खाद्यान्न खरिदमा हाम्रो बजेटको राम्रै हिस्सा खर्च हुन्छ । हामी खाद्यान्न खरिद गर्न पसलमा जाँदा कति पैसा खर्च भयो भन्ने खासै हेक्का राख्दैनौँ किनभने खाद्यान्न अत्यावश्यक वस्तु हो । हामीमध्ये धेरैले खाद्यान्नमा गर्नु पर्नेभन्दा धेरै खर्च गरिरहेका हुन्छौँ ।

खाद्यान्नले हाम्रो बजेट कसरी सक्छ पत्तै पाउँदैनौँ भन्छिन् कुमिको लभ, जो पर्सनल फाइन्यान्स वेबसाइट ‘द बजेट मम’ का सञ्चालक हुन् ।

हामीलाई खाद्यान्न बजेट घटाउनु छ भने त्यसका लागि बच्चाको हिँडाइजस्तै विस्तारै विस्तारै गर्नुपर्ने लभको सुझाब छ ।

‘पहिला सानो प्रयास गर्नुहोस् र त्यसलाई बढाउँदै लैजानुहोस् । घटाउने भन्दैमा हजार डलरबाट एकैचोटी चार सय डलरमा झर्ने होइन’, उनी भन्छिन्, ‘यदि हजार डलरको सामान खरिद गर्नुहुन्थ्यो भने पचहत्तर डलर घटाउनुहोस् । तपाई त्यसमा कायम रहन सक्नुभयो भने फेरि पचहत्तर डलर घटाउनुहोस् । यसरी घटाउँदै जाँदा तपाईं आफूलाई आवश्यक पर्ने सही बजेटमा आउनुहुनेछ ।’

घटाउन त घटाउने तर कुन सामानमा ? यहाँ म तपाईंहरूलाई कस्तो खाद्य सामग्री खरिदमा कसरी आफ्नो खर्च कटौती गर्ने भन्ने सल्लाह दिन्छु ।

खरिद गर्नुअघि सूची बनाउनुहोस्

सूचीबिना खाद्यान्न सामग्री खरिद गर्न नजानुहोस् । सामान खरिद गर्दा तपाईंको मनमा पलाउने चञ्चलता रोकथामको उपायका रूपमा सामग्रीको सूचीले हतियारको काम गर्छ । खरिद गर्न निस्किनुअघि के के सामान ल्याउने भन्ने विचार गर्नुहोस् । पसल पुगेपछि एकपटक राम्रोसँग डुल्नुहोस् । यसो गर्दा तपाईंलाई आवश्यक सामान ‘सेल’ छ भने त्यो थाहा हुन्छ ।

‘आफ्नो परिवारको खानाको विषयमा एउटा निश्चित योजना बनाउनुहोस्’, लभ भन्छिन्, ‘त्यसले गर्दा पसल जाँदा खाद्यान्नमा कति खर्च गर्नुपर्छ, पहिला नै निश्चित हुन्छ ।’

पसल जानुअघि आफ्नो भण्डारमा के छ र के छैन, राम्ररी हेर्नुहोस् । घरमा के छ र के छैन भन्ने थाहा भएन भने कहिलेकाहीँ आफूसँग भएकै सामान पनि खरिद गर्ने सम्भावना हुन्छ । त्यसले गर्दा पैसा त खर्च हुन्छ नै, सामान पनि अनावश्यक हुन जान्छ ।

घरमै बस्नुहोस्

सामानको सूची बनाएर मात्रै पुग्दैन । आफूले बनाएको सूचीमा प्रतिबद्ध पनि रहनुहोस् । यसका लागि एउटा उपाय भनेको पसल जान बन्द गर्नु हो । पसलको तुलनामा अनलाइनमा सामान खरिद गर्दा सूचीमा अडिन सहज हुन्छ । अनलाइन खरिद गर्दा तपाईंले कति सामान खरिद गर्नुभयो र त्यसमा कित पैसा सकियो भन्ने थाहा हुन्छ ।

