काठमाडौं– सरकारले बालबालिकालाई दिइने नयाँ खोप रोटा भाइरस राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेश गरेको छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले बिहीबार मन्त्रालयमा गरेको एक कार्यक्रममा स्वास्थ्य मन्त्री भानुभक्त ढकालले रोटा भाइरस खोप नेपालमा शुभारम्भ भएको घोषणा गरेका हुन् ।

नयाँ खोप राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेश भएको घोषणा गर्दै मन्त्री ढकालले राष्ट्रिय खोप कार्यक्रम जनस्वास्थ्यका सफल कार्यक्रम मध्ये एक भएको बताए ।

विश्वमा भएका नयाँ तथा प्रयोगमा रहेका खोपहरुलाई रोगभारको आधारमा राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेस गर्ने नीति अनुसार रोटा भाइरसलाई राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेस गरिएको मन्त्री ढकालले बताए ।

उनले भने, ‘नेपाल सरकार र स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले नियमित खोप सेवामा रोटा भाइरस विरुद्धको नयाँ खोप र सरसफाइ प्रवर्द्धन कार्यक्रम सुरुवात गर्ने घोषणा गरेको छ ।’

नेपालमा ५ वर्ष मुनिका बालबालिका मध्ये वार्षिक करिव ११ लाख कुल संख्याको ३८ प्रतिशत बालबालिकामा झाडापखाला लाग्ने गरेको मन्त्री ढकालले बताए ।

यस्तै झाडापखाला भएर अस्पताल भर्ना भएका मध्ये करिव ३० प्रतिशत बालबालिकामा रोटा भाइरसको कारणले झाडापखाला लाग्ने गरेको मन्त्री ढकालले जानकारी दिए ।

पखालाको कारणबाट हुने मृत्युमा रोटा भाइरस प्रमुख कारण भएको पनि मन्त्री ढकालले बताए । मन्त्री ढकालले नियमित खोप सेवासँगै सरसफाइ प्रवर्द्धन कार्यक्रम पनि शुभारम्भ गरिएको बताए ।

‘नेपाल सरकारले शिशु तथा बालबालिकाको स्वास्थ्य रक्षाका लागि यो समस्या न्युनीकरण गर्न नयाँ खोप कार्याक्रममा रोटा खोप समावेश गरेको हो, ’ मन्त्री ढकालले भने, ‘झाडापखालाको कारणमध्ये करिव ३० प्रतिशत कारण रोटा भाइरस भएको र अन्य धेरै कारणहरुबाट समेत झाडापखला हुने गर्छ,  झाडापखाला रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न खोपबाट मात्र सम्भव नहुने हुँदा शिशु तथा बाल पोषणमा सुधार र सरसफाइमा प्रवर्द्धन गर्न यसै आर्थिक वर्षदेखि नियमित खोप सेवामा रोटा खोप सँगै सरसफाइ प्रर्वद्धन कार्यक्रमलाई एकीकृत गरिएको छ ।’

मन्त्री ढकालले सो कार्यक्रमका लागि वार्षिक करिव ६ लाख २० हजार आमा तथा अभिवाकहरुलाई बाल पोषण तथा शिशु तथा बच्चाको खानाको सुरक्षा, सरसफाइ र पूर्ण खोप कार्यक्रमका लागि मासिक १६ हजार खोप केन्द्रमा ६ वटा व्यवहार समावेश गरी खोप कार्यक्रम र सरसफाइ शुभारम्भ भएको बताए ।

उक्त कार्यक्रमले बालबालिकामा हुने संक्रामण रोगहरु नियन्त्रण हुने मन्त्री ढकालले बताए ।

राष्ट्रिय खोप कार्यक्रम अन्तर्गतमासिक १६ हजार खोप केन्द्र मार्फत ११ वटा रोगको विरुद्धमा १५ महिना सम्मका बालबालिकाहरुलाई निशुल्क खोप सेवा दिइरहेको मन्त्री ढकालले बताए ।

राष्ट्रिय खोप कार्यक्रमले वार्षिक करिव ६ लाख २० हजार भन्दा बढी बालबालिकाहरुलाई संक्रामक तथा प्राणघातक रोगबाट सुरक्षित गरिएको मन्त्री ढकालले बताए ।

खोपकै माध्यमबाट विश्वभर विफर रोग उन्मुलन भएको मन्त्री ढकालले बताए । उनले खोपकै कारण पोलियो रोग उल्मुलन हुने चरणमा रहेको पनि बताए ।

