काठमाडौं – चालु आर्थिक वर्ष २०८१/०८२ को पहिलो पाँच महिनामा नेपालले भारतलाई १३ अर्ब चार करोड रुपैयाँ बराबरको बिजुली बेचेको छ ।

नेपाल विद्युत प्राधिकरणले साउनदेखि मङ्सिरसम्म देशभित्र खपत गरी अतिरिक्त भएको वर्षा यामको एक अर्ब ७६ करोड युनिट बिजुली भारतलाई बेचेको हो । पाँच महिनामा भारततर्फ निर्यात गरिएको विद्युत्को औसत बिक्रीदर प्रतियुनिट ७ रुपैयाँ ३९ पैसा रहेको प्राधिकरणले जनाएको छ ।

प्राधिकरणले देशभित्र खपत गरी अतिरिक्त भएको विद्युत् भारतीय ऊर्जा एक्सचेन्ज (आइएक्स)को डेअहेड तथा रियल टाइम मार्केटमा प्रतिश्पर्धी दरमा र द्विपक्षीय मध्यकालीन विद्युत् बिक्री सम्झौता बमोजिम हरियाणा र बिहार राज्यमा बिक्री गरिरहेको छ ।

भारतसँग भारतीय रुपैयाँमै विद्युत व्यापार भइरहेको छ । भारतले बिजुली किनेबापत प्राधिकरणले आठ अर्ब १५ करोड भारु आम्दानी गरेको छ ।

साउनमा सबैभन्दा बढी चार अर्ब १५ करोड रुपैयाँको विद्युत् निर्यात भएको छ भने मङ्सिरमा सबैभन्दा कम २८ करोड १४ लाख रुपैयाँ बराबरको बिजुली भारत पठाइएको छ । प्राधिकरणका अनुसार भदौमा तीन अर्ब ६८ करोड, असोजमा तीन अर्ब सात करोड र कात्तिकमा एक अर्ब ८७ करोड रुपैयाँको विद्युत् भारततर्फ निर्यात गरिएको हो ।

प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले असोज महिनामा आएको बाढीपहिरोका कारण ४५६ मेगावाटको माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत केन्द्रमा क्षति पुगी विद्युत् उत्पादन बन्द हुँदा निर्यात प्रभावित भएको बताएका छन् ।

माथिल्लो तामाकोशी बन्द भएका कारण त्यसपछिका महिनाहरूमा विद्युत् निर्यात घटेको र सुख्खायाम शुरू भएसँगै जलविद्युत आयोजनाबाट उत्पादन घटेकाले पोहोरभन्दा यस वर्ष चाँडै बिजुली आयात गर्नुपरेको घिसिङले बताए ।

अहिले भारततर्फ विद्युत निर्यात बन्द भएको छ भने आयात शुरू गरिएको छ । हिउँदयाम शुरू भएसँगै नदी तथा खोलानालामा पानीको बहाव घट्दा जलविद्युत आयोजनाहरूको उत्पादन कमी भइ देशभित्रको विद्युत माग धान्न हिउँदका केही महिनामा विद्युत् आयात गर्नुपर्ने अवस्था छ ।

नदी तथा खेलानालामा पानीको बहाव बढ्न शुरू भएपछि उत्पादन बढ्ने हुँदा त्यसपछि विद्युत् निर्यात पुनः शुरू हुनेछ । यस वर्षदेखि नेपालले भारत हुँदै बङ्गलादेशलाई पनि ४० मेगावाट विद्युत निर्यात गर्न थालिसकेको छ ।

चालु आर्थिक वर्षमा करिब ३० अर्ब रुपैयाँ बराबरको विद्युत् निर्यात लक्ष्य राखिएको छ । बाढीपहिरोका कारण जलविद्युत आयोजना र प्रसारण लाइनमा क्षति पुग्दा निर्यात लक्ष्य भने प्रभावित हुने देखिएको छ ।

असोज दोस्रो साता अविरल वर्षाका कारण चलेको विनाशकारी बाढीपहिरोले माथिल्लो तामाकोशीसहित अन्य साना जलविद्युत आयोजना र काबेली करिडोर प्रसारण लाइनमा क्षति पुर्‍याएको थियो । माईखोलामा आएको बाढीले काबेली करिडोर क्षति पुर्‍याउँदा उक्त लाइनमा जोडिएका विभिन्न आयोजनाहरूको करिब २०० मेगावाट विद्युत् उत्पादन बन्द भएको थियो । सोहीकारण असोज र कात्तिकमा भारततर्फ विद्युत् निर्यात प्रभावित भएको थियो ।

माथिल्लो तामाकोशी आयोजना आगामी पुस १० गतेभित्र सञ्चालनमा ल्याउने गरी मर्मतसम्भार भइरहेको छ । प्राधिकरणले काबेली करिडोर प्रसारणलाइनको पुनःनिर्माण सम्पन्न गरी सञ्चालनमा ल्याइसकेको छ ।

हिउँदयाम शुरू भएसँगै नदी तथा खोलानालामा पानीको बहाव घट्ने भएकाले जलविद्युत आयोजनाहरूको विद्युत् उत्पादन कम हुनेछ । उत्पादनले आन्तरिक मागलाई मात्र धान्ने भएकाले अब विद्युत् निर्यात क्रमशः घट्दै जानेछ ।

प्राधिकरणले हालसम्म प्रतिष्पर्धी बजार र मध्यकालीन विद्युत् बिक्री सम्झौता बमोजिम भारतीय बजारमा २८ वटा आयोजनाहरूबाट उत्पादित ९४१ मेगावाट विद्युत् बिक्री गर्न स्वीकृति पाएको छ ।

गत आर्थिक वर्षमा भारतबाट १६ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँको विद्युत आयात गरिएको थियो । सोही अवधिमा १७ अर्ब ६ करोड रुपैयाँको विद्युत् निर्यात गरिएको थियो ।

गत आर्थिक वर्षमा आयातभन्दा १३ करोड रुपैयाँ बढीको विद्युत् निर्यात गरी खुद विद्युत् आयातकर्ताबाट नेपाल खुद विद्युत् निर्यातकर्ता बनेको थियो ।