काठमाडौं- यतिबेला काठमाडौंमात्र होइन, देशैभरि र विदेशमा रहेका नेपालीहरुमा समेत एउटा भाष्य जबर्जस्त विकास भइरहेको छ– नेता भनेको बालेन्द्र शाहजस्तो हुनुपर्छ । बालेन्द्रले काठमाडौंलाई सुन्दर बनाइरहेका छन् । बालेन्द्रले पुराना नेताहरुलाई ठीक लगाइरहेका छन् । आदि–आदि ।

त्यसो त काठमाडौंको सडक कसले राम्रो बनाएको भन्नेमा पनि विवाद छ । आम जनमानसले नै ‘बालेन्द्रले काठमाडौंलाई राम्रो बनाए’ भनिदिएपछि सिंहदरबारलाई बडो टेन्सन भएको छ ।

यही भएर सडक विभागले गल्ली–गल्ली, पोल–पोलमा अनावश्यक रुपमा ‘स.वि.’ अर्थात् ‘सडक विभाग’ लेख्दै हिँडेको देखिन्छ । सिंहदरबारले सडकमा बालेन्द्र मात्र होइन, म पनि छु है भनेर देखाउन खोजेको छ ।

काठमाडौंको सडक कसले बनाएको भन्ने ‘जुँगाको लडाइँ’मा महानगरपालिका र सिंहदरबारवीच शीतयुद्ध चलिरहेको यसबाट सहजै महसुस गर्न सकिन्छ । यस्तो हुँदैनथ्यो भने जतासुकै, शहरको सौन्दर्य नै बिगार्ने गरी स.वि. लेखिरहनुपर्ने नै थिएन ।

महानगरपालिकाभित्रको सडक कुनचाहिँ संघले, कुन प्रदेशले र कुनचाहिँ स्थानीय तहले बनाउने भन्ने लगभग प्रष्टै व्यवस्था छ ।

त्यस्तै ट्राफिक व्यवस्थापन, ढल व्यवस्थापन र फोहोर व्यवस्थापन क–कसको दायित्व हो भन्नेमा पनि सरकारी संरचनावीच द्वन्द्वको साटो समन्वयको जरुरी पर्छ । तर, काठमाडौं महानगरपालिकामा संघ अर्थात् सिंहदरबारसँग समन्वयन हैन, द्वन्द्व बढ्दै गएको छ ।

त्यसो त राम्रो बनेको ठाउँमा स.वि. लेख्न हतार गर्ने सडक विभागको वास्तविक हविगतचाहिँ काठमाडौं प्लाजास्थित महानगरपालिकाको कार्यालयकै अगाडि भासिएको सडकमा प्रष्ट देखिइसकेको छ ।

टुकुचालाई पुरेर बनाइएको सडक भासिएको महिना दिन नाघिसक्दा पनि सडक विभाग, ढल विभाग कसैले मर्मत गर्न सकेका छैनन् । सुरुमा सडक विभागले ‘सावधान, सडक मर्मत भइरहेको छ’ लेखिएको साइनबोर्ड राखेको थियो, पछि शायद लाजले गर्दा विभागले त्यो हटाएको छ ।

महानगरकै कार्यालय अगाडि बाटो भत्किँदा पनि महानगरलाई हाइसञ्चो छ । किनभने, यो स्थान सडक विभागले बनाउने जिम्मामा पर्छ भन्ने महानगरको बुझाइ छ । ‘तैं रानी, मै रानी, कसले भर्ने कुवाको पानी’ भन्नेजस्तो अवस्था छ ।

रोचक संयोगचाहिँ के छ भने बालेन्द्र शाहले केही समय पहिले टुकुचा उधिन्ने डोजर अभियान चलाएका थिए । अहिले प्रकृतिले बालेन्द्रलाई नै गिज्याउने गरी महानगरपाकिलाकै मुखमा टुकुचाको भ्वाङ देखाइदिएको छ ।

काठ  र ईंटाको को प्रयोग गरेर टुकुचालाई कसरी छोपिएको रहेछ भन्ने यहाँ छर्लङ्गै देख्न सकिन्छ ।

काठमाडौं महानगरपालिका राम्रो बन्यो भन्ने आधारहरु के–के हुन् ? यसका मापकहरु के हुन् ? पक्कै पनि यसका केही मापकहरु छन् ।

शहरमा धुलो र प्रदूषण कम भएको छ कि छैन ? बाटाहरु राम्रा बनेका छन् कि छ्रैनन् ? खाल्डाखुल्डी परिएका छन् या छैनन् ? सार्वजनिक यातायातका साधन पर्याप्त छन् कि छैनन् ? ट्राफिक व्यवस्थापनको स्थिति के छ ? फोहोरको व्यवस्थापन कस्तो छ ? ढल निकासको प्रवन्ध कस्तो छ ? शान्ति सुरक्षाको स्थिति के छ ? व्यापार व्यवसाय फस्टाएको छ कि बिजोग छ ?

