्रसाईँ, अमिक शेरचन, शर्मिला पाण्डे, धर्मप्रसाद यादव र गोविन्द कलौनीलाई प्रदेश प्रमुख बनाएको थियो ।

नेकपा फुटेपछि ओलीले माओवादी कोटाका प्रदेश प्रमुखहरु तिलक परियार, शर्मिला त्रिपाठी र अमिक शेरचनलाई हटाएर राजेश झा, सीता पौडेल र गंगाप्रसाद यादवलाई नियुक्त गरे ।

ओली सरकारले गरेका नियुक्तिहरु उनको सरकार ढलेपछि फेरि हेरफेर गरियो । गण्डकीबाट बर्खास्त भएका अमिक शेरचनलाई माओवादीको कोटाबाट लुम्बिनीको प्रदेश प्रमुख बनाइयो । कोशीमा जसपाको कोटाबाट पर्शुराम खापुङलाई प्रदेश प्रमुख बनाइयो भने मधेसमा राजेश अहिराजलाई हटाएर कांग्रेसका हरिशंकर मिश्रलाई बनाइयो ।

गण्डकीमा एमालेकी सीता पौडेललाई हटाएर कांग्रेसका पृथ्वीमान गुरुङलाई ल्याइयो । सुदुरपश्चिममा कांग्रेसका देवराज जोशीलाई हटाएर नजिर मियालाई ल्याइयो ।