काठमाडौं– गत शुक्रबार नेकपा माओवादी केन्द्रसहितका गणतन्त्र पक्षधर चार दलले भृकुटीमण्डपमा करिब ३५ हजारको सहभागितामा जनसभा गरे । गृहमन्त्रालयको रिपोर्टमै उक्त जनसभामा करिब ३५ हजार सहभागी भएको उल्लेख थियो ।

जनसभा प्रमुख प्रतिपक्षी माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, नेपाल समाजवादी पार्टी र नेत्रविक्रम चन्द्र ‘विप्लव’ नेतृत्वको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीले गरेका थिए । सभामा ४ दलका चार शीर्ष नेताले सम्बोधन गरे ।

माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’, एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपाल, नेसपा अध्यक्ष महेन्द्रराय यादव र नेकपा महासचिव विप्लवले गणतन्त्र रक्षाका लागि एकजुट हुने वाचा गरे ।

माओवादी केन्द्रका महासचिव देव गुरुङले सभामा ७० हजार मानिसको उपस्थिति भएको दाबी गरे । मन्त्रालयका सहसचिव छवि रिजालले ३५ हजार मानिसको हिसाब दिए ।

‘हामी ७० हजारभन्दा बढी सहभागी थियौं । सडकको जोड्दा अझै बढी हुन सक्छ’, गुरुङले खबरहबलाई भने, ‘हामीले कार्यक्रम सफल बनाएका छौं ।’ गुरुङका अनुसार त्यही दिन तीनकुनेमा विरोध सभा गरेका राजावादीले गणतन्त्रवादीको कार्यक्रम बिथोल्न खोजेका थिए । ‘तर, हामीले इमान गुमाएनौँ’, उनले भने, ‘हाम्रो सभा छायामा पार्न खोजियो, तर सफल भएनन् ।’

उत्तेजक गतिविधि भएन

मोर्चाले काठमाडौंका ८ रुटबाट र्‍याली निकालेको थियो । सुनधाराबाट र्‍याली निकालेको विप्लव नेतृत्वको नेकपा पनि संयमित थियो ।

न्यूरोड गेटबाट निस्किएका नेसपाका नेता पनि संयमित थिए । भृकुटीमण्डको सभामा मिसिए । यस्तै, शान्ति वाटिका र मैतीदेवीबट निस्किएका एकीकृत समाजवादीका नेता–कार्यकर्ता पनि भृकुटीमण्डपमा मिसिए । चार दलको सभामा पनि कुनै उत्तेजक गतिविधि नभएको गृह मन्त्रालयले जनाएको छ ।

एकजना प्रहरी अधिकृतका अनुसार समाजवादी मोर्चाको सभामा आएका कुनै व्यक्ति सार्वजनिक सम्पत्तिमा आक्रमण भएन । न त कुनै घर र पसलमा क्षति नै भयो । सबै स्थानको र्‍यालीमा अगुवा–पछुवा प्रहरी परिचालन गरे पनि प्रहरीलाई दुःख दिएनन् । यति मात्रै होइन, भृकुटीमण्डपमा कार्यक्रम गर्न अनुमति पाएको मोर्चाले त्यहीँ कार्यक्रम अन्त्य गरेको गृहमन्त्रालयले जनाएको छ ।

संविधानले नै दिएको अधिकार उपयोग गर्दै सभा गरिएको नेपाल समाजवादी पार्टी नेसपाका नेता गंगालाल श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘हामीले संविधानको परिधिभित्र रहेर सभा गरेका हौँ । हाम्रो मनसाय गलत थिएन । जनता र नागरिकलाई संयमित बनाउने हो,’ श्रेष्ठले खबरहबलाई भने, ‘राजनीतिक दलले आफ्ना गतिविधि शान्तिपूर्ण गर्छन् । यो कुरा जनतालाई थाहा छ । तर केही अराजकले शुक्रबार नै सडकलाई अशान्त बनाए । यसमा हाम्रो आपत्ति छ ।’

उनी शुक्रबार तीनकुनेमा भएको दुई व्यक्तिको हत्याले देशमा पूर्वराजाको नाममा अराजकता बढ्न गएकाले यसबारे सरकारले गम्भीर निर्णय गर्ने बेला भएको बताउँछन् ।

कार्यक्रम सकिनेबित्तिकै युवा नेता र विद्यार्थी नेता मिलेर सडकको फोहोर टिपेका थिए । यसबारे छलफल सुरुमै भएको एकीकृत समाजवादीका युवा नेता कृष्ण विके बताउँछन् । उनका अनुसार सफाइका लागि चारवटा पार्टीबाट १ सय ५० जनाका दरले युवा र ५० जनाका दरले विद्यार्थी परिचालन भए । ‘हामीले गरेको फोहोर आफैं सफा गर्ने भनिएको थियो’, विकेले खबरहबलाई भने, ‘कार्यक्रम सकिनेबित्तिकै खटिएका थियौँ । हो–हल्ला र अराजकता पनि हुन दिएनौँ ।’

