काभ्रेपलाञ्चोक– पुरातत्व विभागले हाल स्तरोन्नति भइरहेको सूर्यविनायक–धुलिखेल खण्डमा पर्ने पुरातात्त्विक एवं ऐतिहासिक सम्पदाको संरक्षण गर्न आग्रह गरेको छ । 

ऐतिहासिक सम्पदाको संरक्षणार्थ विभागले स्तरोन्नति भइरहेको उक्त खण्डसँग सरोकार राख्ने भक्तपुर र काभ्रेपलाञ्चोकका नियामक निकाय, सडक विभाग र आयोजनालाई आग्रह गरेको हो । 

उक्त क्षेत्रमा सम्पदा प्रभाव मूल्याङ्कन (एचआइए) भइसकेको विभागले जनाएको छ । विभागका सङ्ग्रहालय अधिकृत पुरुषोत्तम आचार्यले एचआइएको प्रतिवेदन बमोजिम परम्परागत सामग्रीको प्रयोग गरी मौलिक स्वरुपमा पुनः निर्माण गर्न पत्राचारमार्फत आग्रह गरिएको बताए । 

 उनका अनुसार ढङ्गेधारासहित अन्य ऐतिहासिक सम्पदा पुनः निर्माण गर्दा प्राचीन स्मारक ऐन, २०१३ (पाँचौँ संशोधन) बमोजिम गर्न तथा हालसम्म भए/गरेका कार्यको प्रगतिसमेत विभागलाई उपलब्ध गराउन भनिएको हो । 

यसअघि सूर्यविनायक–धुलिखेल, धुलिखेल–सिन्धुली–बर्दिबास खण्ड आयोजनाले स्तरोन्नति भइरहेको अरनिको राजमार्गको आठ दशमलव चार किमीमा पर्ने ऐतिहासिक आठ वटा संरचना व्यवस्थापनमा कठिनाइ भएको जनाएको थियो ।

उक्त संरचनामा काभ्रेपलाञ्चोकतर्फ साँगा–धुलिखेल खण्डमा पोखरी, मन्दिर, कुवा, नासिका मन्दिर र ढुङ्गेधारा रहेका आयोजनाको विवरणमा उल्लेख गरिएको छ । यस्तै भैँसेपाटीमा दुई कुवा, ढुङ्गेधारा र जनागालस्थित पिपलबोटमा गणेश मन्दिर ऐतिहासिक सम्पदाको सूचीमा परेका हुन् । 

यीमध्ये गणेश मन्दिर स्थानीयले अन्यत्र स्थानान्तरण गरिसकेका छन् । आयोजनालाई अन्य सात स्थानमा रहेका आठ सम्पदाको संरक्षण, व्यवस्थापन र स्थानान्तरण गर्नुपर्ने हुन्छ । सोही अनुसार बनाइएको वैकल्पिक ‘डिजाइन’का विषयमा स्थानीय जनप्रतिनिधि तथा सरोकार भएका निकायसँग छलफल गर्दै निर्माण प्रक्रिया अघि बढ्ने आयोजना कार्यालयले जनाएको छ । 

‘साँगा–धुलिखेल खण्डमा सम्पदा व्यवस्थापन एवं स्थानान्तरण गर्न स्थानीयस्तरमा छलफल गरिरहेका छौँ, छलफलका आधारमा उपयुक्त विकल्पमा जाने पनि तयारी गर्दैछौँ’, आयोजना प्रमुख राजेन्द्रप्रसाद दासले भने । 

आयोजनाले साँगामा रहेको ऐतिहासिक पोखरीलाई नासिका भगवती मन्दिरनजिक वा उपयुक्त स्थानमा स्थानान्तरणको प्रस्ताव गरेको छ भने मन्दिर र कुवालाई पनि सोही मन्दिर आसपास स्थानान्तरण गर्न सकिने जनाएको छ । यस्तै नासिका मन्दिरको वरिपरिको भित्ता संरक्षण गरी एकतर्फी सडक निर्माण गर्ने वा नगर्नेबारे निर्णय हुन बाँकी रहेको उनले बताए । 

स्थानीयले नासिका मन्दिरको ऐतिहासिकता महत्त्वपूर्ण भएकाले सोही स्थानमा संरक्षणका लागि सुझाव दिएका आयोजनाका इञ्जिनीयर विष्णुप्रसाद खनालले बताए । साँगाको ढुङ्गेधारा केही पर सारी पानी ट्याङ्कीसहित निर्माण गर्न आयोजनाले प्रस्ताव गरेको छ भने भैँसेपाटीमा रहेका दुई कुवालाई दाहिनेतिर इन्टेक निर्माण गरी ट्याङ्कीसहित ढुङ्गेधारा निर्माणको प्रस्ताव गरिएको छ । 

स्थानीयले साँगामा हरेक वर्ष मनाउँदै आएको बिस्केट जात्राका लागि प्रयोग हुने स्थान, पोखरी तथा मन्दिर, धारा र कुवाको विशेष संरक्षणका लागि आयोजनाले सहयोग गर्नुपर्ने बताउँदै आएका हुन् । 

दुई लेन रहेको अरनिको राजमार्गको यस खण्डलाई छ लेनमा विस्तार गर्ने काम भइरहेको हो । सडकको दायाँबायाँ दुई सर्भिस लेन तथा दुई दशमलव पाँच मिटरको फुटपाथ निर्माण भइरहेको छ ।

यसैबीच विभागले सम्पदास्थलमा अतिक्रमण भएको जनाउँदै काभ्रेपलाञ्चोकको बनेपा नगरपालिका–१० जनागालस्थित दुई तले सेतो पाटीमा राखिएका कार्यालय हटाउन नगर तथा वडा कार्यालयलाई निर्देशन दिएको छ । 

उक्त पाटीको माथिल्लो तलामा रेडक्रसको कार्यालय, ज्येष्ठ नागरिक समिति र नगरप्रमुख स्वास्थ्य प्रवर्द्धन कार्यक्रम, नगर स्वास्थ्य क्लिनिक सञ्चालन हुनुका साथै सत्तलको दक्षिण–पूर्वी भागको पेटी र गारोमा फलामको रेलिङबार बनाएर पाटीको मौलिक स्वरुपलाई बिगार्ने काम भएकाले पाटीमा सञ्चालन गरिएका कार्यालय हटाउन विभागले निर्देशन दिएको हो ।