काठमाडौं– अहिले भारतको आर्थिक विकास तीव्र गतिमा भइरहेको छ । जापानलाई पछि पार्दै भारत विश्वको चौथो ठूलो अर्थतन्त्र बनेको छ भने उसको अर्थतन्त्रको आकार चार ट्रिलियन अर्थात् ४० खर्ब अमेरिकी डलर बराबर पुगेको छ । आर्थिक विकाससँगै भारतले पूर्वाधारको क्षेत्रमा पनि दिन दुईगुना रात चारगुनाका गतिमा प्रगति गरिरहेको छ ।

हालै भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भारतको जम्मु कश्मीरमा चेनाब नदीमाथि बनेको विश्वकै अग्लो रेलवे पुलको उद्घाटन गरेका छन् । यस पुलको उचाइ ३५९ मिटर रहेको छ, जुन फ्रान्सको राजधानी पेरिसमा रहेको आइफेल टावरभन्दा २९ मिटर अग्लो हो ।

भारतमा सडक पूर्वाधारको विस्तार पनि तीव्र गतिमा भइरहेको छ । द इकोनोमिस्टका अनुसार सन् २००० मा भारतमा राष्ट्रिय राजमार्ग सञ्जालको लम्बाइ ५२ हजार किलोमिटर रहेको थियो । गत वर्ष यो झण्डै तीन गुणा बढेर एक लाख ४६ हजार किलोमिटर पुगेको छ । यसअनुसार भारतले हरेक वर्ष ३ हजार ९ सय किलोमिटर सडक राजमार्ग सञ्जाल विस्तार गरिरहेको छ ।

राष्ट्रिय राजमार्गबाहेक ग्रामीण सडक पूर्वाधारको क्षेत्रमा त भारतमा एक हिसाबको क्रान्ति नै आएको छ । भारतको सडक पारवहन एवम् राजमार्ग मन्त्रालय तथा ग्रामीण विकास मन्त्रालयको तथ्याङ्कका आधारमा द इकोनोमिस्टले उल्लेख गरेअनुसार सन् २००० मा भारतमा ग्रामीण सडक सञ्जालको लम्बाइ ५ लाख ४५ हजार किलोमिटर रहेको थियो ।

अघिल्लो वर्षसम्म भारतले आश्चर्यजनक रूपमा थप ७ लाख ७३ हजार किलोमिटर ग्रामीण सडक सञ्जाल विस्तार गरेको छ । यो भनेको हरेक वर्ष ३३ हजार ५ सय किलोमिटर सडक विस्तार हो । गाउँलाई शहरसँग जोड्न भारत सरकारले सञ्चालन गरेको प्रधानमन्त्री ग्रामीण सडक योजना अनुसार सडक सञ्जालमा प्रगति गर्न सफल भएको हो ।

भारतको सडक परिवहन एवम् यातायातमन्त्री नितिन गड्करीले अबको दुई वर्षभित्र भारतको सडक पूर्वाधार अमेरिकी मापदण्ड समान हुने अपेक्षा गरिएको बताएका छन् । हाल भारतले सडक पूर्वाधारको स्तरोन्नतिमा काम गरिरहेको उनको भनाइ छ । चाँडै यसले सकारात्मक परिणाम ल्याउने र अर्को दुई वर्षभित्र भारतीय सडक पूर्वाधार अमेरिकाको समान हुने उनले बताए ।

कतिपय अवस्थामा अहिले पनि भारतीय पूर्वाधारको अवस्था अमेरिकाभन्दा राम्रो रहेको उनले उल्लेख गरे । भारतीय समाचार संस्था एएनआईसँगको कुराकानीका क्रममा उनले यस्तो दाबी गरेका हुन् । उनले भने, ‘अमेरिकाका केही मान्छेले मसँग भेटेका छन् र हाम्रो पूर्वाधार अमेरिकाभन्दा राम्रो भएको बताएका छन् ।’

अब भारत सरकारको योजना सडक सञ्जालमा थप सुधार गरी लजिस्टिक शुल्क घटाउने रहेको बताएका छन् । उनका अनुसार यसअघि लजिस्टिक लागत १६ प्रतिशत रहेको थियो । त्यसलाई घटाएर अहिले ९ प्रतिशतमा सीमित गरिएको छ । अरु मुलुकसँग तुलना गर्दा चीनको लजिस्टिक लागत ८ प्रतिशत रहेको छ । युरोपेली मुलुक र अमेरिकामा भने यस्तो लागत १२ प्रतिशत छ ।

