धर्मराज युधिष्ठिरलाई स्वर्ग आउजाउमा कुनै रोकतोक थिएन । अमेरिकी ग्रीनकार्ड पाउनेले जस्तै सुविधा उपभोग गर्थे । यही अवसरको फाइदा उठाएर उनी बाक्लै स्वर्ग आतेजाते गरिरहन्थे । युधिष्ठिरले पाएको यो सुविधाको फाइदा वाहनको नाताले कुकुरले राम्रैसँग उठायो । युधिष्ठिर जतिपटक स्वर्ग उक्लिन्थे, कुकुर पछि लाग्थ्यो । स्वर्गीय सुविधा कुकुरमा मात्र सीमित भइदिएको भए केही थिएन, तर कुकुरको कानमा टाँसिएको किर्नो पनि संयोगले युधिष्ठिर सरह नै स्वर्ग जान्थ्यो ।

कुकुरको कान जाँच गर्ने कुरो आएन । आखिर सत्ता, शक्ति उहिले न अहिले त्यसको मूलभूत सार उही नै हो । गणतन्त्र ल्याएको दावी गर्ने माओवादी घमण्डको मूल्य युधिष्ठिरको आडमा स्वर्ग जाने कुकुर र किर्नोको हैसियतभन्दा माथि उठेन । गणतन्त्रले सबै दलका नेताहरूलाई पालैपालो सत्ताको सारथी बनायो । अनि तिनीहरूको आडमा सत्ताको स्वर्गीय आनन्द कतिले उठाए, त्यसको लेखाजोखा छैन । कुकुर त ठिकै हो । तर गणतन्त्रको राजमा किर्नोको दबदबा बेपत्तासँग बढ्यो ।

राणा शासनका किर्ना क्रान्तियोद्धामा सरे, क्रान्तियोद्धाहरू पञ्चायतमा लहसिए, पञ्चायतका घुनपुतली, उपियाँ बहुदलमा भित्रिए । राजा ज्ञानेन्द्रका जिउमा टाँसिएका सबै किर्ना अहिले बालुवाटार, बूढानीलकण्ठ र खुमलटार बसाइँ सरेका छन् । किर्नो त आखिर किर्नो हो । उसलाई न गणतन्त्र चाहिएको छ, न लोकतन्त्र । किर्नोको स्वार्थ हो– रगत चुस्नु । रगत नआउनेसँग उसको सङ्गत नै हुँदैन । दुईचार वर्षअघिसम्म सत्ता र शक्तिमा चोर बिरालोजस्तो राल चुहाउने तिनै पार्टी एण्ड कम्पनीहरू अहिले तिनै किर्नाहरूको बलमा खसी बजारमा बोका जोखेजस्तै मन्त्री, प्रधानमन्त्री जोखेर हिँड्दै छन् । आधा वर्षका करारका सरकार बनाइन्छन्, भत्काइन्छन् ।

अहिले कांग्रेसभित्र माओवादी, माओवादीभित्र कांग्रेस, एमालेभित्र माओवादी, माओवादीभित्र एमाले, माओवादीभित्र पञ्चे, पञ्चेभित्र गणतन्त्रवादी बग्रेल्ती छन् । हरेक पार्टीभित्रका नेता कोही चीन, कोही हिन्दुस्तान, कोही अमेरिकी, कोही युरोपियनदेखि उत्तर कोरियाली एजेन्टसम्म छन् । दारुरामभन्दा भारुरामहरूको गतिविधि बढ्दो छ । बीपी कोइराला ०७ सालताका दिक्क मान्दै भन्थे– ‘कांग्रेसको बैठकमा छलफल हुने बैठकको एजेण्डा मलाइ भन्दा पहिला मोहनशमशेरलाई थाहा हुन्छ ।’

​​​​​​​उनले आफ्नो पुस्तकमा भनेका छन्– ‘मेरो दिमागमा धेरै वर्षदेखि एउटा कुरा छ– मैले हिन्दुस्तानसँग गएर के कुरा भन्ने ? हिन्दुस्तानका केही स्वार्थहरूको मैले सेवा गर्ने कि नगर्ने ? प्रजातन्त्रमाथिको समान आस्थाले हुँदो रहेनछ । मलाई प्रजातन्त्रवादी भएन भनेर त भन्ने छैनन् हिन्दुस्तानमा । हिन्दुस्तानका केही मूलभूत स्वार्थहरूको सेवा मैले गरेँ भने मात्र मलाई उनीहरूले समर्थन गर्नेछन् । त्यसको निम्ति पनि तयार भएँ रे भने पनि के मद्दत गर्छन् ? म त्यै जान्न खोजिरहेको छु ।’ बीपी अगाडि थप्छन्– ‘सुवर्णहरूलाई दिएको भन्दा बढी कुन नेतालाई दिल्लीले समर्थन देला ? सुवर्ण शमशेर दिल्लीको अनुकूल हुनसक्नु भयो होला, त्यति अनुकूल हुनसक्ने प्रजातान्त्रिक पक्षबाट मान्छे पाउने छैन दिल्लीले ।

