काठमाडौँको राजनीतिमा सिर्जना सिंह परिचित अनुहार हो । विद्यार्थी राजनीतिदेखि सक्रिय रुपमा राजनीतिक यात्रा सुरु गर्नुभएको हो । राजनीतिक रुपमा सक्रिय भएपनि उनी कुनै पदमा नबसी सामाजिक र राजनीतिक कार्य गर्दै आएकी छन् । आफ्नो क्षमतामा विश्वास राख्दै काठमाडौं महानगरको पदमा मेयरको प्रत्यासीको रुपमा आफ्नो दावेदारी प्रस्तुत गरेकी छन् । काठमाडौं महानगरपालिकाको विकासको कायापलट गर्ने गरी कांग्रेसबाट मेयरको उम्मेद्वार बनेकी सिर्जना सिंहसंग त्यस्ता के योजना र कार्यक्रम छन् त ? नजिकिँदो स्थानीय तहको चुनावको सन्दर्भमा लक्ष्मण फुयालले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः

चुनाव प्रचारप्रसारमा कत्तिको दौडधुप छ ?
चुनाव प्रचार प्रसार एकदम राम्रो भैरहेको छ । चुनाव प्रसार अगाडि बढेको छ । प्रचार कार्यक्रम राम्रोसँग चलिरहेको छ । घर दैलो कार्यक्रम पनि भइरहेको छ । म भर्खर घरदैलो कार्यक्रमबाट तपाईहरु समक्ष आएकी छु । काठमाडौंबासी सबै जनता उत्साहित छन् । एकदमै राम्रो भैरहेको छ ।

तपाईंको राजनीतिक यात्रा कसरी सुरु भयो ?
मेरो जन्मभूमि गोरखा हो । मेरो राजनीतिक पृष्ठको कुरा गर्दा म नौ कक्षामा पढ्दा नै नेपाली कांग्रेसको सदस्यता लिएको थिँए । २०३४ सालमा एसएलसी सकेर म काठमाडौं पढ्न आए । जुल्फिकार अली भुट्टोको पाकिस्तानमा हत्या भयो । काठमाडौंमा रहेको पाकिस्तान एम्बेसीमा विरोध गर्ने जाने नेपाली कांग्रेसको विद्यार्थी म थिँए । मलाई राजनीतिक चेतना स्कुल जीवनबाटै थियो ।

मेरो माइतीमा मेरो बुवा नेपाली कांग्रेसको २००७ सात सालको गोरखाको सचिव हुनुहुन्थ्यो । उहाँ व्यापारी तथा समाजिक अभियन्ता पनि हो । मैलै घरबाट राजनीतिक चेतना तथा सामाजिक कार्यको काममा अग्रसर हुने प्रेरणा पाएको थिए । काठमाडौं पढ्न आएपछि विरोध लगायतका कार्यक्रममा सहभागि भैरहेको थिए । म नेविसंघमा लाग्न सुरु गरे । महाबौद्ध क्याम्पसमा भर्ना भए । त्यहाँको एकाइ सभापति भएको थिए । एकाइ सभापति चलाए ।

शंकरदेव क्याम्पसमा पढ्दा युनियनमा चुनाव लड्दा विजयी पनि भए । गोरखा काठमाडौं सम्पर्क समिति नेविसंघ, प्रजातान्त्रिक समाजमा बस्दै गर्दा नेपालमा सत्याग्रहको समय चल्दै थियो र मेरो विवाहको कुरा चल्यो । २०४२ सालमा विवाह भयो । विवाह पश्चात कस्तो घरमा आए भने मेरो ससुरा गणेशमान सिंह । सासु मंगला देवी सिंह । मेरो श्रीमान प्रकाशमान सिंह उहाँपनि राजनीतिमा सक्रिय । सबैघर भरी राजनीतिक पृष्ठभूमि । सासु ससुरा राष्ट्रिय राजनीतिमा हुनुहुन्थ्यो । घरमा सबैजना राजनीति गर्ने हुँदा मैले राजनीति त छोडिन । मैले कुनै पद नलिइ राजनीतिक तथा समाजिक सेवा सक्रिय नै थिए ।

कुनै पद नलिएकोले बसेकोले सबैलाई गुमनाम जस्तो लाग्यो होला तर पार्टीको हरुलाई सबैलाई थाहा छ । काठमाडौँ बासी प्रायलाई थाहा छ । सबैलाई थाहा नहुन सक्छ । २०४६ सालको आन्दोलनको समयमा मैलै सक्रिय भूमिका निभाएको थिए । प्रजातन्त्र आयो ।बहुदलीय ब्यवस्था आयो। पार्टीहरु खुल्ला भए । नेपाल महिला संघले विभिन्न विभागहरु गठन भएको थियो ।

