काठमाडौं — मौसममा परिवर्तन हुँदा केटा-केटी, महिला तथा बुढा-पाकाहरुमा एलर्जिको समस्या बढ्न जान्छ । आमा-बाबु मध्ये कुनै एक जनालाई कुनै प्रकारको एलर्जिको समस्या छभने उनीहरुको सन्तानमा पनि एलर्जि हुने संभावना बढिहुन्छ ।

व्यक्ति यदि स्वस्थ्य छभने मात्र उसले राम्रोसँग काम गर्न सक्छ । तर, आजको व्यस्त जीवन शैलीमा साना-तिना कयौं प्रकारका रोगहरुले मानिसलाई हैरान गरिरहेको हुन्छ । बदलिंदो मौसममा एलर्जी हुनु अचकल सामान्य कुरो भईसकेको छ ।

मौसम परिवर्तन हुँदा एलर्जी हुने खतरा बढी हुन्छ । शरीरको ( इम्यून सिस्टम ) प्रतिरोधात्मक क्षमतामा हुने असन्तुलनको कारणले गर्दा मानिसहरु एलर्जीको शिकार हुन्छन् । बदलिंदो मौसममा एलर्जिक राइनाइटिस (नाकको एलर्जी), एलर्जिक अस्थमा (श्वास), स्किन एलर्जी र खाद्य पदार्थको एलर्जि हुनु सामान्य कुरो हो ।

एलर्जिको लक्षण

शरीरमा डाबर आउनु, चिलाउनु, बारम्बार-रुघा लाग्नु, हाच्छु आउनु, आँखा, नाक चिलाउनु, ज्वरोआउनुको साथै शरीरका मांसपेशीहरु दुख्नु, यसका शुरुका लक्षणहरु हुन् ।

यस्तै खाद्य पदार्थबाट हुने एलर्जिमा खाना खाएको केही मिनेट पछि अनुहार चिलाउने, डाबर आउने, औंठ, अनुहार, जिब्रो, घाँटी या शरीरको अन्य भाग सुन्निने , श्वास फेर्न गाह्रो हुने, पेट दुख्ने, पातलो दिशा हुने, बान्ता हुने चक्कर लाग्ने, ब्लड प्रेसर कम हुने, बेहोस भएर लड्ने आदि जस्ता लक्षणहरु देखिन्छन् ।

यस्तो लक्षणहरुको आधारमा नै एलर्जिको पहिचान हुन्छ । यदि अलिकति सावधानी अपनाउने हो र समयमै उपचार गर्ने हो भने सजिलैसित यसरोगबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ ।

मुख्यकारण

एलर्जि हुनुको मुख्य कारणहरुमा प्रदूषण, धूलो-माटो, घास, पराल एवं रुख-पात, बिरुवाको परागकण हो । घरबाट बाहिर निस्किंदा धूलो, धुवाँ र वायुमण्डलमा फैलिएको प्रदूषण मानिसहरुको नाकमा प्रवेश गर्दछ ।

यही एलर्जिक (नाकको म्युकसझिल्लि) को प्रदाह राइनाइटिस को कारण बन्दछ । यसको अलावा कुकुर, बिरालो पाल्ने घरपरिवारमा पनि एलर्जि हुने जोखिम बढि हुन्छ। भुतला हुने जनावरहरु कुकुर, बिरालोको रौं बराबर भुईमा झरिरहन्छ। जुन एलर्जीको कारण बन्दछ ।

जोखिम के हुन्छ ?

– नाकको एलर्जीले साइनसको ऑस्टिया (हड्डिको प्वाल) लाइ बन्द गर्न सक्छ । जुन पछि गएर साइनोसाइटिस् (पिनास) को कारण बन्न सक्छ ।
– यसले नाकभित्र पालिपस (मासुको) डल्लो बनाउन सक्छ ।
– यसले कानको ऑडिटरी ट्यूब (श्रवण) नलिलाई बन्द गर्न सक्छ । जसले गर्दा कानको मध्यभागमा पानी भरिन सक्छ ।
– यस्ता बिरामीहरुमा अस्थमा (दम) हुने जोखिम चार गुणाले बढी हुन्छ ।

कसरी जोगिने ?

