सार्वजनिक गाडी । सायद तपाईँ यो नामसँग परिचित हुनुहुन्छ । तर, नाम लिन पनि चाहनुहुन्न । तपाईँले चाहेर पनि जीवनमा नपाउन चाहेको सबैभन्दा ठूलो सास्ती होला, सार्वजनिक गाडीको यात्रा । जुन शब्दमा कसरी व्यक्त गर्नू ? तर, पनि गर्नैपर्छ । आखिर काठमाडौँ खाल्डोको आधा दैनिकी त सार्वजनिक गाडीको यात्रामै जो बित्छ ।

त्यसमध्ये भनिएको, लेखिएको, देखिएको, सुनिएको र सुनाइएको सबैभन्दा चर्को माग आरक्षण सिटबारे केही लेख्न मन लाग्यो । जब तपाईं गाडी चढनु हुन्छ । स्पष्ट शब्दमा देख्नुहुन्छ, दुई वटा अशक्त सिट, दुई ओटा महिला सिट । अलि पर आँखा लगाउने हो भने दुई ओटा ज्येष्ठ नागरिक सिट लेखिएकै हुन्छ ।

तर, अक्षरस पालनाको लागि होइन । ती केवल लेख्नका लागि लेखिएका हुन् । अर्थात देखाउनका लागि लेखिएकै हुनुपर्छ। आजकाल मलाई यस्तै लाग्छ । यो भन्दा फरक भए पो लाग्नु र लेख्नू ।

महिला सिट लेखिएको सिटमा कस्तो महिला बस्ने भन्ने कुनै मापदण्ड सरकारले तोकेको छैन । तर महिलाकै मनलाग्दी मापदण्ड हरेक यात्रा गर्दा झेलेकी छु ।

महिला सिटमा १६ वर्षे युवतीको सवार हुन्छ । खास महिला एक डण्डी समातेर ठिंग । ५५ वर्षको महिला गाडी चढ्दा त्यो सिट खाली हुँदैन । बरु ठूला आँखाले कसैले भन्ला भनेर तिनै १६ वर्षीय युवतीको चनाखो अनुहार देखिन्छ । कसले बोल्नु ? किन बोल्नु ? सार्वजनिक गाडी बोल्नेका लागि हो र ? मनलाग्दी जो छ । तै चुप । मै चुप । चुपचाप ।

महिला सिटकै विपरित साइडमा हुन्छ, अशक्त सिट । यो पनि उमेर र अशक्तका लागि रिजर्भ सिट हो । तर, सार्वजनिक गाडीमा त्यो एकादेशको कथा हो । जो पहिला आयो, थ्याच्चै बस्यो । यही हो, नेपालमा रिजर्भको नेपाली भर्सन ।

कुनै गाडीमा अलि बुझ्ने जमातको बसोबास भए मात्र । त्यो बुढा र अशक्तले बस्ने सिटमा तन्नेरीको रजाई हुन्छ । त्यसमा पनि चुरोट तान्ने र छाडा बोल्नेको बोलवाला भएका हदम्याद नाघेकावालाहरुको बहुमत । कसले विरोध गर्नू ?

अनि गाडी चढेका हजुरबा भन्न सुहाउने वृद्ध वृद्धा गाडीमा तिरमिराएका आँखा लगाउँछन् ? उनीहरु कसले सिट छोड्दिन्छ र बसौला भनेका हुन्छन् । तर बालक र तन्नेरीले त्यो सिट छाड्दैनन् । बरु आफैँ वृद्ध भएको नक्कली प्रमाण बन्छन् ।

सार्वजनिक गाडीमा मानवता होइन । सिटमा बसेर महान बन्न खोज्ने सोच हावी भएको छ । अनि के तपाई भन्न सक्नुहुन्छ, काठमाडौंका सार्वजनिक यातायात सौहार्दपुर्ण वातावरणमा चलेका छन् ? उत्तर खोज्नै पर्दैन । यो देशमा प्रश्न त कसैले निष्पक्ष भएर सोध्दैन । उत्तरको झन् के आश गर्नू ?

