काठमाडौं– राजावादीहरुको प्रदर्शनका क्रममा शुक्रबार तीनकुनेमा निकै ठूलो भौतिक एवं मानवीय क्षति भयो । घरभित्र ढुङ्गा प्रहार र आगलागीले ठूलो धनराशी सँगै एक पत्रकारले ज्यानसमेत गुमाए । सडकमा पनि एकजना प्रदर्शनकारीले ज्यान गुमाउनुपर्‍यो ।

निजी घरबाट प्रहरीले अश्रुग्यास प्रहार गर्न थालेपछि आन्दोलनकारीले प्रतिरोध गर्दा उक्त भयानक घटना हुन गएको आयोजक पक्षको तर्क छ ।

आइतबार खबरहबको टिम वास्तविकता बुझ्न खण्डहर बनेको तीनकुनेस्थित उक्त घरमा पुग्दा रियल टाइम (आरटी) आइटी अफिसका कर्मचारीहरु फुटेका सिसा, फर्निचर लगायतका सामान बटुल्दै आफ्नो कार्यालय सफा गरिरहेका भेटिए ।

कार्यालयमा क्षति पुगेर विक्षिप्त बनेका उनीहरुले मिडियासँग खुलेर बोल्न चाहेनन् । शुक्रबारको भयानक परिदृश्यले उनीहरु डरमा थिए । मानसिक रुपमा निकै विक्षिप्त उनीहरुले केहीबेरको कुराकानीपछि त्यो दिन आफूहरुले देखेको कुरा बताउन सहमति जनाए ।

आइटी अफिसकी एक महिला कर्मचारीले शुक्रबार कार्यालमै रहिछन् । उनले उक्त घरमा प्रहरी कोही नदेखेको बताउँदै भनिन्, ‘प्रहरी र आम मान्छेबीच फरक छुट्टयाउने भनेको युनिफर्मले हो । तर, यो भवनमा कुनै पनि युनिफर्मका प्रहरी थिएनन् । यदि सिभिलमा थिए भने हामीले चिन्ने कुरा भएन ।’

आगलागी भएपछि भने प्रहरीले नै आफूहरुलाई उद्धार गरेको बताउँदै भनिन्, ‘उद्धार गर्ने प्रहरीहरु युनिफर्म लगाएका थिए ।’

कार्यालय अगाडिको भागको सिसा सबै फुटेको थियो भने मोबाइल र ल्यापटपसमेत चोरी भएको थियो । उनले खबरहबसँग भनिन्, ‘कति क्षति भयो भनेर अहिले नै भन्न मिल्दैन ।’

आगो लागेपछि मात्रै प्रहरी प्रवेश गरेका हुन् : यादव

उक्त भवनभित्रको सिटी अस्पताल पनि रहेछ । राजावादीको निशानाबाट अस्पतालसमेत जोगिएन ।

आइतबार अस्पतालमा भेटिए डा. विवेक यादव । शुक्रबारको घटनाका प्रत्यक्षदर्शी उनले आगो लागेपछि मात्रै प्रहरीहरु भवनभित्र पसेको बताए । खबरहबसँग कुरा गर्दै उनले भने, ‘प्रहरीहरु आगो लागेपछि मात्रै भवनमा प्रवेश गरेका थिए । त्योभन्दा अगाडि यहाँ प्रहरी थिएनन् । तर, पल्लो भवनको माथि प्रहरी थिए भन्ने कुरा अरुले भनेका छन् । साँच्चै हो वा हल्लामात्रै थियो, थाहा भएन ।’

आगो लागेको घरबाट आफूहरुलाई प्रहरीले निकालेको बताउँदै डा. यादवले भने, ‘आन्दोलनकारीलाई प्रहरीले फायरिङ गरेर हाम्रो रेस्क्यु गरे । हामी आफै भिड छिचोलेर भाग्न सक्ने स्थिति थिएन ।’

शुक्रबारको त्रासदी सम्झँदै यादवले भने, ‘हामी चारजना स्टाफ थियौँ । यत्ति ठुला ढुङगा हानेका थिए । हामी भित्र लुक्यौँ । धन्न त्यतिबेला कोही पनि सेवाग्राही थिएनन् । यहाँभित्र आएर लुक्नेहरु धेरै थिए । ढुङ्गा हान्दाहान्दै धुवाँ पुत्ताउन थाल्यो, आँखा पौलन थाल्यो । थाहा भयो कि, भवनमा आगो लागेछ ।’

यादव थप्छन्, ‘पहिले पनि यहाँ आन्दोलन भैरहेको हो । तर, यो हदसम्मको होला भनेर अनुमान थिएन । सेवाग्राहीलाई इमर्जेन्सी पर्न सक्छ । अस्पताल हो २४ आवर खुला रहन्छ ।’

