कुनै एक गाउँमा एउटा कुटी थियो । कुटीमा आफ्ना शिष्यसहित एक महात्मा बस्ने गर्थे । एक दिन बिहानको समयमा महात्मा कुटीको बाहिर बसिरहेका थिए ।

सोही समयमा घोडामा सवार एक व्यक्ति त्यही कुटी अगाडि आएर अडिए र महात्मालाई भने– ‘महात्माजी म आफू बसिरहेको गाउँ छाडेर यस गाउँमा बस्ने निर्णयका साथ आएको छु । म त्यो गाउँ छाडेर यस गाउँमा बस्न चाहन्छु । के तपाई मलाई यो गाउँका मानिस कस्ता छन् बताइ दिन सक्नुहुन्छ ?’

महात्माले नम्र स्वरमा भने– अवश्य पनि म यस गाउँका मानिसका बारेमा बताउन सक्छु । तर मलाई यो भन कि तिमी जुन गाउँ छाडेर यहाँ आएका छौ ? त्यस गाउँका मानिस कस्ता थिए ?

ती व्यक्तिले भने– ‘यसको जरुरत किन पर्‍यो र ! त्यो गाउँका मानिसका बारेमा यहाँलाई बताएर के फाइदा ?

महात्माले फेरि दोहोर्‍याएर भने– ‘तिमीले त्यस गाउँका मानिसका बारेमा बताउन जरुरी छ । जबसम्म तिमीले त्यस गाउँका मानिसका बारेमा केही बताउँदैनौ तबसम्म तिम्रो प्रश्नको जवाफ दिन म असमर्थ छु ।’

महात्माको अडान पछि ती व्यक्तिले भने– ‘त्यो गाउँका मानिसको कुरै नगर्नुहोस् । म तिनीहरूको नाम पनि लिन चाहन्न । त्यहाँका मानिसहरू साह्रै नै दुष्ट छन् । उनीहरूलाई सम्झिँदा मेरो हृदयमा घृणा जागेर आउँछ ।

यति सुनेपछि ती महात्माले भने– ‘मित्र ! तिमी कुनै अर्को गाउँमा जाउ, यो गाउँका मानिस तिमीले छाडेर आएका गाउँका मानिसभन्दा पनि धेरै दुष्ट छन् । त्यसैले यो गाउँ र यहाँका मानिस तिम्रो लागि अनुकूल छैनन् । म ७० वर्षदेखि यस गाउँमा बस्दै आएको छु । म यहाँका मानिसलाई राम्ररी चिन्छु । उनीहरू धेरै दुष्ट छन् । त्यसैले तिमी अर्कै गाउँमा जाउ ।’

जब ती व्यक्ति त्यहाँबाट हिँडे त्यसको केही समय पछि एक बयलगाडा तिनै महात्माको कुटी अगाडि आएर रोकियो । जसमा एउटा परिवार सवार थियो । बयलगाडाबाट ओर्लिएर एक व्यक्तिले महात्मालाई पहिलेकै व्यक्तिले झैँ सोधे– ‘ महात्माजी ! म लगायत मेरो परिवार पहिलेदेखि बस्दै आएको गाउँ छाडेर यस गाउँमा बस्ने निर्णयका साथ आएका छौँ । हामीलाई यो बताइदिनुस् की यो गाउँका मानिस कस्ता छन् ?

यी व्यक्तिलाई पनि महात्माले त्यही प्रश्न गरे, जुन पहिलो व्यक्तिलाई गरेका थिए । मलाई यो बताउ कि तिमी जुन गाउँ छाडेर आएका छौ, ती गाउँका मानिस कस्ता थिए ?

ती व्यक्तिले भने– ‘म जुन गाउँ छाडेर आएको छु, त्यस गाउँका मानिस सम्झिँदा हृदय आनन्दित हुन्छ । हृदय स्नेहले भरिएर आउँछ, उनीहरूलाई छोडेर आउनु पर्दा आँखा रसाइरहेका छन् । त्यस गाउँका जस्ता असल, दानी र पुण्यात्मा मानिस यस पृथ्वीमा सायदै अन्त कहीँ नहोलान् । उनीहरूलाई छोडेर हिँड्नु परेकोमा चित्त दुःखी रहेको छ ।’

यो सुनेर ती महात्माले भने– ‘आउ बस । तिमीलाई यो गाउँमा स्वागत छ । तिमी जुन गाउँका मानिस छाडेर आएका छौ, ती भन्दा हजारौँ गुणा बढी असल र सहृदयी मानिस छन् यस गाउँमा । यस गाउँका जस्ता सज्जन मानिस सायद अन्यत्र पाउन मुस्किल छ ।’

गाउँ उही थियो, प्रश्न उही थियो तर ती दुई व्यक्तिलाई महात्माले अलगअलग उत्तर दिए ।  महात्माको जवाफ सुनेर छेउमा बसिरहेका शिष्यले आश्चर्य मानेर महात्मालाई सोधे– ‘गुरुवर ! यी दुई व्यक्तिले हजुरलाई एउटै प्रश्न गरे । तर हजुरले दुवैलाई फरकफरक जवाफ दिनुभयो ? आखिर किन यस्तो ?

त्यसपछि महात्माले भने– ‘बाबु ! गाउँ यही हो, उनीहरूको प्रश्न पनि एउटै हो, तर पनि उनीहरूको मानसिकता, मनोवृत्ति र अरूप्रतिको धारणा फरक छ ।’

पहिलो व्यक्ति जहाँ गए पनि उसले सज्जन र असल मानिस पाउन सक्दैन । किनकी उसको भावदृष्टि नै यस्तै छ, ऊ अशान्त छ, अरूका बारेमा सोच्ने उसको धारणा नकारात्मक छ, त्यसैले उ जतिसुकै गाउँ चहारे पनि असल मानिस पाउन सक्दैन ।

दोस्रो व्यक्ति जहाँ गए पनि उसले असल र सज्जन मानिसमात्रै पाउँछ । किनकी उसको भावदृष्टि सकारात्मक छ, शान्त छ, उसले कुनै पनि चिजलाई नराम्रो देख्दैन ।

त्यसैले तिमी जस्तो छौ, तिमीले अरूलाई जस्तो व्यवहार गर्छौ, तिमीले पनि त्यस्तै पाउने हो । संसारलाई जस्तो आँखाले हेरिन्छ त्यस्तै देखिन्छ । त्यसैले भनिन्छ नि ! आफू भलो त जगत भलो !