संघले प्रौढ शिक्षा, कानुनी शिक्षा, सशक्त आए आर्जन लगायत स्वास्थ्य शिविर लागायतका कार्यक्रम सञ्चालन भएका थिए । स्वास्थ्य शिविर शाखाको मैले प्रोजेक्ट कोडिनेटर भएर काम गर्न अवसर पाएको थिए । त्यसलाई मैलै चलाइरहे त्यो संस्था पनि नेपाली कांग्रेसको भातृ सस्था थियो । म कुनै केन्दीय सदस्य पदमा बसिन । कुनै पद लिइन ।

तर म घरायसी कामसँगै राजनीतिक यात्रा पनि जारी रहेको थियो । स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन काठमाडौं लगायत काठमाडौं बाहिर पनि चलिरहेको थियो । जव मंगाला देवी सिंह नेपालको महिला संघको अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो । उहाँ स्वर्गिय भैसकेपछि काठमाडौं जिल्ला महिला संघको सल्लाहकार भएर काम गरेको थिए । २०३६ सालमै महिला बहुदल प्रचारप्रसार समिति गोर्खा जिल्लाको सभापति भएर जिल्ला हाकिरहेको महिला थिए ।

काठमाडौँ जिल्ला महिला संघको सल्लाहकारको रुपमा कार्यरत छु । महिला दिदिबहिनीहरुको हक अधिकार, सशक्तिकरण, आर्थिक रुपमा आत्मनिर्भर बनाउनको लागि काम गरिरहेको छु । उनीहरुको विकास तथा हक हितको लागि सधै सक्रिय भएर लागिरहेको छु ।

काठमाडौँ महानगरपालिकामा तपाईंको उम्मेद्वारी किन ?
म एक राजनीतिक कार्यकर्ता । सामाजिक अभियन्ता । म योग्य पनि छु । मैलै पढेको पनि छु । विवाह गरेर काठमाडौं आएको ३६ वर्ष भयो । मेरो सम्पूर्ण जीवन काठमाडौंमा वितेको छ । झन विवाहपछि स्थानीय तथा राजनीतिक परिवार स्थानीय नेवार परिवारमा विवाह भएको हो । यहाँको हावा पानी चाडपर्व जात्रा सभ्यता सम्पदा सबैसँग म परिचित छु ।

मैले एउटा संकल्प लिएर आएको छु । मैले मेरो प्रतिवद्धता लिएर आएको छु । म काम गर्छु । काम गरेर देखाउछु । मैले गर्न सक्छु भनेर जुन संकल्प अगाडि राखेको छु । सुशासन, स्वास्थ्य, शिक्षा लगायत थुप्रै विषयहरु योजनामा राखेको छु । रोजगारीका विषय सम्पदा बचाउने गुठी पर्व जात्रा विषय अगाडि सारेको छु । त्यो म गर्न सक्छु, त्यो गरेर देखाउछु ।

म गर्न नसक्ने कुरा गरेको छैन । ठुला ठुला कुरा गरेको छैन । जनतालाई तुरुन्त चाहेको के कुरा छ त्यो गर्न आएको छु । काठमाडौं फोहोर अस्तव्यस्त सबै छ । मैले जुन दृढ संकल्पको साथ आएको छु । आम जनता एकदम खुसी हुनुभएको छ । मलाई भोट दिनुहुन्छ भन्ने विश्वास छ ।

काठमाडौं महानगरको फोहोरमैला व्यवस्थापनदेखि महानगरको समग्र विकास गर्न कस्ता एजेन्डा राख्नुभएको छ ?
काठमाडौं महानगरपालिकाको प्रमुख समस्या फोहोरमैला रहेको छ । यसलाई समस्या समाधान गर्न घरबाटै व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ । फोहोरबाट मोहोर बनाउन सकिन्छ । फोहोरलाई मोहोर बनाउन सक्ने चिजलाई बाटोमा फालेको छ । यसले दुर्गन्ध, रोग बढाउने, बाहेक केही हुदैन् । सहरलाई कुरुप बनाउने काम भैरहेको छ ।

फोहोरलाई घरमा कम्पोस्ट मल बनाउने, प्लास्टिकहरुलाई रिसाइकल गर्ने । नष्ट गर्ने चिजलाई नस्ट गर्न सकिन्छ । यसबाट आम्दानी पनि गर्न सकिन्छ । समुदायसँग समन्वय गर्दै वडाबासी वडाअध्यक्ष सदस्यहरुसंग समन्वय गर्दै प्रत्येक वडामा द्रुत टिम (रेपिड रेसपोन्स टिम ) बनाउँछु । जसले फोहोर मैला व्यवस्थापनसंगै टोलमा सुरक्षा लगायतका अन्य काम गर्छन । सडक पेटी देखी सबै सडक अस्तव्यस्थ छ । सानो सडक काठमाडौं महानगरपालिकाको दायरा भित्र पर्छ ।