डा. यादवका अनुसार अस्पतालमा ३० लाख भन्दा बढीको क्षति भएको छ । ‘हामी यहाँबाट रेस्क्यु भएर निस्केपछि आन्दोलनकारीहरु छिरे’, यहाँका ल्यापटप, माइक्रोस्कोप, प्लट एनालाइजर, केमिकल, जति पनि ल्याबका सामान थिए, ती सामान र काउण्टरमा भएको सबै पैसासमेत लगे । हामी ज्यान जोखिममा राख्न हुन्न भनेर निस्कियौँ । फ्रिजभित्रको १५ सय भ्याक्सिन पनि छैन ।’

उक्त भवनमा भएको पत्रकार सुरेश रजकको मृत्युप्रति शोक व्यक्त गर्दै डा. यादवले खबरहबसँग भने, ‘यही भवनमा मान्छे जलेर मर्‍यो, अहिले पनि निकै नरमाइलो लागिरहेको छ । नचिनेको भए पनि उनी पत्रकार थिए, यो देशको नागरिक थिए ।’

आगो लागेपछि पर्खाल तोडेर भाग्यौँ : कुरियरका कर्मचारी

जलेको भवनमा कुरियर कार्यालय समेत थियो । त्यहाँ कार्यरत कर्मचारी अमित भट्ट आगो लागेपछि पछाडिबाट पर्खाल तोडेर भागेको बताउँछन् । खबरहबसँग कुरा गर्दै उनले भने, ‘भित्र हामी २५ जना कर्मचारी थियौँ । हामीलाई सामान्य आन्दोलन होला भन्ने थियो । यसरी घरमा आक्रमण नै गर्लान् भन्ने थिएन । जुलुसमा सबैजना रमाएरै हिँडिरहेका थिए । स्टेजमा राष्ट्रिय गीत सुरु मात्रै भएको थियो, अश्रुग्यास प्रहार भयो । गीतसमेत पूरा हुन पाएको थिएन ।’

अमितले घटनाको वर्णन गर्दै भने, ‘अश्रुग्यास आउन थालेपछि हामीले थोरै हावा आवत–जावत गर्न मिल्ने गरी सटर बन्द गर्‍यौँ । सटरमा ढुङगाले हान्दा बम पड्के जसरी कानको जाली फुट्ने गरी आवाज आयो । उनीहरु सटर खोलेर भित्र पस्न खोजिरहेका थिए । तर, हामीले भित्रबाट बल गरेर खोल्न दिएनौं ।’

उनी थप्छन्, ‘जुन आगो लागेको भवन छ, त्यसमा स्टेशनरीको गोदाम थियो । कागज त छिटो जल्छ । हाम्रो सटरभित्र पनि तातो आउन थाल्यो । बस्न नसक्ने भएपछि पछाडिको पर्खाल फुटाएर हामी भाग्यौं ।’

आन्दोलनमा लुट्ने हिसाबले नै केही झुण्ड घरभित्र प्रवेश गरेको अमितको ठम्याइ छ । उनले खबरहबसँग भने, ‘लुटपाट गर्नेहरु भिडभाडलाई रोज्छन् । सार्वजनिक बसको भिड वा कुनै मेला उत्सवको भिड रोज्छन् । त्यस्तै चोरहरुले आन्दोलनको भिडलाई पनि प्रयोग गर्ने रहेछन् । नत्र, यत्रो आन्दोलनमा व्यवस्था परिवर्तन गर्छु भनेर हिँडेको योद्धाले पसल वा कार्यालयको सामान चोरेर पक्कै भाग्दैन ।’

आगो लागेको भवनमा प्रहरी नभए पनि पछाडिका भवनहरुमा प्रहरी तैनाथ रहेको अमितको दाबी छ । ‘प्रहरी सडकमै बसेर हानेको भए, यो क्षति हुँदैनथ्यो । तर प्रहरीले घरमाथिबाट हान्न थालेपछि यो विध्वंस भयो । यही घरमा त प्रहरी थिएनन् तर पछाडिका अरु घरमा प्रहरी थिए ।’

विरोध कार्यक्रमलाई सामान्य मान्नु सरकारको गल्ती

खोटाङका रोशन आचार्यले विरोध कार्यक्रमलाई सरकारले सामान्य मान्दा भयानक दुर्घटना भएको गुनासो गरे । अध्ययनसँगै सुविसु इन्टरनेटमा काम गर्ने उनी शुक्रबार नेटको काम गर्न तीनकुनेमै थिए । उनले खबरहबसँग भने, ‘म देशलाई माया गर्ने नागरिक हो । भौतिक क्षति पनि हुनुहुँदैनथ्यो तर हामीले मान्छेसमेत गुमायौँ । हाम्रै आँखा अगाडि उनी जले, तर सडकमा भएका कसैले चुइँक्क थाहा पाएनौँ । यस्तो मृत्यु कसरी सम्भव छ ?