यो त भयो सिटको भागबण्डा । नमिलेको कुरा यति मात्रै कहाँ हो र ? कुरा अझै बाँकी नै छ । गाडीवालाले पछाडी जानुस पछाडी जानुस ठाउँ छ भनेर कराउने आवाजले दिमाग रन्किसक्छ । कोरोनाको बढ्दो संक्रमणले त्यो गाडी भित्र रहदा कुनै असर गर्न सक्दैन ।

किनकी त्यहाँ मास्क होईन पसिना बगेर कोरोनाप्रतिरोधी बनेको हुन्छ । दुबैतिरको सिटको बिचमा रहेको कोलोनीमा दुई लाइन उभिएर यात्रा गर्नु पर्दा पीडा होइन, आनन्द मान्ने बानी मेरो मात्रै होइन, सबै नेपाल यातायात भुक्तभोगीको हो ।

आरक्षण सिट त केवल देखाउनको लागि राखिएको हो हात्तीको दाँत हो भन्छु । जसको निगरानी न ट्राफिक प्रहरीले गर्छ । न त व्यवसायी समिति र यात्रु समिति । गाडी खलासीको काम त त्यो आरक्षण सिटलाई देखाएर सरकारलाई गाली गर्नमै बित्छ । अर्थात यात्रुलाई थर्काउँदैमा । त्यसमाथि भाडा त उठाउनैपर्यो । त्यसमा पनि विद्यार्थी परिचयपत्रदेखि अरु परिचयपत्रलाई नक्कली भन्दै थर्काउँदै गरेर ।

सार्वजनिक यात्रा गर्ने निजी मान्छेका पीडा यति मात्रै छैनन् । सार्वजनिक गाडीमा हिड्दा यस्तो पोशाक लगाउने भन्ने कुनै मापदण्ड पनि हुदैन । हुने कुरा पनि भएन । नेपाल जस्तो देशमा ।

तपाईले पनि पक्कै महसुस गर्नु भएको छ होला । छोपिने भन्दा देखिने भाग धेरै हुन्छ । भर्खरका किशोराअवस्थामा लागेका युवतीको त झन् के कुरा गर्नू ?

हर्ट एण्ड सेक्सी देखिने होडबाजीमा उनीहरु नांगिन मात्रै बाँकी हुन्छ । यसलाई हामी स्वतन्त्रता भन्छौँ । शब्द जति गर्विलो छ । व्यवहार त्यति खर्चिलो र भड्किलो पनि छ ।

त्यसमाथि सार्वजनिक गाडीमा एक भाग शरीर ढाकेर दुई भाग देखाएकी युवती इंिग्लस शब्द सापटी लिएर भन्छिन्, ‘ओ हेल्लो, डन्ट टचमी ओके !

सबैको ध्यान त्यतै जान्छ । सवाल छुनुको होइन । शरीर छुनुको बन्छ । सार्वजनिक गाडीमा एकले अर्कोसँग नछोएरै यात्रा गर्न असम्भव छ ।

त्यसलाई संयमित बनाउने आफ्नो दायित्व हो । तर संयमित शब्दमा छ । व्यवहारमा संक्रमित हुनैपर्छ । कोरोना कालमा आफू मात्रै होइन, अरुलाई पनि बनाउनैपर्छ । बनाउने नाम हो, सार्वजनिक गाडी । निजी यात्रु ।

परिवर्तनको नामले अराजकता निम्त्याइरहेको महसुस सजिलै गर्न सक्छौँ । अराजक परिवर्तनले विकास होइन, विकृति मात्रै भित्र्याएको छ । अनि हामी भन्छौँ, देश किन बिग्रियो ?

हो, साच्ँचै देश बिगारेको नेताले मात्रै होइन, तपाई हामी जस्तै परिवर्तनको नाममा अराजक गतिविधि गर्नेले पनि हो । तपाई हामी जस्तै परिवर्तनको नाममा आफु नांगिने प्रवृत्तिले पनि हो ।

तपाई हामी जस्तै नेताको अन्धभतm भएर भोट हाल्ने प्रवृत्तिले पनि हो । राम्रोलाई राम्रो भन्न नसकेर हाम्रोलाई राम्रो भन्ने प्रवृत्तिले पनि देश बिग्रेको हो । जसले गर्दा देश बनाउने होइन, देश सिध्याउने व्यक्तिलाई सत्तामा पुर्याउँछौँ । त्यसको उपज पनि अहिले हामीले नै भोगिरहेका छौं ।

तर पनि भन्न सक्दैनौँ, परिवर्तनको नामले अराजकता निम्त्यायो । अराजकताले विकास होइन, विकृति भित्र्यायो ।

फेरि हामी नै भन्छौँ देश बिग्रियो !