‘नेपाल सन् २०१० देखि पोलियो शुन्य अवस्था रही हामी पनि पोलियो उल्मुलनको तयारीमा रहेका छौं,’मन्त्री ढकालले भने, ‘ संक्रामक र बाल मृत्युको प्रमुख कारणको रुपमा रहेको दादुरा रुवेला रोगको नियन्त्रण गरी सन् २०२३ सम्मका दक्षिण एसियाबाट निवारण गर्ने लक्ष्यका साथ तयारी भइरहेको जानकारी गराउन पाउँदा खुसी लागेको छ ।’

खोपकै मध्यामबाट नेपालमा संक्रामक तथा प्राणघातक रोगहरु नवशिशु धनुष्टंकार सन् २००५ देखि निवारणको अवस्थामा रहेको, दादुरा रुवेला, निमोनिया, जापनिज इन्सिफ्राइटिस, लहरे खोकी, भ्यागुते रोग, हेपाटाइटिस बी आदि नियन्त्रण भएको र नेपालको बाल मृत्युदरमा कमी आएको समेत मन्त्री ढकालले बताए ।

बालबालिकामा देखिने विभिन्न रोग निवारणका लागि खोप कार्यक्रमण प्रभावकारी भएको मन्त्री ढकालले बताए ।

मन्त्री ढकालले नेपालमा अझै पनि एक प्रतिशत बालबालिका खोप शुन्य अवस्था अर्थात खोप सेवा पाउनबाट बञ्चित रहेको र २१ प्रतिशत बालबालिकाले आंशिक रुपमा मात्र खोप पाएको बताए ।

उनले खोप सेवाबाट बञ्चित रहेकालाई राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेश गर्न सबैलाई आग्रह समेत गरे ।

कार्यक्रममा बाल स्वास्थ्य तथा खोप सेवा शाखाका प्रमुख डाक्टर झलक शर्मा गौतमले विश्वभर ५ वर्ष मुनिका बालबालिकाहरुमा मृत्युको मुख्य कारण झाडापखाला भएको बताए । विश्वभर अकाल मृत्यु हुने बालबालिका मध्ये ८ प्रतिशतको पखालाको कारण मृत्यु हुने गरेको छ ।

पखालाको कारण मृत्यु हुने कुल मृत्यु मध्येमा एक तिहाई मृत्यु रोटा भाइरसको कारणबाट मृत्यु हुने गरेको डा गौतमले बताए ।

डा गौतमका अनुसार नेपालका ५ वर्ष मुनिका १२ लाख बालबालिका मध्ये ३८ प्रतिशत बालबालिकालाई पखाला लाग्ने गरेको छ । त्यसमध्ये साढे ४ लाख बालबालिकाहरुलाई रोटा भाइरसको कारण पखाला लाग्ने गरेको डा गौतमले जानकारी दिए ।

नेपालमा रोटा भाइरसको कारण बालबालिकाहरुमा पखालाको समस्या बढी भएको पाइएपछि सन् २०१२ देखि नियमित खोप सेवामा रोटा भाइरसलाई समावेश गर्ने योजना अनुसार यसवर्ष देखि रोटा खोप शुभारम्भ गरिएको बताए ।

डा गौतमले रोटा खोप सेवा प्रदान गर्न निर्देशिका बनाइसकेको र स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई पनि तालिम दिइसकिएको बताए ।

राष्ट्रिय खोप कार्यक्रमण अन्तरर्गत असार २ गते नै रोटा खोप विभिन्न प्रदेशमा र जिल्लाहरुमा पठाइसकिएको डा गौतमले बताए ।

डा गौतमका अनुसार रोटा भाइरस विरुद्धको खोप जन्मेदेखि ६ हप्तामा र १० हप्तामा बालबालिकालाई २ पटक खुवाइन्छ । बालबालिकालाई उक्त खोप १ दशमलन ५ मिलिलिटर खुवाइन्छ ।

यो खोप एकजना बालबालिकालाई ५ सय १६ रुपैयाँ पर्छ । नेपालमा एकवर्ष खोप लगाउनुपर्ने बालबालिकाको संख्या ६ ला २० हजार भन्दा बढी रहेको डा गौतमले बताए ।

सरकारले रोटा भाइरसको खोप ग्लोबल भ्याक्सिन अलाइन्सको सहयोगमा नेपालमा राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेश गरिएको डा गौतमले जानकारी दिए ।