सुवर्णजीप्रति दरबार अनुकूल हुन सकेन भने दरबारभन्दा बढी सुवर्णजी दिल्ली  अनुकूल हुनुभयो । मैले दिल्लीसँग सम्बन्ध सुधार्न इन्दिरा गान्धीसँग गएर के भन्ने ? हेर्नुस् मलाई गलत नसम्झनुस् भन्ने ? म हिन्दुस्तानको हितको खिलाफ गर्दिन भन्ने ? त्यो त मैले छतबाट कराएर भनेको छु । उनीहरूका केही मूलभूत कुराहरू छन् , जो गराउन चाहिरहेका छन् ।  म के भन्छु भने मेरो राजनीतिले तिमीलाई मद्दतै पुर्‍याउँछ तर एजेण्टको राजनीतिले तिमीहरूलाई नोक्सान पुर्‍याउँछ ।’

आफ्नै सहकर्मीप्रति बीपीको नमिठो अनुभव दस्तावेज बनेरै दशकौँदेखि बसेको छ । मन्त्रीहरूले म्याकबुक पाएपछि त झन् सरकारको निर्णय सरकारी निकायमा सर्कुलर हुनुअघि क्याम्पहरूमा पुगिसकेको हुन्छ ।  सिंहदरबारकै जस्तो कुर्सी, घोडागाडी गाउँगाउँ पुग्यो, थिति पुगेन । गाउँलाई दरकार एउटा चीजको छ, योजना अर्को पर्छ । निर्वाचित जनप्रतिनिधिभन्दा असम्बन्धित व्यक्तिहरूको चलखेल डरलाग्दो देखिन्छ ।

जनप्रतिनिधिका नाममा करोडौँ रुपैयाँ जम्मा भएपछि ल्यापटपदेखि गाडी, सडक खन्ने मेसिनका दलालहरू कमिसनको प्याकेज लिएर गाउँगाउँ पुगेका छन् । ढुकुटी खर्च गर्न उनीहरू प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन् । राजश्व उठाउने भन्दा खाजश्व बढाउने अभियान तीब्र छ ।  सत्य चाहिँ के हो भने यदि राजनीति पनि लोकसेवा पास गरेर आउनुपर्ने भएको भए निश्चित छ– अहिलेका अधिकांश जनप्रतिनिधि गाईबस्तुका खरिदे हुन्थे ।

मान्छे मरेपछि कहाँ जान्छ ? स्वर्ग र नर्क हुन्छ कि हुँदैन ? यी सबै तर्क र बहसका विषय हुन् । तर न्याय र विवेकको आँखा विशुद्ध भइदिने हो भने मानिसका लागि स्वर्ग र नर्क यही धर्तीमा छ ।

नेताहरूलाई आवासदेखि दिनैपिच्छे स्वादिष्ट रसपान र भीआईपी गाडी उपलब्ध गराउने दुर्गा प्रसाईं, मथुरा मास्के, सीताराम अधिकारीहरूलाई पनि लाग्थ्यो होला– ‘नेता चलाउने भएपछि मलाई कसले छुने ?’ तर चराले सधैँ कमिला सिध्याउँदैन । चरा मरेपछि त्यसलाई सिध्याउने त उही कमिला नै हो । स्वर्ग नर्क छुट्याउने सत्ययुगमा सत्यको पर्याय मानिने युधिष्ठिरले त आफ्नो स्वधर्म बचाउन नसकेको अवस्थामा राजनीतिको खोल ओढेका डेढअक्कली ब्वाँसाहरूबाट त्यो अपेक्षा गर्नुजस्तो नालायकी अरू केही हुन सक्दैन ।

