काठमाडौँ- काठमाडौँको भोटाहिटी पुस्तक व्यापारको लागि सुपरिचित ठाउँ हो । त्यहाँ विद्यालयस्तरदेखि उच्च शिक्षासम्मका पुस्तक पाइन्छन् । लोक सेवा आयोगको परीक्षा तयारी गर्नेहरू आफूलाई चाहिने सामग्री खोज्दै त्यहीँ पुग्छन् । नाम नचलेका वरिष्ठ र गुमनाम लेखकहरूका पनि पुस्तक भोटाहिटीमै पाइन्छन् ।

कोभिड–१९ महामारीअघि किताब बेच्न भ्याईनभ्याई हुने त्यहाँका किताब व्यापारीहरू अहिले भने व्यापार घटेको भन्दै चिन्ता प्रकट गर्न थालेका छन् ।

जननी बुक्स स्टेशनरी सञ्चालक पृथ्वीचन्द्र सुवेदीका अनुसार कोरोना महामारीले पुस्तक व्यापारमा निकै असर पुर्‍याएको छ । उनी भन्छन्, ‘पछिल्लो समय किताबको व्यापार पहिलेका वर्षहरूभन्दा धेरै घटेको छ ।’

कोरोना भाइरसका कारण आर्थिक अवस्था कमजोर भएकाले पनि पुस्तक किन्ने पाठकको संख्या घटेको हुन सक्ने उनले बताए । समयमै विद्यालय नखुल्दा पनि व्यपारमा असर परेको उनको निष्कर्ष छ ।

पछिल्लो समय अनलाइनबाट किताबको व्यापार गर्नेहरूको संख्या बढेकाले पनि आफ्नो व्यापारमा असर परेको उनको भनाइ छ । भोटाहीटिमै लामो समयदेखि पुस्तक पसल गर्दै आएकी भागवती पराजुली पनि व्यापार पहिलेको भन्दा निकै कम भएको बताउँछिन् ।

यो वर्ष कोरोना महामारीका कारण लामो समय पसल बन्द गर्नुपरेको र सबै विद्यार्थीहरूको अनलाइनबाट पढाइ भएकाले पनि व्यापार घटेको उनको भनाइ छ । उनले भनिन्, ‘सरकारले असारमा नयाँ शैक्षिक सत्र सुरु गर्ने भनेको छ । अब त्यति बेला व्यापार हुन्छ कि भन्ने आशा छ ।’

आफ्नो पसलमा विद्यालयका किताबमात्र पाइने भएकाले पनि अरूको भन्दा आफ्नो व्यापार कम भएको उनले बताइन् । पछिल्लो समय किताबको व्यापार शुन्यजस्तै रहेको बुकहील पब्लिकेशनका सञ्चालक भूपेन्द्र खड्काको भनाइ छ ।

उनले भने, ‘नेपालमा मानिसहरूले अन्य कुराको लागि पैसा खर्च गर्ने गरे पनि किताबमा पैसा खर्च गर्नेको संख्या ज्यादै न्युन छ ।’ मानिसहरूमा किताब पढ्नुपर्छ भन्ने चेतना अझै राम्रोसँग विकास हुन नसकेकोले पनि किताब व्यापार सन्तोषजनक हुन नसकेको खड्का बताउँछन् ।

अनलाइनमा बढ्दो

कोभिड अनलाइनमार्फत किताब बिक्री गर्नेहरूको लागि अवसर बनेको छ । महामारी आउनुअघि मुश्किलले दैनिक २० वटा किताब बेच्ने अनलाइन बिक्रेताले अहिले दैनिक ७० वटासम्म बेच्ने गरेका छन् ।

कोरोना महामारीपछि अनलाइनबाट किताबको माग गर्ने पाठकहरूको संख्या बढेको अन्डर बुक्स नेपालका सञ्चालक सुवेक आचार्यको भनाइ छ । उनी भन्छन्, ‘हामीले पाठकहरूको चाहनालाई ध्यानमा राखेर किताब बेचिरहेका छौँ । त्यसैले पनि पछिल्लो समय हाम्रो अनलाइनमार्फत बुक किन्ने पाठकहरूको संख्या बढेको छ ।’

अनलाइनमार्फत ४० देखि ५५ वर्षको उमेर समूहका पाठकहरूले सबैभन्दा धेरै बुक किन्ने गरेको उनले बताए । उक्त समूहले अर्थशास्त्र र राजनीतिका किताबहरू धेरै मगाउने गर्छन ।

३० वर्ष माथिको समूहले मदन पुरस्कार प्राप्त उपन्यासहरू बढी मगाउने गरेको आचार्यको भनाइ छ । त्यस्तै १८ देखि २८ वर्षका युवा समूहमा अंग्रेजी किताबको माग धेरै रहेको उनले बताए ।

लकडाउन हुनुअघि मुश्किलले दैनिक २५ वटा किताबको अर्डर आउने गरेकोमा लकडाउनपछि भने दैनिक ७० वटाभन्दा बढीको अर्डर आउने गरेको आचार्यले बताए ।

उनले भने, ‘सामान्य अवस्थामा पनि दैनिक ७० वटाभन्दा बढी किताबहरू बिक्री हुन्छन् । नाम चलेका लेखकको नयाँ पुस्तक सार्वजनिक हुँदा अझ धेरै अर्डर आउँछ ।’ कोभिडपछि अनलाइनबाट किताब किन्ने पाठकहरूको संख्या ह्वात्तै बढेको उनको भनाइ छ ।

लकडाउन पहिले मानिसलाई अनलाइनबाट सामान खरिद गर्ने बानी नभएकाले पनि माग कम थियो । लकडाउनले अनलाइन कारोबार गर्न बाध्यता जस्तो बनाइदिएको आचार्यको भनाइ छ ।

पसलमा पाइने मूल्यमा घरमै किताब आउने भएपछि पनि अनलाइनबाट किताब किन्ने पाठकहरू बढेको उनले बताए । अनलाइनबाट राम्रो सेवा पाएकोले पछिल्लो समय पाठकहरू अनलाइनबाट किताब किन्न थालेको उनको ठहर छ ।

अर्का अनलाइन बिक्रेता दीपेश आचार्यका अनुसार तुलनात्मकरूपमा यो वर्ष अनलाइनबाट किताब मगाउने पाठकहरूको संख्या बढेको छ । मानिसहरू विस्तारै आधुनिक प्रविधिमा रमाउन थालेकाले पनि अनलाइनमार्फत कारोबार गर्नेको संख्या बढ्दै गएको उनको निष्कर्ष छ ।