बेलायतमा भ्याक्सिनेसनको पहिलो चरणको कार्यक्रम पूर्णरूपमा सञ्चालन भइरहेको छ । सरकारको भनाइले के दर्शाउँछ भने क्लिनिकलरूपमा असुरक्षित मान्छेहरू छिट्टै सुरक्षाको घेराभित्र आउने छन् ।

गहिरोरूपमा हेर्ने हो भने जोखिमयुक्त मानिसहरू अझै पनि भ्याक्सिनको पहुँचभन्दा बाहिर रहेका देखिन्छन् ।

गत वर्षको अन्त्यतिर जब कोरोना भ्याक्सिन प्रयोगमा आयो, भ्याक्सिन र प्रतिरक्षा प्रणालीको संयुक्त कमिटी (जेसीभीआई)ले क्लिनिकल्ली अत्यन्तै जोखिमपूर्ण अवस्था (सीईभी) का मानिसलाई प्राथमिकता सूचीको छठौँ स्थानमा राख्यो, शारीरिक हिसाबमा कुनै समस्या नरहेका वृद्धवृद्धाभन्दा तल्लो स्थानमा ।

६५ वर्षीय म्याराथन धावकलाई प्राथमिकता सूचीको माथिल्लो स्थानमा राख्दै गर्दा मुटु रोगसँग जुध्दै बाँच्नका लागि अक्सिजन लिने युवकलाई प्राथमिकताको सूचीको तल्लो स्थानमा राख्ने निर्णय गर्‍यो । यो निर्णय आफैँमा रहस्यमय थियो । दबाबपछि सरकारले आफ्नो निर्णय बदलेर सीईभी वर्गका मानिसलाई चौथो स्थानमा राख्ने निर्णय गर्‍यो  ।

दबाबबीच निर्णय गरे पनि सरकारको यो राम्रो काम हो । यसले सबै मान्छेलाई समेट्ने कुरामा भने शंका छ । शारीरिकरूपमा अशक्त युवा व्यक्ति सरकारको सीईभी वर्गमा पर्ने कुरामा शंका गर्न सकिन्छ ।

बच्चासँग बस्ने गरेका काम गर्ने समूहका मानिस पनि वृद्ध अवस्थाका भन्दा बढी जोखिममा बाँच्नु परेको हुन सक्छ । बेलायतको स्वास्थ्य संस्थाले यसै महिना भनेको थियो,  वर्तमान अवस्थाको माग हेर्दा हामीलाई भ्याक्सिनको तीव्र आपूर्तिको आवश्यकता हुन्छ ।

धेरै मानिसले कामबाट निकालिन सक्ने डरसहितको सन्देश पठाउने गरेका छन् । यस्तै भ्याक्सिन लगाउनुअघि नै स्कूल सञ्चालनमा आउने हो कि भन्ने आशंका पनि धेरैले व्यक्त गरेका छन् ।

‘मेरो श्रीमान् ४४ वर्षको हुनुहुन्छ, उहाँ वाथ रोगको विरामी हुनुहुन्छ । उहाँलाई पुनः फेस सेड प्रयोग गरिनेछ भनेर सरकारका तर्फबाट एउटा सन्देश आएको छ’ भन्दै काल्रा नाम गरेकी एक महिलाले मलाई मेल पठाएकी छिन् ।

उनले मेलमा लेखेकी छन्— हाम्रो १० वर्षको छोरो आजदेखि प्राथमिक विद्यालय गए पनि मेरा श्रीमानले आउने कैयौँ दिनसम्म आफ्नै कोठामा ‘फेस सेड’ प्रयोग गर्नु पर्नेछ । हामीले पछिल्लो अंकमाल आज बिहान गरेका थियौँ ।

मेरा श्रीमानकी आमा ७५ वर्षकी हुनुभयो । उहाँ आफ्नो श्रीमानसँग बस्नुहुन्छ तर उहाँहरूलाई यस्तो सेड प्रयोग गर्ने विषयमा केही भनिएको छैन । उहाँले आफ्नो छोराले भन्दा पहिला भ्याक्सिन प्रयोग गर्न पाउनु हुनेछ ।

सुस्त मनस्थितिका मानिसलाई पनि भ्याक्सिन प्रयोगको प्राथमिक सूचीमा राखिनुपर्छ । हाल वृद्धहरू जो केही सिक्न अशक्त छन्, डाउन सिन्ड्रम भएका व्यक्ति र देखिने हिसाबले नै अशक्त रहेका व्यक्तिलाई भ्याक्सिनको प्राथमिक सूचीमा राखिएको छ ।

अशक्त व्यक्तिहरूको मृत्युदर सामान्य मान्छेको तुलनामा ६ गुणाले धेरै छ । सामान्य युवाको तुलनामा अशक्त युवाहरू कोरोनाका कारण ३० गुणा धेरै मर्ने सम्भावना देखिन्छ ।

