काठमाडौं– सरकारले दिएको अन्तिम समयसीमाभित्र आठ सय ४८ म्यानपावर कम्पनीले वृद्धि भएको धरौटी राखेका छन् ।

श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयले वैदेशिक रोजगार ऐन २०६४ संशोधन गरी म्यानपावर कम्पनीको धरौटी रकम बृद्धि गर्दै भदौ १८ (आज) सम्म धरौटी राख्न अन्तिम समय दिएको थियो ।

ऐन संशोधन गरी सरकारले दुईदेखि ६ करोड रुपैयाँसम्मको धरौटी रकम निर्धारण गरेको थियो । वृद्धि भएको धरौटी रकम बुझाउने म्यानपावर कम्पनीको संख्या नघट्दा पुरानै संख्या कायम भएको देखिएको छ । मन्त्रालयले भने धरौटी रकम बृद्धि गर्दा म्यानपावरको संख्या घट्ने लक्ष्य लिएको थियो ।

सरकारको धरौटी रकम वृद्धि गर्ने नयाँ नीतिको प्रभाव सक्रिय रुपमा रहेका म्यानपावर कम्पनीहरुमा भने परेको देखिएन । यो नीतिबाट कम्पनी दर्ता गर्ने र झोलामा कार्यालय बोकेर हिँड्ने तथा एउटै व्यक्तिले आफन्तका नाममा एकभन्दा बढी दर्ता गराएका कम्पनीहरुमा भने प्रभाव परेको छ ।

वैदेशिक रोजगार ऐन संशोधनमा तोकिएअनुसार वैदेशिक रोजगारीमा कामदार पठाएको संख्याको अनुपातमा म्यानपावर कम्पनीले नगद धरौटी र बैंक ग्यारेन्टी राख्नु पर्ने उल्लेख छ ।

यस्तै, संशोधित वैदेशिक रोजगार ऐनमा भएको व्यवस्थाअनुसार धरौटी रकम पुर्‍याउन नसक्ने म्यानपावरहरुलाई मर्जरको सुविधा दिइएको छ । यो सुविधा अन्तर्गत तीन सय ६ कम्पनीले मर्जरका लागि निवेदन दिएकोमा एक सय ३३ म्यानपावर कम्पनी कायम गरिएको विभागले जनाएको छ ।

संशोधित वैदेशिक रोजगार ऐन–२०७५ गत फागुनदेखि लागू भएको थियो । म्यानपावर व्यवसायीले धरौटी रकम जम्मा गर्ने समय मागेपछि चालु आर्थिक वर्षको भदौ १८ गते (आज) सम्म विभागले समय दिएको थियो ।

विभागले दिएको समयसीमा भित्र आठ सय ४८ वटा म्यानपावर कम्पनीले धरौटी रकम जम्मा गरेको वैदशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक भीष्मकुमार भुषालले जानकारी दिएका छन् ।

यसअघि सरकारले वृद्धि गरेको धरौटी रकम बढी भएको भन्दै म्यानपावर व्यवसायी विरोधमा उत्रिएका थिए । तर धरौटी रकम बुझाउने अन्तिम समयसम्ममा सबै व्यवसायी नयाँ नीति मातहतमा आउनुलाई उनीहरु आर्थिक रुपमा सबल भएको देखिएको विज्ञहरुको विश्लेषण छ ।

‘म्यानपावर कम्पनीहरु आर्थिक रुपमा सबल भइसकेको देखियो ।’ वैदेशिक रोजगारविज्ञ गणेश गुरुङले भने, ‘सरकारले म्यानपावर कम्पनीलाई देशभित्र लगानी गर्ने वातावरण नबनाई दिएको मात्र रहेछ । म्यानपावर कम्पनीसँग प्रशस्तै पैसा भएको देखियो ।’ म्यानपावर कम्पनीसँग आय स्रोत राम्रै भएको देखिएको उनको बुझाई छ ।

‘सरकारले धरौटी रकम बृद्धि गरेर म्यानपावरको संख्या घटाउने योजना थियो होला तर, त्यस्तो पाइनन ।’ उनले भने ।

२ देखि ६ करोड धरौटी

कामदारको अनुपातमा धरौटी र बैंक ग्यारेन्टीको व्यवस्था गर्दै सरकारले म्यानपावर कम्पनीलाई तीन वर्गमा वर्गीकरण गरेको छ ।