शहरमा पर्याप्त सार्वजनिक स्थलहरु छन् कि मासिएका छन् ? ऐतिहासिक धरोहर र सार्वजनिक स्थलहरुको संरक्षण भएको छ कि छैन ? अनि, शान्ति सुरक्षाको स्थिति के छ ? महानगरबासीहरु खुशी छन् कि असन्तुष्ट छन् ?

शायद यिनै कुराहरुले महानरपालिकाको सफलता र असफलतालाई मापन गर्दछ । फोहोर व्यवस्थापन र सडक पेटीहरुको व्यवस्थापनमा महानगरले देखिने गरी नै राम्रो काम गरेको छ भन्नका लागि हिच्किचाउने पर्ने अवस्था छैन । तर, सार्वजनिक यातायात र ट्राफिक व्यवस्थाको क्षेत्रमा पुरानै पाराले चलिरहेको भान हुन्छ ।

यहाँ समग्र पक्षको विश्लेषण गर्दै महानगर नेतृत्वको मूल्यांकन गर्न खोजिएको होइन । यहाँ त आइतबारको इन्द्रजात्रा र काठमाडौंमा एकैछिन परेको मुसलधारे बर्षाले देखाइदिएको सत्यलाई मात्रै उजागर गर्न खोजिएको छ ।

पहिले चक्काजामको चर्चा गरौं ।

आइतबार अपराह्नपछि रातिसम्म काठमाडौंको ट्राफिक व्यवस्थापन अस्तव्यस्त भयो । निजी सवारी साधनहरु त जाममा परे नै, सार्वजनिक यातायातमा चढ्ने मानिस गन्तव्यमा पुग्न कठिन भयो ।

इन्द्रजात्राका कारण असन इन्द्रचोक, बसन्तपुर लगायतका कोर एरियामा ठाउँ–ठाउँबाट मानिसहरु जुलुसमा निस्केका कारण ट्राफिक जाम भएको भनिए पनि घण्टौंसम्म सिंगै काठमाडौं जाममा फसेको थियो ।

यो पनि- 

सुरु भयो इन्द्रजात्रा (१० तस्बिर)

इन्द्रजात्रा एकदिन हैन, एक साता मनाइन्छ । यसको व्यवस्थापन उचित ढंगबाट नगरेर सडकको जाम यसैगरी भइरहने हो भने हरेक चाडपर्वमा जनताले सास्ती व्यहोर्नुपर्ने हुन सक्छ ।

कतै एउटा सामान्य कार्यक्रम हुनासाथ आम सर्वसाधारणको आवागमन अस्तव्यस्त हुने हो भने काठमाडौं शहर व्यवस्थित भएको कसरी मान्ने ? दबारमार्गमा सुधीर शर्माको पुस्तक विमोचन कार्यक्रमले पनि केहीबेर जाम गराएको अवस्था थियो ।

जात्रा र पर्वका बेला मात्र होइन, दैनिकरुपमा सुन्धारा र रत्नपार्क एरियामा सार्वजनिक सवारी साधन नपाएर लाइन लागेका मानिसहरुको ताँती हेर्दा थाहा हुन्छ, काठमाडौंको सार्वजनिक यातायातको अव्यवस्था कतिसम्म दयनीय बन्दै गइरहेको छ ।

सिंहदरबार होस् या महानगर, राजधानी शहरमा गुड्ने ट्याक्सीलाई मिटरमा चलाउन नसकेर बार्गेनिङ गर्ने र उपभोक्ता लुट्ने छुट दिइएको छ । एयरपोर्टमा झर्ने कुनै पनि स्वदेशी होस् या विदेशी उसले ट्याक्सीसँग बार्गेनिङ गर्नुपर्छ र ठगिएको महसुस गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्तो अवस्थामा बालेन्द्रले काठमाडौंलाई राम्रो बनाएर भनेर कसरी मान्ने ?