यसको मतलब मध्यम खालका अशक्त व्यक्तिहरूलाई यो प्राथमिकताको सूचीमा राखिएको छैन । अशक्त व्यक्तिहरूको मृत्युदर सामान्य मान्छेको तुलनामा ६ गुणाले धेरै छ । सामान्य युवाको तुलनामा अशक्त युवाहरू कोरोनाका कारण ३० गुणा धेरै मर्ने सम्भावना देखिन्छ ।

मध्यम खालका अशक्त व्यक्तिहरू जोखिममा छैनन् भन्ने कुनै आधार छैन । एक अध्ययनले के देखाएको छ भने कोरोनाको पहिलो लहरमा निधन हुने अशक्तहरूमा ६५ प्रतिशत मध्यम खालका थिए । वृद्धहरूको तुलनामा केयर सेन्टरमा बस्ने अशक्तहरूको पनि भ्याक्सिनमा समान पहुँच छैन । मन्त्रीले सबै वृद्ध वृद्धालाई भ्याक्सिनको सुविधा प्रदान गर्ने भन्दै गर्दा अशक्त व्यक्तिहरू प्राथमिकताको छठौँ स्थानमा रहेका छन् ।

अशक्त बच्चाहरूलाई भ्याक्सिनको विषयबाट बाहिर राखिएको छ । भ्याक्सिनको प्राथमिकताबाट १६ वर्षभन्दा कम उमेरका मानिसलाई बाहिरै राखिएको छ । यसको अर्थ क्लिनिकलरूपमा जोमिखमा रहेका बच्चाहरू पनि भ्याक्सिनको पहुँचबाट टाढा छन् भन्ने हुन्छ । स्वस्थ नाबालक कोरोनाको जोखिमबाट टाढा रहेको कुरा सत्य हो । यसले मात्रै अशक्त बच्चा भएका अभिभावकलाई आश्वस्त पार्न सक्दैन ।

रेखदेख गर्ने कर्मचारीलाई नै हेरौँ न ! सामाजिक कार्यकर्तालाई भ्याक्सिनको प्राथमिक सूचीमा राखिँदा अशक्त व्यक्तिहरूले व्यक्तिगतरूपमा राखेका रेखदेख कर्मचारीलाई भने भ्याक्सिनको प्राथमिक सूचीबाट बाहिर राखिएको छ ।

अशक्त व्यक्तिहरूको पैरवीपछि सरकारले तलबविना राखिएका रेखदेख कर्मचारीलाई भने भ्याक्सिनको प्राथमिक सूचीमा समावेश गर्‍यो । द च्यारिटी केर्यस बेलायतले मलाई दिएको जानकारी अनुसार सरकारले आफ्नो तथ्यांक ताजगीकरण गर्नुपर्ने आवश्यकता छ ।

हामीले मानिसलाई उनीहरू भ्याक्सिनेसनको पहुँचमा नै छन् भन्ने कुराको आश्वासन दिनुपर्छ । पछिल्ला रिपोर्टहरू अनुसार ९२ वर्षका व्यक्ति भ्याक्सिनका लागि लाइनमा बस्नुपरेको थियो । जाडोमा उनीहरूलाई थप सय माइल टाढा जान भनिएको थियो । यसले वृद्धहरूमा चिन्ता थपिदिएको छ ।

यो अवस्था लाइनमा नै बस्न संघर्ष गर्नुपर्ने अशक्त व्यक्तिहरूका हकमा कम छैन । वृद्ध र अशक्तहरूलाई नजिकैको केन्द्रमा भ्याक्सिन लगाउने वातावरण सिर्जना गर्नुपर्छ । आफ्नो कमजोरीका कारण कोही पछि नपरोस् भन्ने सरकारको लक्ष्य हुनुपर्छ ।

सबै अवस्थाका मानिसले आफ्नो जीवन रक्षा गर्न संघर्ष गर्दै गर्दा भ्याक्सिनको प्राथमिकीकरणको विषयमा बोल्दा असहज लाग्न सक्छ । थोरै काम गरेर सर्वसाधरण मानिसको सहानुभूति प्राप्त गर्न खोज्ने सरकारका लागि भने यो महत्वपूर्ण प्रश्न हो । भ्याक्सिन वितरणको कार्य चलिरहँदा जो मानिस जोखिममा छन्, तिनीहरूले भ्याक्सिनमा पहिला पहुँच पाउनुपर्छ ।

(फ्रान्सिस रयान द गार्जियनकी स्तम्भकार हुन् । फरकरूपमा सक्षम व्यक्तिहरूका विषयमा कलम चलाउने उनी आफू पनि फरक क्षमताकी व्यक्ति हुन् । फेब्रुअरी ३, २०२१ मा द गार्जियनमा प्रकाशित उनको यो लेख खबरहबका लागि पुरुषोत्तम पौडेलले भावानुवाद गरेका हुन् ।)