बजेटभन्दा बढी भयो भने सामान हटाउन पनि सकिन्छ । केही खाद्यान्न सामग्री बेच्ने अनलाइन पसलले त घरमै पनि ल्याइदिने व्यवस्था मिलाएका छन् ।

मूल्यका आधारमा मात्रै खरिद नगर्नुहोस्

सस्तोमा सामान मिल्यो भन्दैमा त्यो फाइदाजनक नै हुन्छ भन्ने हुँदैन । सामान खरिद गर्दा प्रतिइकाई कति मूल्य पर्छ, त्यसमा ध्यान दिनुहोस् । यसो गर्दा कुन सामान खरिद गर्दा फाइदा हुन्छ भन्ने पत्ता लाग्छ ।

सबै पसलमा तपाईंलाई के खरिद गर्दा फाइदा हुन्छ भनेर मूल्य टाँसिएको हुँदैन, न त उनीहरूले तपाईंको फाइदाका हिसाबमा सामान खरिद गर्न सुझाब नै दिन्छन् । यस्तो हिसाब हामी आफैँले गर्न सक्छौँ । सामानको तौलअनुसार मूल्य भाग लगाउनुहोस् । यसरी आफूलाई कुन सामान खरिद गर्दा फाइदा हुन्छ, तपाईंले आफैँ पत्ता लगाउन सक्नुहुन्छ ।

खाना आफैँले बनाएर खानुहोस्

धेरै विकल्पबाट एउटा छनोट गर्नुभन्दा खाना नै नपकाउनु सजिलो हुन्छ । तर, सहजता सित्तैमा आउँदैन । काटिएको फलफूल खान सजिलो हुन्छ तर तपाईं पूरै फल आफैँ किनेर टुक्रा पार्नुहुन्छ भने तपाईंले कम पैसामा त्यो फल खान सक्नुहुन्छ ।

बजारबाट मगाएको खाना र आफैँ बनाएको खानामा पनि त्यस्तै हुन्छ । बजारबाट खाना मगाउँदा सजिलो त हुन्छ तर आफूले पकाएको खानाको तुलनामा त्यो महँगो हुन्छ । बेलुका खाना बनाउन ढिलो हुन्छ भन्ने तपाईंलाई पहिले नै थाहा छ भने खाना पकाएर फ्रिजमा राख्न सकिन्छ । यसो गर्दा बाहिरको खाना मगाउँदा लाग्ने खर्च कम गर्न सकिन्छ ।

मोबाइल एप प्रयोग गर्नुहोस्

कोही पनि घरमा कुपन कोट्याएर बस्न चाहँदैन । पहिलाभन्दा अहिले छुट पाउन धेरै सजिलो छ । ठूला पसलहरूले अहिले आफ्नै मोबाइल एप विकास गरेका छन् । एपको प्रयोग गरी सामान खरिद गर्दा निश्चित छुट पाउने व्यवस्था पनि गरिएको हुन्छ । यसरी खरिद गर्दा बजेट पनि बचत हुन्छ ।

पैसा छुट पाउनुहोस्

तपाईंसँग केही पैसा बचत हुँदा त्यसले पक्कै पनि सहयोग पुगको छ । केही बैंकका कार्ड प्रयोग गरेर खाद्यान्न खरिद गर्दा ‘रिवाड पोइन्ट’ प्राप्त गरिन्छ । निश्चित पोइन्ट जम्मा भएपछि त्यसको प्रयोग गरेर आफूलाई आवश्यक पर्ने पोइन्ट बराबरको सामान खरिद गर्न सकिन्छ । ती समान खरिद गर्दा आफूले पैसा तिर्नु पर्दैन ।

(क्याथ्रिन भसेलले सीएनएनमा वित्तीय मामिलामा कलम चलाउँछिन् । जनवरी २८, २०२१ मा सीएनएनमा प्रकाशित उनको यो लेख खबरहबका लागि पुरुषोत्तम पौडेलले भावानुवाद गरेका हुन् ।)