ढाका – बङ्गलादेशको ऐतिहासिक विरासतलाई आक्रामक रूपमा पुनर्लेखन गरिँदै गर्दा, सांस्कृतिक स्थलहरूमा हालैका आक्रमणहरूले पीडादायी विगतलाई मेटाउने विचलित पार्ने प्रयासलाई उजागर गर्दछ। यस कथाको केन्द्रमा मार्च १९७१ मा पाकिस्तानले सुरु गरेको क्रूर सैन्य कारबाही हो। एउटा कालो अध्याय जसले देशलाई अझै पनि सताइरहन्छ।

२५ मार्च १९७१ को रातमा, पाकिस्तानी सेनाले सावधानीपूर्वक योजनाबद्ध अपरेसन सुरु गर्‍यो। जुन पछि अपरेसन सर्च लाइटको रूपमा चिनिन्थ्यो। जसले ढाका र यसका जनतामाथि हिंसाको लहर ल्यायो। उनीहरू अगाडि बढ्दै जाँदा, उनीहरूको कार्यले सहरलाई आतङ्कको युद्ध भूमिमा परिणत गर्‍यो।

बङ्गाली पहिचान र लचिलोपनका प्रतीक ढाका विश्वविद्यालय र केन्द्रीय शहीद मिनार जस्ता प्रतिष्ठित स्थलहरूलाई जानाजानी लक्षित गरिएको थियो। यो व्यवस्थित विनाशको उद्देश्य असहमतिलाई दबाउनु मात्र थिएन। तर स्वतन्त्रताको सङ्घर्षको क्रममा रहेको राष्ट्रको सांस्कृतिक र ऐतिहासिक पहिचानलाई मेटाउनु पनि थियो।

प्रत्यक्षदर्शीहरूले आफ्नो अधिकारको लागि लडिरहेका जनताको आवाजलाई दबाउन पाकिस्तानी शासनले कसरी अराजकता र रक्तपातको रात आयोजना गर्‍यो भनेर वर्णन गरे। सशस्त्र सैनिकहरूले विद्यार्थी, शिक्षक र सर्वसाधारणमाथि अन्धाधुन्ध गोली चलाउँदा यो क्रूरता स्पष्ट रूपमा देखिन्थ्यो। घटनास्थलमा रहेका पत्रकारहरूले पाकिस्तानी सेनाले आतङ्कको अभियान सुरु गर्दा सहरभरि मेसिन गनहरूको गर्जन र तोपखानाको गोलीबारीको प्रतिध्वनि सुनिएको त्रासदीको वर्णन गरे जसले गर्दा गहिरो घाउहरू छोडियो।

पहिलो आक्रमणसँगै अत्याचार समाप्त भएन। नरसंहार फैलिँदै जाँदा, पाकिस्तानी नेतृत्वले नियन्त्रण सुदृढ गर्दै गयो, जबकि ऐतिहासिक चुनाव जितेको अवामी लिगका प्रमुख राजनीतिक व्यक्तित्वहरू निर्वासनमा जान बाध्य भए। हिंसाको यो आँधीबेहरीको बीचमा, वङ्गबन्धु शेख मुजिबुर रहमान दृढ रहे। आफ्ना सिद्धान्तहरू त्याग्न अस्वीकार गर्दै, उनले भाग्नुको सट्टा आफ्नो भाग्यको सामना गर्न ढाकामै बस्ने छनौट गरे ( यो निर्णयले उनका जनताको अटल भावनाको प्रतीक थियो।

आज, बङ्गलादेशको सांसदले मार्च २५ लाई आधिकारिक रूपमा नरसंहार दिवसको रूपमा मनाउने भएकोले, राष्ट्रले पाकिस्तानी सेनाले गरेको अत्याचारलाई विश्वले कहिल्यै नबिर्सने कुरा सुनिश्चित गर्न दृढ सङ्कल्प गरेको छ। यो दिनले न्याय र स्वतन्त्रताको लागि आवाज उठाउनेहरूलाई दबाउन राज्य कति हदसम्म जान सक्छ भन्ने कुराको सम्झना गराउँछ। यो पाकिस्तानको कार्यहरूको क्रूर वास्तविकतालाई सेतोपाटीमा ढाकछोप गरेर इतिहास पुनर्लेखन गर्न खोज्ने शक्तिहरू विरुद्ध एक शक्तिशाली कथनको रूपमा पनि काम गर्दछ।

बङ्गलादेश आफ्नो सम्पदा मेटाउने प्रयासहरूसँग जुधिरहेको छ। तर यो सत्यप्रतिको आफ्नो प्रतिबद्धतामा अडिग छ। १९७१ को नरसंहार, जसमा पाकिस्तानी सेनाको क्रूर कार्यहरू समावेश थिए। राष्ट्रको लचिलोपनको प्रमाण हो। यी घटनाहरूलाई सम्झेर र वर्णन गरेर बङ्गलादेशले आफ्ना पीडितहरूलाई सम्मान मात्र गर्दैन। भविष्यमा हुने अन्याय विरुद्ध ढालको रूपमा ऐतिहासिक स्मृतिको महत्त्वलाई पनि बलियो बनाउँछ।