आज हरिशयनी एकादशी अर्थात् तुलसी रोप्ने दिन । हिन्दु धर्मावलम्बीहरूले घरघरमा बनाइएका मठमा तुलसीको बिरुवा रोप्ने परम्परा छ ।
भगवान् श्रीकृष्णको प्रिय वनस्पति मानिने तुलसीको बिरुवा अत्यन्तै पवित्र मानिन्छ । परापूर्व कालदेखि नै धार्मिकसँगै रुघाखोकी जस्ता धेरै बिरामीहरूको उपचारमा प्रयोग हुने तुलसीमा धेरै किसिमका औषधीय गुण रहेको आधुनिक चिकित्सा विज्ञानले पनि पुष्टि गरेको छ ।
तुलसीका पातमा रुघाखोकी, पेट दुखाइ, आँखाका समस्या, मधुमेह, कोलेस्ट्रोल, क्यान्सरविरुद्ध सहयोगी तत्त्व पनि पाइएकोले क्यान्सरजस्ता गम्भीर रोगको जोखिम घटाउने सम्भावना देखिएको छ ।
तुलसीको महत्त्व र स्वास्थ्य
सिंहदरबार वैद्यखानामा कार्यरत डा. हरिदेव यादव भन्छन् तुलसी आयुर्वेदको एकदमै उपयोगी जडीबुटी हो । जसको पात, जरा, र यसको बीउ, डाँठ लगायत सबैको आ आफ्नै महत्त्व रहेको छ ।
तुलसीमा एन्टिअक्सिडेन्ट र एन्टिब्याक्टेरियल गुण हुन्छन्, जसले शरीरको रोगसँग लड्ने क्षमता बढाउनुका साथै नियमित तुलसीको पात सेवन गर्दा रुघाखोकी, दम, ज्वरो, एलर्जी जस्ता समस्यामा अत्यन्तै उपयोगी हुने डा. यादवले बताए ।
‘त्यस्तै यसको फूल अर्थात् बीउले पाचन, ग्यास, अपच, पेट फुल्ने जस्ता समस्या तथा पुरुषहरूको प्रजनन क्षमता बढाउन सहयोग गर्छ’ उनले भने । डा. यादवका अनुसार कुनै पुरुषमा शुक्रकिटको कमी छ भने तुलसीको बीउलाई मिस्रीसँग मिसाएर खायो भने शुक्रकिट बढाउन मद्दत गर्दछ ।
तनाव र मानसिक स्वास्थ्य तथा तुलसीको लेप वा रसले छालामा भएको फोका, डण्डीफोर, एलर्जी आदि निको पार्न सहयोग पुग्ने उनको भनाइ छ ।
त्यस्तै तुलसीको जरामा पनि विभिन्न औषधीय गुणहरू रहेको डा. यादव बताउँछन् ।
तुलसीको धार्मिक महत्त्व
त्यस्तै जुन स्थानमा तुलसी रोपिएको छ त्यो ठाउँमा विषालु सर्प लगायत मानव स्वास्थ्यमा असर गर्ने खालका किरा फटेङ्ग्राहरू आउँदैनन् भन्ने विश्वासका कारण पनि वर्षायाममा घरको आँगनमा तुलसी रोप्ने परम्परा चलेको उनले बताए ।
त्यस्तै कुनै पूजामा पञ्चामृत बनाउँदा होस् या कसैको देहान्तमा तुलसीको डाँठ काठको रूपमा प्रयोग गर्ने गरिएको पाइन्छ ।
तुलसीको धार्मिक महत्त्व मात्रै नभएर यसमा धेरै औषधीय गुणहरू पाइने भएकाले सबैले आ आफ्नो आँगनमा रोप्दा र दैनिक रूपमा यसको पातको पानी, पातको सेवनले शरीरलाई एकदमै फाइदा हुने डा. यादव बताउँछन् ।
यसको कुनै पनि नकारात्मक पक्ष नभएकाले बालबालिकादेखि बृद्धबृद्धा सबैले यसको प्रयोग सकिने उनले बताए ।
प्रतिक्रिया