हाल भारतमा सडक पूर्वाधारको क्षेत्रमा विभिन्न कार्यक्रम सञ्चालन भइरहेका छन् । भारतमा हाल २५ वटा ग्रिनफिल्ड द्रुतमार्ग, बन्दरगाहलाई जोड्ने राजमार्ग ३ हजार किलोमिटर विस्तार गर्ने योजना छ । त्यसैगरी, धार्मिक पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न १० खर्ब भारतीय रुपैयाँ बिनियोजन गरिएको छ । 

जम्मु कश्मीरमा सडक सञ्जाल विस्तार गर्न ३६ वटा सुरुङ निर्माण भइरहेको छ, यसमध्ये २३ वटा सुरुङ निर्माण सम्पन्न भइरहेको छ भने अरु केही परियोजना सम्पन्न हुने चरणमा रहेका छन् । त्यस्तै, ३५ वटा मल्टि मोडल लजिस्टिक उद्यान स्थापना हुने चरणमा छ ।

भारत सरकारले आध्यात्मिक गन्तव्य जोड्ने प्रयास पनि गरिरहेको छ । यसका लागि चार धाम तथा बौद्ध सर्किट निर्माणको प्रक्रिया शुरु गरिएको छ । यी सञ्जालका लागि सबै मौसममा सञ्चालन हुनेगरी उच्च गुणस्तरीय सडक निर्माण भइरहेको मन्त्री गडकरीको भनाइ छ ।

यी सब उन्नति प्रगतिको केन्द्रमा सडक परिवहन एवम् यातायातमन्त्री गडकरी छन् । उनकै पहलमा भारतमा पूर्वाधार निर्माणको गति तीव्र रूपमा अघि बढिरहेको छ र सडक सञ्जालको क्षेत्रमा क्रान्ति आएको छ । भारतीय जनता पार्टी भाजपाले सन् २०१४ मा सरकार बनाएयता उनी यसै जिम्मेवारीमा छन् ।

सडक परियोजनाका लागि उनको अनुभव भने नयाँ होइन । यसअघि १९९५ देखि १९९९ सम्म उनले महाराष्ट्र राज्यको सार्वजनिक विकासमन्त्रीका रूपमा काम गरेका थिए । त्यसबेला नै उनले पूर्वाधार परियोजनाको थालनी गर्ने अनुभव बटुलेका थिए । गडकरीको कार्यकालमा भारतको आर्थिक राजधानी मुम्बईमा व्यापक फ्लाईओभर निर्माण भएको थियो । 

यसै उपलब्धिलाई मध्यनजर गर्दै उनलाई ‘फ्लाईओभर–म्यान’ को संज्ञा समेत दिने गरिन्छ । यतिमात्रै होइन, उनले आफ्नो ४ वर्षे कार्यकालका क्रममा ग्रामीण सडक निर्माणलाई तीव्र गतिमा अघि बढाएका थिए । उनी मन्त्री भएका बेला महाराष्ट्रका ९८ प्रतिशत जनता सडक सञ्जालको पहुँचमा पुगेका थिए ।

महाराष्ट्रको मन्त्री हुँदा गडकरीले सञ्चालन गरेको ग्रामीण सडक पहुँच कार्यक्रमले सडक सम्पर्कबाट टाढा रहेका १३ हजार ७ सय ३६ दुर्गम गाउँलाई जोड्ने लक्ष्य राखेको थियो । सडक सञ्जालको पहुँच पुगेसँगै महाराष्ट्र राज्यमा पिछडिएको मानिने विधर्भ क्षेत्रका दुर्गम गाउँहरूमा व्याप्त कुपोषणको समस्या समाधान गर्न मद्दत मिलेको थियो ।

पहिले स्वास्थ्य सेवा, खानेकुरा वा शैक्षिक सुविधाको पहुँच नभएको स्थानमा गडकरीले थालेको परियोजनाका कारण विकासको लहर शुरु भएको थियो । यति मात्रै होइन, महाराष्ट्रमा सार्वजनिक विकासमन्त्रीको रूपमा उनले मुम्बईलाई महाराष्ट्रको अर्को शहर पुणेसम्म जोड्ने द्रुतमार्ग निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए ।

सोही अनुभवका कारण उनलाई तत्कालीन प्रधानमन्त्री अटल विहारी बाजपेयीले राष्ट्रिय राजमार्ग प्राधिकरणको स्थापना गर्ने जिम्मा दिएका थिए । बाजपेयी सरकारले उनलाई राष्ट्रिय ग्रामीण सडक विकास समितिको अध्यक्षको रूपमा नियुक्त गरेको थियो । उनकै सल्लाहमा बाजपेयी सरकारले नयाँ ग्रामीण सडक सम्पर्क परियोजना शुरु गरेको थियो ।