यसअनुसार, वार्षिक तीन हजारभन्दा कम कामदार पठाउने कम्पनीले ५० लाख रुपैयाँ नगद धरौटी र डेढ करोड रुपैयाँको बैंक ग्यारेन्टी राख्नुपर्ने संशोधित ऐनमा व्यवस्था छ ।

यस्तै, वार्षिक तीनदेखि पाँच हजारसम्म कामदार विदेश पठाउने म्यानपावरले एक करोड नगद र दुई करोड बैंक ग्यारेन्टी राख्नुपर्छ । वार्षिक पाँच हजारभन्दा बढी कामदार वैदेशिक रोजगारीमा पठाउने म्यापावर कम्पनीले दुई करोड नगद र चार करोड बैंक ग्यारेन्टी राख्नुपर्ने व्यवस्था छ ।

ऐन संशोधन हुनुअघि सात लाख नगद र २३ लाख बैंक ग्यारेन्टीसहित सबै म्यानपावर कम्पनीले ३० लाख रुपैयाँ धरौटी राख्नु पर्ने प्रावधान थियो ।

अहिलेको ऐनमा जस्तो अघिल्लो ऐनमा म्यानपावर कम्पनीलाई वर्गीकरण नगरी सबैलाई एउटै व्यवस्था गरिएको थियो । संशोधित ऐनमा धरौटी रकम बढाउँदा म्यानपावर कम्पनीको संख्या घट्ने श्रम मन्त्रालयको विश्वास थियो । तर, धरौटी रकम बृद्धिको प्रभाव म्यानपावर कम्पनीमा परेन ।

विभागमा एक हजार चार सय म्यानपावर कम्पनी दर्ता थिए । तर आठ सय ५० वटा मात्र म्यानपावर कम्पनी सक्रिय रुपमा थिए ।

६ अर्ब धरौटी जम्मा

बैंकहरुले करिब १९ लाख ५० हजार नगद र धितो राखी म्यानपावरहरुलाई एक करोड ५० लाखको बैंक ग्यारेन्टी दिएका छन् । वार्षिक ३ हजारसम्म कामदार पठाउने म्यानपावरले राष्ट्र बैंकमा ५० लाख नगद धरौटी जम्मा गरेका छन् । सोहीअनुसार विभिन्न ‘क’ वर्गका बैंकहरुमा म्यानपावरको धरौटी रकम एक अर्ब ५८ करोड ९२ लाख ५० हजार जम्मा भएको छ । यस्तै, राष्ट्र बैंकमा ४ अर्ब १० करोड जम्मा भएको छ ।

तीनदेखि पाँच हजारसम्म कामदार पठाउनेको हकमा बैंकले २५ लाख नगद लिएर दुई करोडको बैंक ग्यारेन्टी दिएको पाइएको छ । यो वर्गको दुईवटा मात्र म्यानपावर छन् । यसमा एसओएस म्यानपावर सर्भिस प्रालि र प्याराडाइस इन्टरनेशल प्रालि रहेका छन् । ती म्यानपावरको दुई करोड नगद राष्ट्र बैंकमा जम्मा भएको छ भने, बैंकमा नगद ५० लाख जम्मा भएको छ ।

पाँच हजारभन्दा बढी कामदार पठाउने कम्पनी भने एउटा मात्र देखिएको छ । द रिभर ओभरसिज प्रालिले दुई करोड नगद र चार करोड बैंक ग्यारेन्टी राख्दै ‘पहिलो’ वर्गको एकमात्र म्यानपावर कम्पनी बनेको छ । द रिभरले दुई करोड नगद र ३० लाख बैंक ग्यारेन्टी राखेको छ ।

एक करोड नगद र दुई करोड बैंक ग्यारेन्टीसहित तीन करोड धरौटी राख्ने दुई कम्पनी छन् भने एक मात्र कम्पनीले छ करोड धरौटी राखेको छ । बाँकी सबैले म्यानपावर कम्पनीले ५० लाख नगद र डेढ करोड बैंक ग्यारेन्टीसहित दुई करोड धरौटी राखेका हुन् ।

बैंक ग्यारेन्टी र नगद गरी जम्मा ५ अर्ब ९५ करोड ८ लाख धरौटी जम्मा भएको छ । गत वर्ष एक हजार ८ सय म्यानपावरले वैदेशिक रोजगारीमा कामदार पठाएको विभागको तथ्यांकमा छ ।