ठुलो सडक राज्यको केन्द्रीय सरकारको दायरामा पर्छ भन्छन । तर म भन्छु, काठमाडौं महानगरपालिका सबै सडकको दायित्व स्थानीय सरकार अन्तर्गत पर्छ । यहाँको विकास गर्ने जनप्रतिनिधीको दायित्व हो । फुटपातको समस्या काठमाडौंमा छ । फुटपाथमा शारिरीक अशक्त भएका व्यक्तिदेखी सबैलाई हिड्न समस्या छ । गाह्रो छ । सडक अस्तव्यस्त छ । सडकपेटी बनेका छैनन यसमा मेरो ध्यान जानेछ । फुटपाथ व्यवसाय सम्बन्धित क्षेत्रमा राख्ने प्रबन्ध मिलाउने छ । डाला नांगलो फुटपाथमा राखेको पसललाई चलाउने फ्लाने अनावश्यक दुख दिन्न । यसको लागि निश्चित स्थान बनाइदिन्छु जस्ले आफ्नो जीविकोपार्जन गर्न सकोस् । सडकपेटीलाई व्यवस्थापन मिलाउछु ।

ट्राफिकको समस्या तेस्तै छ । ट्राफिक समस्या छ । ट्राफिक अस्तव्यस्त छ काठमाडौंमा । सवारीसाधनको चापले पनि काठमाडौंमा प्रदुषण बढाएको छ । काठमाडौंमा यसलाई समाधान गर्न विद्युतीय बसहरु सञ्चालन गर्ने छु । सार्वजनिक यातायात सुचारु रुपले चलाउने व्यवस्था गर्छु समयमा चल्ने भएपछि हामी सार्वजनिक साधनको उपयोग गर्न सक्छौ । काठमाडौमा पार्किङको समस्या छ । मानिसहरुलाई कम सवारीसाधन चलाउन मनलाग्ने किसिमको कामहरु गर्नेछु । काठमाडौंका ठुला सडकमा साईकल लेन बनाउन सकिन्छ । साइकल लेनको लागि विज्ञहरुको सुझावअनुरुप म कार्य गर्ने छु ।

नदि संरक्षणका ध्यान दिन्छु । मेरो ससुरा बुवा गणेशमान सिङले स्कुल पढ्दा विष्णुमतिमा पौडि खेल्न समय विताउने कुरा बताउनुभएको थियो । अहिले बागमति विष्णुमति रुद्रमति लगायत सबै दुर्गन्धित भएको छ । यसलाई संरक्षण गर्न पहल गर्नेछु । पानी सफा बनाउन प्रयास गर्ने छु । काठमाडौंमा निशुल्क पानीको व्यवस्था मिलाउने छु । पहाडको मान्छेले टाढाबाट बोकेर ल्याएको पानी बटुवालाई दिएको हुन्छ । काठमाडौँमा पानी मिनिरल वाटर किनेर खानुपर्छ । सित्तैमा पाईदैन । म सार्वजनिक स्थल ठाउँ ठाउँमा सल्लाह गरेर निःशुल्क शुद्ध पानीको व्यवस्था गर्छु । निःशुल्क सौचालय जहाँ अपाङ्ग मैत्री र महिला मैत्री किसिमको हुनेछ ।

काठमाडौं महानगरपालिकाको महिला, रोजगारी, शिक्षा स्वास्थ्यमा विकास गर्ने कस्तो योजना छ ?
काठमाडौं महानगरभित्र बसोवास गर्ने सबै काठमाडौं बासी भन्छु । स्थानीय तथा बाहिर आएर बस्नुभएको सबै महानगरबासी हुन । महानगर एउटा ठुलो महान घर हो । स्थानीयवासीको पिडा मैलै नजिकबाट हेरेको छु उहाँहरु किसान परिवारको साक्षरमात्र हुनुहुन्छ ।