पठाओ, इनड्राइभ लगायतका राइडर सेवाले काठमाडौंबासीलाई अहिले ठूलो राहत दिइरहेका छन् । ट्याक्सीको अनावश्यक भाडा असुलीबाट जोगिने र सार्वजनिक यातायातको अपर्याप्तताबाट बच्ने राम्रो विकल्प बनेको राइडर सेवालाई रोक्न ट्याक्सी व्यवसायीहरु आन्दोलनमा उत्रेको स्थिति पनि छ ।

यो पनि-

पठाओसहित राइड सेयरिङ रोक्न ट्याक्सीले अस्तब्यस्त बनाए सडक (तस्बिरहरू)

आखिर महानगरबासीको चापलाई धान्ने गरी सार्वजनिक यातायातको व्यस्थापन गर्न सिंहदरबार र बालेन्द्र दुबै चुकिरहेका छन् । भएको एउटा नेपाल यातायातमा पनि पकेटमारले मोबाइल चोरेर यात्रुहरु हैरान छन् ।

बागमती प्रदेश सरकार पनि काठमाडौंको यातायात व्यवस्थापनमा चुकेको छ । यसैको क्रोनिक पीडा आइतबार काठमाडौंको सडकमा पोखियो । यस्तो लाग्छ, काठमाडौंको सडकमा कुनै तहको सरकारै छैन ।

अहिले उपत्यकामा जात्राको मौसम सुरु भइसकेको छ । अब दशैंको चहल–पहल सुरु हुँदैछ । यसक्रममा काठमाडौंको मुटु मानिने न्यूरोड, असन क्षेत्रमा त्यसै पनि भिडभाड बढ्छ । सुन्धारामा गाडी चढ्ने मानिसहरुको भिडभाड अरु बढ्नेछ । यस्तो बेलामा दिन ढल्केपछि सडकमै निस्कन नसक्ने स्थिति आयो भने अचम्म नमान्दा हुन्छ ।

अब चर्चा गरौं पानीको ।

ठूला कुरा गर्नेहरुलाई कहिलेकाहीँ प्रकृतिले नै प्रश्न सोध्दोरहेछ । आइतबार दिनभर मानवीय कारणले ट्रासिफ जाम व्यहोरेका काठमाडौंबासीले साँझ नपर्दै मुसलधारे वर्षाको सामना गर्नुप-यो । जाम छिचोलेर गन्तव्यमा नपुग्दै उनीहरुलाई पानीले निथ्रुक्कै भिजायो । पानीले भिजाएको मात्रै भए त हुन्थ्यो, हनुमानस्थान नजिकै धोवीखोलाले चालकसहित एउटा ट्याक्सी नै बगाइदियो । चालक उर्गेन लामा ट्याक्सीसहित थापाथलीमा भेटिए । प्रहरीले उनलाई उद्धार ग-यो ।

यो पनि-

विष्णुमती नदीमा खसेर एक पुरुष बेपत्ता

धोबीखोलाले बगाएको ट्याक्सी भेटियो, चालक सकुशल

घटनालाई सामान्यीकरण नगरिकन पानी परेका बेला भएको एउटा ट्याक्सी दुर्घटनाका रुपमा मात्र यसलाई लिन सकिएला । तर, गंगबुको शिवमन्दिर चोकमा देखिएको उपद्रो हेर्ने हो भने यसले काठमाडौं महानगरपालिकामा सडक र ढलको व्यवस्थापन कस्तो छ भन्ने छर्लङ्ग देखाइदिएको छ । एकैछिन वर्षा हुँदा काठमाडौंको अवस्था कस्तो हुन्छ भन्ने यसले प्रष्ट पार्छ ।

अब के, हामी सडकको यही बेथितिको आहालमा चुर्लुम्म डुबेर भन्न सक्छौं त ? काठमाडौंलाई बालेन्द्र शाह या स.वि. ले बबाल राम्रो बनाइरहेका छन्….

यो पनि-

विष्णुमती र धोबीखोलामा बाढी, उच्च सतर्कता अपनाउन आग्रह

आजको मौसम : अधिकांश प्रदेशमा भारी वर्षा