बजेटमा सबै राम्रा मात्र कुराहरु योजनाहरु हुन्छन् भन्ने हुँदैन । कतिपय नराम्रा कुराहरु र योजनाहरु पनि हुन्छन् । त्यसैले मुख्य कुरा आजको संकट विरासतबाट सुरु भएको भन्ने सुन्नमा पाइन्छ । तर, त्यो होइन । किनकी तेलको मूल्यवृद्धि विरासतबाट आएको छैन ।

हिजो आज यो विभिन्न टेक्नोलोजीको विकासको कारणले गत वर्षको रेमिट्यान्स र यो वर्षको रेमिट्यान्सलाई हेर्दा बढेको छ । तर एउटा आइटी इन्जिनियरले राजश्व विभागमा गएर आज नेपालमा इन्टरनेटमार्फत जुुवा १ अर्ब खेलिन्छ भने हामी त्यसलाई ट्रयाक गर्न सक्छौँ । दोश्रो यो क्रिप्टोकरेन्सी कारोबार १० लाख बराबरको कारोबार हुन्छ । त्यस्तो एउटा मान्छेलाई मोनिटर गर्दा एउटा मान्छेलाई झन्डै १० लाख पाउँछन्।

त्यस्ता मान्छेहरु नेपालमा दैनिक १० हजार जति छन् । यो कानुन विपरित भएको भनेर एउटा फाइल अर्थमन्त्रालयमा बुझाइयो । २० दिन पछि राष्ट्र बैंकको स्वीकृत लिनुपर्ने भनेर अर्थ मन्त्रालयले भन्यो । यस्तो अवस्थामा प्रविधिलाई प्रयोग गरेर मान्छे धेरै फास्ट भैसक्यो । तर, राज्य चाहिँ त्यसलाई अन्देखा गरेर अरु अरु अनुमान गरिरहेको छ । त्यसकारण त्यो तहको जनशक्ति ठाउँ ठाउँमा चाहियो ।

आइटी इन्जिनियरहरु यसरि जुन हिसाबले म्यानुपुलेट भैराखेको छ । हामीले त्यसलाई ट्रयाक गर्ने हो भने हामीले राज्यको २ अर्बको यो महिनामा बचाईदिन्छौँ भन्छन् । र, राजश्व विभागले त्यो इन्जिनियरलाई तपाई अधिकृत बराबरको जागिर खानुस नियुक्ति दिन्छौँ भनेछ तर उसले मानेन । राजनीतिक रुपमा म सहयोग गर्छु तिमी राम्रो काम गर भन्यो भने उसले गर्दछ ।

त्यसैले सार्वजनिक ऋण हाम्रो बढिरहेको छ । त्यो ऋण घट्नेवाला छैन । लिएको जति ऋण व्यापारमा जान्छ । त्यसले न उत्पादन बढाउँछ, न रोजगारी बढाउँछ । यस्तो अवस्थामा तरलताको अभाव देखाउछ बैंकले, अहिले पनि झन्डै १ खर्ब ऋण चालु आर्थिक वर्षमा उठाउँदै छौँ । हेटौडा कपडा उद्योगमा केहि पनि छैन । अस्तिपञ्जर मात्र हो । अनि यो नीतिले कहिले आउँछ कपडा र कहिले प्रयोग गर्ने । १० करोड युनिटभन्दा बढि खपत गर्नेले मात्र अनुदान पाउने भनेपछि उद्योग चल्न सकेका छैनन् ।

विद्युतीय चुलो पहिला त हामी त्यो पूर्वाधारमा नै छैनौँ । त्यसको लागि पूर्वाधारको विकास हुनु पर्याे । र, त्यसको लागि हाम्रो अर्थमन्त्रीले ५ खर्ब चाहिन्छ भन्नु भएको थियोे । विदेशबाट आउने सामग्रीमा ९० प्रतिशत छुट दिएपछि यहाँका ६ अर्ब लगानीकर्ता के हुन्छ ? उद्योग धन्दाको निम्ती दिएको जमिन टाट पल्टियो भने सबै बेचेर दिने भनेको त्यसैले सबै त्यतै गएका छन् । जति गरे पनि नीति बनाए पनि त्यसलाई कार्यान्वयन गर्न कहिल्यै लागेनौँ । यो बजेट सबैभन्दा खराब बजेट हो भन्ने दिशातिर न जाओस् ।

(आइएसएसआरले आयोजना गरेको ‘अर्थतन्त्रको आयाम’ शीर्षकमा विश्लेषक कृष्णप्रसाद दाहालले राखेको धारणाको सम्पादित अंश)

(प्रस्तुती : पुष्पाञ्जली बस्नेत)