१. इन्फेक्शनबाट बच्ने प्रयास गर्ने ।
२. चिसो हावा, धूलो-धुवाँ र ओसिलो ठाउँबाट बच्ने ।
३. घरबाट बाहिर निस्किंदा धूलोको कण नाक भित्र कम से कम मात्रा जाऔस भनेर कोशिस गर्ने ।
४. यदि धूलो-धुवाँ भएको ठाउँमा जानु पर्योभने मास्क या रुमाल राखेर जाने ।
५. घरको पाल्तु जनावर कुकुर, बिरालो आदिको धेरै निजक नजाने ।
६. घर या कार्यालयमा जहाँ ओसिलो छ, त्यहाँ नजाने ।
७. धूम्रपान नगर्ने । यदि छेउको कुनैब् व्यक्तिलाई चुरोटको धुवाँले एलर्जि छभने उसकोअगाडि चुरोट नपिउने ।
८. कुनै खाद्यपदार्थ खानाले यदि नाकमा एलर्जी हुन्छ भने त्यो बस्तुको सेवन नगर्ने ।
९.नाकको एलर्जिले बढि तकलिफ भएमा नोजल स्प्रेको प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
१०. जुन चिजको प्रयोगले छालामा एलर्जी हुन्छ, त्यस चिजलाई नोट गर्ने र त्यो वस्तु को प्रयोग गर्न बन्द गरिदिने । छालाको जुन भागमा एलर्जी हुन्छ, त्यहाँ कुनैपनि प्रकारको कास्मेटिक साधनको प्रयोग नगर्ने ।
११. हाम्रो वरिपरि मौजुद रहेका एलर्जि उत्पन्न गराउने तत्वहरु (एलर्जन) बाट बच्नु नै एलर्जीको सबभन्दा राम्रो इलाज हो ।
१२. धेरै जसो व्यक्तिहरुको छाला अत्यधिक संवेदनशील हुन्छ । कुनैवस्तु विशेषको सम्पर्कमा आउनसाथै त्यस्ता व्यक्तिलाई एलर्जी भई हाल्छ । धेरै जसोलाई अर्काको चिज प्रयोग गर्नले पनि एलर्जी भई हाल्छ । जस्तै: सुत्ने औछ्यान, टॉवेल, अर्काले लगाएको लुगा, जुत्ता, चप्पल आदि । उनीहरुले यस कुराको बिशेष ख्याल राख्नु पर्दछ ।
१३. घरमा बात्ति (सलेदो) भएको स्टोवको ठाउँमा एलपीजी या इलेक्ट्रिक स्टोवको उपयोग गर्ने ।
१४. घरमा शुद्ध बायु आउनेको व्यवस्था सुनिश्चित गर्ने ।
१५. घर यदि सड़क छेउमा छभने बाहिरको धूलो-माटो कोठाभित्र आउन रोक्नको लागि झ्याल ढोका सकेसम्म बन्द राख्ने या झ्यालमा सिसा को साथै मसिनो जाली लगाउने ।
१६. भान्छामा एक्जास्ट फेनको उपयोग गर्ने ।
१७. धेरैजसोलाई फूलको बाँस्नाले पनि एलर्जी हुन्छ, यस्ता व्यक्तिहरुले फुलफुल्ने किसिमको बिरुबा कोठामा नराखने ।
१८. आफ्नो औछ्यान लाई सफा-सुघ्घर राख्ने ।
१९. घरमा भिजाएको कपडाले पोछा नलगाउने ।
२०. घरको भित्तामा ढुस्सी या जालो लागेको छभने त्यसलाई ब्लिच गरेर सफा गर्ने ।
२१. बरसातको मौसम स्वास्थ्यको हिसाबले राम्रो मानिन्छ । तर, केहि खास किसिमका रोगहरु जस्ते- अस्थमा, हृदय रोग, क्यान्सरबाट ग्रसित व्यक्तिहरुको लागि यो मौसमले केहि समस्या पनि ल्याउछ ।
२२. प्रतिदिन बिचार गर्नुस कुन चिज खाएपछि वा लगाएपछि शरीरमा एलर्जीको लक्षण देखिन्छ । तपाइले त्यस बिशेष चिजको नाम अगाडि x को निशान लगाई दिने र त्यो वस्तु खान वा लगाउन बन्द गरिदिने ।

कस्तो उपचार गर्ने ?

एलर्जिको उपचार भनेको हाम्रो बाह्य बातावरणमा मौजुद रहेको एलर्जनबाट बच्नु नै यसको सबैभन्दा राम्रो उपाय हो । आधुनिक चिकित्सा एलोप्याथिकमा यसको कुनै ईलाज छैन, केवल जुन वस्तुसँग एलर्जि छ । त्यसको त्याग गरिदिनु हो । जस्तै- घामबाट एलर्जि छभने घाममा नहिड्ने, हिड्नै पर्यो भनेपनि छाता ओढेर हिड्ने । यस्तै अन्य कुरामा पनि यहि नियम लागु हुन्छ । होमियोप्याथिक चिकित्सामा रोगीको ईम्युन सिस्टमलाई सबल बनाइ रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई बढाउने हुनले, यसबाट रोगको जरैबाट उपचार गर्ने गरिन्छ । एलर्जि स्थायी रुपमा निको भएर जान्छ ।