चट्याङको उच्च जोखिममा नेपाल | Khabarhub Khabarhub

चट्याङको उच्च जोखिममा नेपाल

वर्षेनी सय जनाभन्दा बढीको मृत्यु, यसरी अपनाऔँ सावधानी


२१ बैशाख २०७७, आइतबार  

पढ्न लाग्ने समय : 3 मिनेट


0
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

काठमाडौँ– नेपालमा प्राकृतिक प्रकोप ठूलो चुनौती छ । बेग्लाबेग्लै प्राकृतिक प्रकोपमा ज्यान गुमाउने नेपालीको संख्या पनि वर्षेनी बढ्दो छ ।

अहिले प्रिमनसुन सुरु भएको छ । प्रिमनसुनसँगै सुरु हुने प्राकृतिकक घटना हो चट्याङ । मनसुनमा बाढी पहिरोबाट हुने घटना छँदैछ ।

गृहमन्त्रालयका अनुसार चट्याङबाट नेपालमा हरेक वर्ष अन्य प्राकृतिक घटनामा भन्दा बढी मानिसको ज्यान जाने गरेको छ ।

गृहमन्त्रालयको राष्ट्रिय आपतकालीन कार्य सञ्चालन केन्द्रका अनुसार, यस वर्ष वैशाख लागेयतामात्र देशका विभिन्न स्थानमा चट्याङ लागेर ८ जनाको मृत्यु भएको छ भने १५ जना घाइते भएका छन् ।

वैशाख २ गते दार्चुलाको शैल्यशिखर नगरपालिका–६, तिखाधारका सात वर्षीया लक्ष्मी खातीको चट्याङ लागेर मृत्यु भयो । जिल्ला प्रहरी कार्यालय दार्चुलाका प्रहरी निरीक्षक सुरेन्द्रप्रसाद जोशीका अनुसार, घटनामा अन्य पाँच जना घाइते भए ।

वैशाख ३ गते मकवानपुरको राक्सिराङ गाउँपालिका–७, धिराङमा चट्याङले ४१ वर्षीय चैत्र प्रजाको मृत्यु भयो । त्यही वडामा तीन जना घाइते भए ।

वैशाख ८ गते पर्वतको फलेवास नगरपालिकाको टारीकी २८ वर्षीया कल्पना भुसालको र ९ गते धादिङको थाक्रे गाउँपालिकामा २ जनाको मृत्यु भयो । थाक्रेमा ७ जना घाइते भए । सोही दिन डोटीको सायल गाउँपालिका–३, तोलेनीमा २२ वर्षीया उजली बयाडी मृत्यु भयो ।

वैशाख १० गते बाग्लुङको गलकोट नगरपालिका–१, दुधिलाभाटीमा चट्याङ लागेर स्थानीय ५५ वर्षीया बिजुली खत्रीको ज्यान गयो । वैशाख १४ गते अछामको मेल्लेख गाउँपालिका–३, ठाँटी बगुडामा २५ वर्षीया अनिता शाहको मृत्यु भयो । यही घटनामा दुई जना घाइते भए ।

राष्ट्रिय आपतकालीन कार्य सञ्चालन केन्द्रका अनुसार, चट्याङले बर्सेनि एक सय जनाभन्दा बढीको ज्यान लिने गरेको छ ।

गृह मन्त्रालयका प्रवक्ता केदारनाथ शर्माका अनुसार चट्याङ बाढी–पहिरोले भन्दा धेरैको ज्यान लिने प्राकृतिक विपद् हो । केन्द्रले तयार पारेको पछिल्लो ९ वर्षको तथ्याङ्कअनुसार चट्याङले १ हजार ४२ जनाको मृत्यु भएको छ, २ हजार ५६ जना घाइते भएका छन् ।


चट्याङको जोखिममा नेपाल

प्रायः वर्षायाम र त्यसअघि पनि बादल हुँदै आकाशबाट जमिनमा विद्युतीय लहरको झट्का खस्ने जोखिम हुन्छ । चट्याङविद् प्रध्यापक डा. श्रीराम शर्माका अनुसार, प्रिमनसुन तथा मनसुनी वायु सक्रिय भएका वेला बादलमा हुने घर्षणबाट विद्युतीय लहर जमिनमा खस्छ । यही हो चट्याङ ।

जल तथा मौसम विज्ञान विभागका महानिर्देशक, सरजुकुमार वैद्यका अनुसार यो विद्युतीय शक्ति धर्तीमा पुग्दा धेरै क्षति हुन्छ ।

सामान्यतया वर्षायाममा वायुमण्डलमा विपरीत दिशामा बहने तीव्र गतिको वायु एक आपसमा ठोक्किदा वा घर्षण हुँदा चर्को आवाजसहित बढी भोल्टको विद्युतीय लहर खास बाटो बनाएर जानु नै चट्याङ हो ।

यो अचानक हुने विद्युतीय विस्फोटन जस्तै हो । यस्तो प्रकोप प्रिमनसुन अर्थात चैत, वैशाख र जेठमा बढी हुने गर्छ ।

प्राध्यापक डा. शर्माका अनुसार, चट्याङको जोखिममा पर्ने तीन क्षेत्रमध्ये नेपाल एक हो । उनी भन्छन्, ‘अफ्रिका बाहेक बाँकी महादेशमा चट्याङबाट सबैभन्दा धेरै मृत्युदर हुने देश नेपाल हो ।’

उनका अनुसार चट्याङबाट सबैभन्दा बढी जोखिम क्षेत्र अफ्रिकाको कङ्गो हो । त्यसपछि दक्षिण अमेरिकाको भेनेजुएला वरपरको क्षेत्र र दक्षिणपूर्वी एशियाका इन्डोनेसिया, मलेशिया हुँदै नेपाल तथा बंगालको खाडी क्षेत्र पर्छन् ।

चट्याङबाट जोगिन के गर्ने ?