उहाँहरुको घर टेको लगाएर राखेको छ । त्यस्ता न्यून आय भएका महिलाहरुलाई दिदि बिहिनीलाई विशेष प्याकेज व्यवस्था मिलाउने छु । महानगरबासी जो दिदिबहिनी बेरोजगार हुनुहुन्छ । उहाँहरुलाई सीपमुलक व्यवस्था गर्नेछु । प्रत्येक वडामा कोसेली घर बनाउनेछु । उहाँहरुले उत्पादन गरेको र उत्पादन गर्न सपोर्ट गर्नेछु । कोसेली घर मार्फत यसको व्यवस्थापन गर्नेछु । राम्रा वस्तुहरुलाई अन्तर्राष्ट्रियकरण स्तरमा लैजाने योजना छ ।

युवाहरुको बेरोजरगार छन । काठमाडौंको युवाहरु छुटै पिडा छ । काम नगरि दुव्र्यसनीमा लागेका छन् । कति आमाहरु मसंग रुन आउनुहुन्छ । कतिलाई सम्झाएको छु । म सामाजिक अभियन्ता पनि हो । आमा पनि हो । ती युवाहरुलाई वस्तुकला मूर्तिकला लगायत हाम्रो क्षेत्र एतिहासिक मौलिक छ । यो लोप हँुदै गएको छ । यसलाई उजागर गर्न तर्फ लाग्ने छु । यहाँका युवाहरुलाई आकर्षित गरेर उद्यमी बनाउनेछु । आर्थिक रुपमा निर्भर गराउनेछु ।

काठमाडौंमा रंगशालादेखी हरेक खेलकुदको संरचना छ । तर काठमाडौं महानगरले वर्षमा एक पटक मेयर कपको आयोजना गर्छ । एकपटकमा कति युवा परिचालन गर्न सकिन्छ । भौतिक रुपमा सबै सु–सम्पन्न छ । खेलकुदको हरेक टोल टोलमा क्लबहरु छन् । उनीहरुले आफ्नो पैसाबाट खर्च गरेका छन् । उनीहरुले समाजिक कार्य रक्तदान गरेका छन् । उहाँहरुलाई सहयोग गरेको छैन । हामी यसलाई उचित ध्यान दिन्छौ । महानगरले समन्वय गर्दै युवाहरुलाई खेलकुदमा आकर्षण गर्नेछ । महानगरको मात्रै होइन देशको नाम राख्न म युवाहरुलाई प्रत्साहित गर्छु ।

काठमाडौंमा खुला ठाउँ छैन । काठमाडौंमा घरै घर छ । जेष्ठ नागरिकको लागि प्रत्येक वडामा जेष्ठ नागरिक भवन बनाउछु । सबै ठाउँमा पार्क बनाउछु । यसमा दुई वटा काम के गर्छु भने जेष्ठ नागरिक भवन र स्वास्थ्य प्रवर्दन केन्द्र खोल्छु । जेष्ठ नागरिक भवनमा बुवा आमाहरुले रमाइलो गर्ने दिन कटाउने समय विताउने किसिमको कार्यक्रम ल्याउनेछु ।स्वा स्थ्य प्रवद्र्धनमा हरेक वडामा स्वयमसेविका मात्रै छन् । त्यसमा डाक्टर नर्सको व्यवस्थापन गर्नेछु । अशक्तहरुलाई घरमै सेवा पु¥याउने छु । महानगरबासीको लागि सुविधा सम्पन्न महानगर अस्पताल बनाउने छु । महानगरबासीलाई छुट्दै अस्पताल निर्माण गर्नेछु ।

तपाईंको उम्मेद्वारीपछिको आमजनताको प्रतिक्रिया कस्तो पाउनुभएको छ ?
सबै आम जनता दाजुभाई दिदीबहिनीहरु खुसी हुनु भएको छ । सामाजिक अभियान्ताको हिसावमा पार्टी साथै आम जनता सबैको साथ पाएको छु । म प्रति उहाँहरुको विश्वास छ । म विश्वास कमाएको परिवारबाट आएको महिला पनि हो । म आफै राजनीतिकर्मी सामाजिक अभियान्ता भएको कारणले उहाँहरुले सोचेको जस्तो सफा सुन्दर काठमाडौँ हुन्छ भन्ने मतदातामा एकदमै विश्वास छ । मलाई चुनौती छ । म काम गर्न भन्न आएको छु । काम गर्न अगाडि बढेको छु । म कसैंको पनि शिर निहुरीने काम गर्दिन । म काम गरेर देखाउछु ।

तपाईहरुले सोचेको जस्तो काठमाडौँ । एउटा एतिहासिक शहर काठमाडौं । पर्यटकीय स्थल काठमाडौँ । विश्व सम्पदा सूचिमा परेको काठमाडौंलाई राम्रो, स्वच्छ, सफा, सुन्दर र सुरक्षित काठमाडौं बनाएर देखाउने भित्रमनदेखि आह्वान गर्न चाहन्छु ।