सन् १९५७ मा विधर्भ क्षेत्रको नागपुर शहरमा जन्मेका गडकरीले आफ्नो गृहनगरको विकासमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाएका छन् । उनको पहलका कारण नागपुरमा जलसंरक्षण परियोजना, ऊर्जा केन्द्र निर्माण परियोजना, मेट्रो रेल परियोजना, फ्लाइओभर निर्माणजस्ता परियोजना अघि बढिरहेका छन् । त्यसबाहेक उनको पहलका कारण नागपुर महाराष्ट्र र भारतको खेलकुद, सांस्कृतिक तथा औद्योगिक क्षेत्रको रूपमा विकास भइरहेको छ ।

पूर्वाधार र विकासका परियोजनाबाहेक गडकरीले कृषि क्षेत्रको विकासमा पनि योगदान गरेका छन् । आफैँ किसान परिवारबाट राजनीतिमा आएका गडकरीले कृषि क्षेत्रमा जल व्यवस्थापन, नवीन प्रविधिको प्रयोग र सौर्य ऊर्जामार्फत् आधुनिकीकरणको थालनी गरेका छन् । सोही कारण किसान आत्महत्याका लागि बदनाम विधर्भ क्षेत्रमा यस्ता घटना कम हुँदै आएका छन् ।

कृषक परिवारमा जन्मेका गडकरी युवावस्थादेखि नै भारतको सांस्कृतिक संगठन राष्ट्रिय स्वयंसेवक संघ (आरएसएस) प्रति आकर्षित भएका थिए । तत्कालीन प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले सन् १९७५ मा आपतकाल लागू गरेपछि उनको जीवन बदलियो । त्यसपछि उनी सबै काम छाडेर राजनीतिमा लागे ।

नागपुर विश्वविद्यालयमा उच्च शिक्षा अध्ययनका क्रममा उनी सन् १९७६ मा भाजपाको अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद् (एबीभीपी) मा आबद्ध भए । उनी भाजपाको युवा शाखा भारतीय जनता युवा मोर्चामा सामेल भए । पछि उनी २३ वर्षको उमेरमै भारतीय जनता युवा मोर्चाको अध्यक्ष बनेका थिए ।

शिक्षाको कुरा गर्दा गडकरीले एमकम, एलएलबी र डिप्लोमा इन बिजनेस म्यानेजमेन्ट (डीबीएम) अध्ययन गरेका छन् । उनी पहिलो पटक महाराष्ट्रको विधान परिषदमा १९८९ मा निर्वाचित भएका थिए । यद्यपि त्यसअघि उनले १९८३ मा पनि चुनावमा सहभागिता जनाएका थिए । यद्यपि उनी पराजित हुन पुगेका थिए ।
महाराष्ट्रको सार्वजनिक विकासमन्त्रीको कार्यकालपछि उनले १९९९ देखि २००५ सम्म महाराष्ट्र विधान परिषदमा विपक्षी दलको नेताको जिम्मेवारीमा थिए । उनी २००९ सम्म महाराष्ट्रको प्रदेश भाजपा अध्यक्ष थिए । सन् २००९ मा उनी भाजपाको राष्ट्रिय अध्यक्ष बन्न सफल भए । उनले यस जिम्मेवारी सन् २०१३ सम्म सम्हालेका थिए ।

उनी अहिले पनि भारतीय राजनीतिमा सक्रिय छन् । त्यसबाहेक उनले सडक परिवहन एवम् यातायातमन्त्रीका रूपमा भारतमा सडक पूर्वाधारको विकासमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएका छन् । उनको कार्यकालमा भारतमा सडक सञ्जाल अझै विस्तार हुने अपेक्षा गरिएको छ । उनको राजनीतिक दर्शन विकास निर्माणसँग जोडिएको छ । 

२१ औँ शताब्दी विकास र निर्माणको युग रहेको उनको मान्यता छ । विकास र निर्माणमा प्रगति भए मात्र बलियो राष्ट्र निर्माण हुने उनको धारणा छ । उनले हरेक काम व्यवस्थित रूपमा पूरा गर्ने नेताको छवि बनाएका छन् । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको मूल नेतृत्व र गडकरीको पहलमा भारतले सडक पूर्वाधारको विकासमा क्रान्ति नै ल्याएको छ ।