प्राध्यापक डा. शर्माका अनुसार, चट्याङबाट हुने क्षतिको न्युनीकरणको मुख्य उपाय सावधानी नै हो ।

त्यसैले आफू जुन ठाउँमा बसोबास गर्ने हो, त्यही अनुसारको सावधानी अपनाउनुपर्छ । विशेषतः आममानिस घरभित्र या त घर बाहिर हुन्छ । यी दुवै समयमा फरक–फरक सावधानी अपनाउनुपर्छ ।

घर बाहिर हुँदा पानी परेको तथा गड्याङगुडुङ गरिरहेको समयमा विशेष सावधानी अपनाउनुपर्छ । त्यस्तो बेलामा अग्लो र एक्लो रुखमा नजिक बस्नु हुँदैन ।

पानी भएको ठाउँमा पनि जानु हुँदैन । गड्याङगुडुङ गर्न थालेपछि पौडी खेल्ने, माछा मार्ने र र्‍याफ्टिङ गर्ने जस्ता काम बन्द गर्नुपर्छ ।

घरभित्र हुँदा पनि चट्याङबाट हुने क्षति कम गर्न सावधानी अपनाउनुपर्छ । घरभित्रका विद्युतीय उपकरण टिभी, कम्प्युटर, फ्रिज प्रयोग गर्नुहुँदैन ।

टेलिफोन तथा मोबाइलको प्रयोग नगर्नु, घरबाट बाहिर ननिस्कनु र धारामा नहाउनु सावधानिका हउपायहरू हुन् । नुहाउनै पर्ने भए बाल्टिनको पानीले नुहाउनु पर्छ ।

लुगाधुने तथा भाँडा माझ्ने काम नगर्नु, झ्यालढोका बन्द गर्नु र घरको भित्ताभन्दा अलिक पर बस्नु पनि साधवधानीका उपायहरू हुन् । घरमा विद्युतीय तार, टेलिभिजनको केबल तथा एन्टेना जडान गरिएका उपकरणबाट छुट्याउनु पर्छ । कुनै पनि विद्युतीय उपकरण प्रयोग गर्नुहुँदैन ।

मौसमविद् राजुधर प्रधानाङ्गका अनुसार, चट्याङ एक प्राकृतिक प्रकोप हो । प्रिमनसुनको समयमा जहाँ पनि चट्याङ पर्न सक्छ । यसबाट बच्न घरभित्र र घरबाहिर जहाँ भए पनि विशेष सावधानी अपनाउनुपर्छ । गड्याङगुडुङ शुरु भएपछि सावधान रहन उनको सुझाव छ ।

उनका अनुसार घरबाहिर खुला मैदानमा नबस्ने, मैदानमा लमतन्न परेर नसुत्ने र नखेल्ने, मानिसको समूह, मेला, हाटबजार या महोत्सवमा नबस्नेजस्ता सावधानी अपनाउनु पर्छ । फूटबल, क्रिकेट, गल्फ जस्ता खेल भइरहेको छ भने तत्काल बन्द गर्नुपर्छ । गाइबस्तुलाई सुरक्षित स्थानतर्फ लैजानु पर्छ ।

धातु तथा करेन्ट प्रवाह हुने वस्तुबाट टाढा बस्नुपर्छ । जंगलमा भएको बेला त्यहाँ रहेका स–साना रुखको बीचमा बस्नु हुँदैन । पक्की घर या गाडीमा भएको बेला पनि झ्याल ढोका बन्द गरेर बस्नुपर्छ ।

प्रकाशित मिति : २१ बैशाख २०७७, आइतबार  ११ : ३७ बजे

नेपालमा निर्वाचन : पद्म शमशेरकहाँ मङ्गलादेवीको धर्ना, ढ्वाङको रङले छुट्टिएका मतदाता

काठमाडौं- नेपालका राजनीतिक दलहरू यतिबेला मंसिर १६ मा हुन गइरहेको स्थानीय

राजस्व कार्यालयमा कर्मचारी नहुँदा सेवाग्राही मर्कामा

डडेल्धुरा– आन्तरिक राजस्व कार्यालय डडेल्धुरामा दरबन्दीअनुसारका कर्मचारी नहुँदा सेवाग्राहीलाई समस्या

२८५ कैदीबन्दीलाई ‘प्यारोल’मा राख्न सिफारिस

काठमाडौं– सङ्घीय प्रोवेशन तथा प्यारोल बोर्डको बैठकले २८५ जना कैदीबन्दीलाई

अडानीलाई केन्यामा झट्का, एक अर्ब ८२ करोड डलरको सम्झौता रद्द

काठमाडौं– अमेरिकामा गौतम अडानीमाथि लागेको आरोपको प्रभाव भारतदेखि केन्यासम्म परेको

राजस्व कार्यालय भरतपुरमा निःशुल्क करदाता सहायता कक्ष

चितवन– आन्तरिक राजस्व कार्यालय भरतपुर परिसरमा निःशुल्क करदाता सहायता कक्ष