जो खुसी रहन चाहन्छ, उसलाई कसैले पनि दुःखी बनाउन सक्दैन । जो दुःखी रहन चाहन्छ, उ सुखमा पनि दुःख खोजिरहन्छ । गुण एकान्तमा विकास हुन्छ भने चरित्र निर्माण संसारको कोलाहलमा हुन्छ । समाजमा देश जल्यो भनेर कुर्लिनेहरूको जमात बढ्यो । आफू आगो निभाउनु त कता हो कता बाल्टिनमा पानी लिएर जानेको बाटो छेक्ने र पेट्रोल खन्याउनेहरूको धुइरो लाग्दै गयो ।

सिंहदरबार पस्दा जनयुद्धको राप अँगाल्नेहरू निस्कँदा धनयुद्धका डन भएर निस्किए । खाए मकै, नखाए भोकैको धरातलबाट आएका दौरासुरुवाल धारीहरू पिजा र बर्गरमा सोखी देखिए । भातको ठाउँ भुजाले लियो । खाजा र भात खाने समय बदलिएर लन्च र डिनरमा प्रवेश गर्‍याे । पहिला दौरासुरुवाल प्रतिष्ठाका लागि लगाइन्थ्यो । अहिले अभिनयका लागि राष्ट्रिय पोसाक लगाइन्छ । तिनै दौरासुरुवाल लगाउनेहरूले कुठाउँमा हस्ताक्षर खेर फाल्दा मुलुक न गरी खाने, न मरी जाने अवस्थामा पुगेको हो । सन्तानलाई डाक्टर, इन्जिनियर बनाउने लोभमा आफ्नो पदीय मर्यादा खरानी बनाउन तम्सिने बर्दीधारीहरूको सङ्ख्या गन्ने हो भने क्याल्कुलेटरको डिजिटले पनि भ्याउँदैन ।

पदीय मर्यादाभन्दा एजेन्ट हुनुको गौरवमा उनीहरू गर्व गर्छन् । देश बनाउने एजेण्डा लिएर एउटा चरो, मुसो सिंहदरबार पस्दैन । यस्तो भिजन भएकालाई सिंहदरबारले चिन्दैन । चिल्लो गाडी, दामी सुट, शीतलु चश्मा, औँलाभरि चटकेले जस्तो औँठी र मगमगाउने सेन्ट छर्किएर सिंहदरबार नै हरर बनाएर जानेहरू रेड कार्पेटका हकदार हुने गरेका छन् । शासन संयन्त्र यिनीहरूका अगाडि लम्पसार पर्छ ।

एनआरएनए, उद्योगी, लगानीकर्ता र निजीक्षेत्रको खोल ओढेर आउने यस्ता नटवरलालहरू सिंहदरबारमा यत्र, तत्र, सर्वत्र छरिएका छन् । अझ अचम्म त के छ भने चिताउँदै नचिताएको सभ्य मानिस यस्ता मानिसको गाइड भएर हिँडेको हुन्छ । यस्ता नटवरलालहरूको पृष्ठभूमि खोतल्ने हो भने उसले लगाएको टाईमा समेत बैंकको ऋण झुण्डिएको हुन्छ । जनताको कल्याण गर्न ल्याएको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रले चौधरी, गोल्छा, खेतानहरूलाई राजनीतिको चुलोचौकोसम्म पुर्‍यायाे। खुला र उदार अर्थतन्त्रका नाममा छोडिएको अनियन्त्रित साँढेले एउटै मानिसलाई हिङदेखि हर्दीसम्मको मालिक बनायो । मदिरा उत्पादक, बैंकर्स, चाउचाउदेखि सभासद्सम्मको खास्टो एउटैलाई ओढाइयो । जसले नीतिगत भ्रष्टाचारलाई थप मलजल पुर्‍याये ।

नेताहरूले आफ्ना सन्ततिलाई युरोप, अमेरिका पठाए । आइफोन र फेसबुक संस्कृतिमा हुर्काए । गाडी लिएर वर्षौंदेखि आफूले भोट पाएको ठाउँमा पुगे । तर जनताको छोरालाई त्यही वातावरण दिनुपर्छ भन्ने हेक्का राखेनन् । ठूलाबडा चढेको गाडीको धुलो खानु मतदाताको नित्यकर्म बन्यो । मतदातालाई गाडी चढ्ने हैसियत बनाउने मार्गचित्र कसैले कोरेनन् । चुनाव जितेका कुनै जनप्रतिनिधिले भोट दिने र पाउनेका सन्तान एउटै स्कुलमा पढ्न पाउने अवसर दिलाउँछु भनेर उद्घोष गर्न सकेनन् । शिक्षा र स्वास्थ्य अधिकारको रूपमा स्थापित हुन सक्दैन भने बाँकी वाद र आदर्श दिन कटनी, मानो पचनी मात्र हो ।