काठमाडौं– संयुक्त राज्य अमेरिकाले हिरोशिमा शहरमा ८० वर्षअघि आणविक बम खसालेको थियो । सोही सन्दर्भमा बुधबार बिहान जापानमा मौन प्रार्थना गरिएको छ ।

बीबीसीका अनुसार बुधबारको समारोहमा जापानी प्रधानमन्त्री शिगेरु इशिबा, विश्वभरका अधिकारीहरू र हिरोशिमा शहरका मेयर काजुमी मात्सुई उपस्थित भए ।

मात्सुईले विश्वव्यापी रूपमा ‘सैन्य निर्माणतर्फ बढ्दो प्रवृत्ति… (र) राष्ट्रिय रक्षाको लागि आणविक हतियार आवश्यक छ भन्ने विचार’ विरुद्ध चेतावनी दिए । यो ‘इतिहासका त्रासदीहरूबाट अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले सिक्नुपर्छ भन्ने पाठको स्पष्ट उपेक्षा’ भएको उनले बताए ।

हिरोशिमा र नागासाकीमा बम खसालियो । जापानले आत्मसमर्पण गरेपछि दोस्रो विश्वयुद्ध समाप्त भयो ।
आणबिक बमको तत्काल विस्फोट, आगजनी र विकिरणजन्य रोगबाट दुई लाख बढी मानिसहरूले ज्यान गुमाएका थिए ।

हतियारको विरासतले आज पनि बाँचेकाहरूलाई सताइरहन्छ

‘मेरो बुबा विस्फोटबाट नराम्ररी जलेर दृष्टिविहीन हुनुभयो । उहाँको शरीरबाट छाला झुन्डिएको थियो । उहाँले मेरो हात पनि समात्न सक्नुभएन,’ हिरोशिमाबाट बाँचेका शिङ्गो नाइतोले बीबीसीसँगको कुराकानीमा भने, ‘उहाँ छ वर्षको हुनुहुन्थ्यो जब उहाँको शहरमा बम प्रहार भयो र उहाँका बुबा र दुई साना भाइबहिनीको मृत्यु भयो ।’

नाइतोले हिरोशिमाका विद्यार्थीहरूको समूहसँग आफ्नो कथा बाँड्दै आएका छन्, जसले उक्त त्रासदीका कारण आफ्ना सम्झनाहरूलाई कलामा परिणत गरिरहेका छन् ।

सन् २०२४ मा, आणविक बमबाट बचेका जापानी समूह निहोन हिडान्क्योले संसारलाई आणविक हतियारमुक्त गर्ने प्रयासको लागि नोबेल शान्ति पुरस्कार जिते ।

बुधबार एक भाषणमा मेयर मात्सुईले आणविक हतियारको फैलावट रोक्न र आणविक ऊर्जाको शान्तिपूर्ण प्रयोगलाई प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले गरिएको आणविक अप्रसार सन्धि ‘अकार्यक्षमताको संघारमा’ रहेको बताए ।

उनले जापानी सरकारलाई आणविक हतियार निषेध सन्धिलाई अनुमोदन गर्न पनि आह्वान गरे । यो सन् २०२१ मा लागू भएको आणविक हतियार प्रतिबन्ध लगाउने अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौता हो ।

७० भन्दा बढी देशहरूले यो सन्धिलाई अनुमोदन गरेका छन्, तर अमेरिका र रुस जस्ता आणविक शक्तिहरूले आणविक शस्त्रागारहरूको निवारक कार्यलाई औंल्याउँदै यसको विरोध गरेका छन् ।

जापानले पनि यस्तो प्रतिबन्धलाई अस्वीकार गरेको छ । र, तर्क गरेको छ कि अमेरिकी आणविक हतियारहरूले आफ्नो सुरक्षा बढाएको छ ।

जापानमा आणविक मुद्दा विभाजनकारी छ । शान्ति स्मारक पार्कतिर जाने सडकहरूमा आणविक हतियार उन्मूलनको लागि आह्वान गर्दै विरोध प्रदर्शनहरू भए ।

विकिरणको जोखिमबाट धेरै क्यान्सरबाट पीडित र परमाणु बमबाट बचेका सातोशी तनाकाले भने, ‘आज गाजा र युक्रेनमा भएको रक्तपात देख्दा आफ्नै पीडाको कल्पना आउँछ ।’

‘भग्नावशेषका पहाडहरू, ध्वस्त शहरहरू, आतङ्कित भएर भागिरहेका बालबालिका र महिलाहरू देख्दा, यी सबैले मैले भोगेको अनुभवको सम्झना दिलाउँछ,’ उनले बीबीसीसँगको कुराकानीमा भने, ‘हामी आणविक हतियारहरूको साथ बाँचिरहेका छौं जसले मानवतालाई धेरै पटक मेटाउन सक्छ ।’

‘सबैभन्दा जरुरी प्राथमिकता आणविक हतियारधारी देशका नेताहरूलाई दबाब दिनु हो । विश्वका जनताले अझ बढी आक्रोशित हुनुपर्छ, आफ्नो आवाज अझ ठूलो स्वरमा उठाउनुपर्छ र व्यापक कारबाही गर्नुपर्छ ।’