रोशन भन्छन्, ‘आन्दोलन चलिरहँदा हामी सडकस्थित पोलमा काम गर्दै थियौँ । आन्दोलनकारीले ढुङगा हाने । त्यो दिन तीनकुने आसपासको क्षेत्र बन्द गर्नुपर्ने थियो । सटरहरु बन्द भएको भए घरमा न प्रहरी न त आन्दोलनकारीले नै प्रवेश पाउने थिए । यसरी मान्छे जलाउन सम्भव हुन्थेन । जलाए पनि अरुले निभाउन सक्थे ।’

रोयल ब्याङ्केटमा पनि आगो लगाएका थिए

तीनकुनेमा रहेको रोयल इभेन्ट्स ब्याङ्केटका सञ्चालक गणेश ढकालका अनुसार एक करोड रुपैयाँ भन्दा माथिको क्षति भएको छ । खबरहबसँग कुरा गर्दै उनले भने,‘यकिन क्षतिको विवरण एकाउन्टेन्टले तयार पार्दैछन् । तर, अनुमानित हाम्रो होटलको एक करोड रुपैयाँ भन्दा माथिको क्षति भएको छ ।’

निजीघरमा भएको आगलागीबारे बताउँदै ढकालले भने, ‘उक्त घरमा आगलागी हुँदा म पारिपट्टि थिएँ । हाम्रो होटलमा पनि आगो लगाएका थिए । तर, उत्तिखेरै सशस्त्र प्रहरीले हाम्रो होटलको आगो निभायो । १० मिनेट मात्रै ढिला गरिएको थियो भने, यो होटल सबै सकिन्थ्यो ।’

‘विगत ३३ वर्षदेखि सेफको काम गर्दै आएका ढकालले लामो समयको व्यवसायिक यात्रामा होटल खोल्नेसम्मको हिम्मत गरेपछि जन्मिएको हो रोयल इभेन्ट्स ब्याङ्केट । १० वर्षयता उनले तीनकुनेमा आफ्नै होटल सञ्चालन गर्दै आएका हुन् । तर, अहिलेसम्म यस्तो त्रासदी भोग्नुपरेको थिएन ।

विगतका दिनहरुमा जस्तै शुक्रबार आन्दोलनको दिन होटल खुल्लै थियो । तर, पहिलेभन्दा फरक ढंगको आन्दोलन हुन सक्ने उनले आकलन गरेका थिए । त्यसकारण अगाडिको ढोका बन्द गरिएको थियो । ढकालले खबरहबसँग भने, ‘व्यापार हो मान्छेको भिड हुन्छ भनेपछि खोल्नैपर्ने हुन्छ । त्यो दिन पनि आगलागी हुनुअघिसम्म निकै राम्रो व्यापार भएको थियो । तर, एकैछिनमा विध्वंश सुरु भयो ।’

ढकाल भन्छन्, ‘हाम्रा २५ जना स्टाफ थिए । आगो लागेपछि स्टाफलाई पछाडिको ढोकाबाट भगायौं । अगाडिको सिसा, सीसी क्यामेरा, कफी मेसिन लगायत जम्मै सामाग्री फुटाइएका छन् ।’

फ्रिजमा राखिएको बियर र हुस्कीसमेत आन्दोलनकारीले लगेको ढकालले बताए । ‘चोर्नै भनेर पक्कै आएका होइनन्, अगाडि भेटिएका सबै सामान फुटाउनुपर्छ भनेर लागे’ ढकाल भन्छन्, ‘ट्राफिक प्रहरीलाई कुकको ड्रेस लगाएर हामीले होटलमा संरक्षण दियौं । उनीहरुमाथि आक्रमण भइरहेको थियो । नागरिकको हैसियतले ट्राफिक वा नागरिक जो कोहीलाई पनि बचाउनुपर्ने जिम्मेवारी हुन्छ ।’

ब्याङ्केटलाई पहिलेकै अवस्थामा सञ्चालनमा ल्याउन अब १५ दिनजति लाग्ने उनको अनुमान छ । उनी भन्छन्, ‘भौतिक क्षति त छँदैछ, त्यसमाथि अब कति दिन व्यापार गर्न नमिल्ने हो, त्यसको घाटा सबै मैले बेहोर्नुपर्यो । जुलुसको नेतृत्व लिनेको दुरदर्शिता कमजोर हुँदा दुर्घटना हुन गएको हो ।’

शुक्रबारको राजावादीहरुको प्रदर्शन युक्रेनको युद्धभन्दा कम नभएको ढकालको बुझाइ छ । उनी भन्छन्, ‘त्यो विरोध कार्यक्रम युक्रेनको युद्ध जस्तो लाग्यो । कुनै रणभूमि भन्दा फरक थिएन । यता र उताबाट हानाहानको स्थिति थियो । विरोध गरे पनि मानवीय र भौतिक क्षति हुनुहुँदैनथ्यो ।’

यो पनि-
आलोकनगरमा राजावादीको आतंक : घरभित्र झण्डै जलेका पौडेलको वयान