नेताहरू पनि नरम

चार नेताले सम्बोधन गर्दा नेकपा नेता खड्काबहादुर विश्वकर्मा प्रकाण्डले कार्यक्रम सञ्चालन गरे । चार नेतामध्ये प्रचण्डले पहिले बोल्दै अहिलेको व्यवस्थाको विकल्प यसमै खोज्नुपर्ने बताए ।

उनले सडकमा भएको राजावादीका गतिविधिलाई अराजकको संज्ञा दिए । नेपालीले सङ्घीय गणतन्त्रको भन्दा दायाँबायाँ गर्न नसक्ने उनको तर्क थियो । उनले पूर्वराजालाई ठेगानमा बस्न आग्रह गरे ।

गणतन्त्रबाट आएका उपलब्धिबारे पनि उनले जनतालाई सुसूचित गराए । प्रचण्डले राजावादीको गतिविधिलाई मण्डले अराजकताको संज्ञा दिए । सभालाई सम्बोधन गर्दै प्रचण्डले भनेका थिए, ‘मण्डले अराजकताको पराकाष्ठा भएको छ । घरमा आगो लगाएका छन् मण्डलेहरूले, पुलिसलाई आक्रमण गरेका छन् ।’

‘एक दुईजना मरुन् भन्ने चाहेका छन् । त्यो राजावादीको चरित्र हो । जनयुद्धको नेतृत्वकर्ता, शान्ति सम्झौता, गणतन्त्र घोषणा र संविधान निर्माणको नेताको हैसियतले देशभरका जनतालाई भन्न चाहन्छु, केही त्रुटि भएका छन्’, उनले अगाडि भने, ‘गणतन्त्रवादीले कमजोरी गरेकैले दलाल, नोकरशाहीले पनि लाभ लिने अवसर पाए । अब त्यसलाई सँच्याइनेछ ।’

एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपालले पनि प्रचण्डले जस्तै देशमा अराजक क्रियाकलाप हुन नदिन जनता जाग्ने बोला आएको बताए । उनले सरकारले कार्यशैली सुधार्नुपर्ने बताए । अध्यक्ष नेपालले समाजवादी मोर्चाको सभा र लहर कास्टिङमात्रै भएको बताए । उनले प्रतिगामीलाई होसियार रहन आग्रह गर्दै मुलुक शाहीवंशतर्फ फर्किन नसक्ने बताए ।

‘आजको कार्यक्रम नेपालको राजनीतिमा कास्टिङमात्रै हो । प्रतिगामी शक्तिहरू होसियार, अब यो मुलुक शाहीबंशतर्फ फर्किन सक्दैन,’ अध्यक्ष नेपालले भने, ‘अब यो मुलुक राणातन्त्रतर्फ फर्किन सक्दैन । अब यो मुलुक वंश र परिवारको शासनतर्फ फर्किन सक्दैन ।’

विप्लवले पनि नेपाली जनताले ठूलो त्याग र बलिदान गरेर ल्याएको गणतन्त्रमा पूर्वराजा र राजावादी झुन्डले आँखा गाडेको बताउँदै यो व्यवस्थालाई धमिलो नबनाउन आग्रह गरे । उनले नेपालमा प्रभुहरूको खाँचो नभएको बताएका थिए । पैतलामुनि जनतालाई धुलोसरी गर्न नहुने, सामन्तवादी हैकम चलाउने प्रवृत्ति र शासकहरू खाँचो नभएको उनले बताए ।

‘हामी यो मैदानबाट चुनौती दिन चाहन्छौँ, भन्न चाहन्छौँ हामीलाई प्रभुहरूको खाँचो छैन । हामीलाई महासामन्तको खाँचो छैन । हामीलाई सामन्ती तत्वहरूको खाँचो छैन,’ विप्लवले भने, ‘हामीलाई पैतलामुनि जनतालाई धुलोसरी पनि नटेर्ने, सामन्तवादी हैकम चलाउने प्रवृत्तिहरूको हामीलाई खाँचो छैन । शासकहरूको हामीलाई खाँचो छैन ।’

यता नेसपाका अध्यक्ष यादवले पनि अन्य नेताजस्तै सबैको साझा भावना समेट्ने गणतन्त्रलाई धावा नबोल्न राजावादीलाई आग्रह गरे । उनले सबै वर्ग, जाति भाषा र समुदायलाई समेट्ने एक मात्रै व्यवस्था गणतन्त्र भएकाले यसको विकल्प कुनै पनि व्यवस्थामा खोज्न नसकिने तर्क गरे ।

चार जना नेताहरुले आपत्तिजनक र अश्लील शब्द प्रयोग गरेनन् । उनीहरूले राजनीतिक चरित्र देखाउँदै कार्यकर्तालाई त्यही ढङ्गले प्रस्तुत गराएका थिए ।

सभा छायामा परेकै हो ?

संयमित र शान्त भएको समाजवादी मोर्चाको सभा राजावादीको उग्र प्रदर्शनका कारण सञ्चारमाध्यममा पनि चर्चामा आएन । तर, तीनकुनेमा भएको राजवादी आन्दोलनमा हिंसा सुरु भएपछि सबैको ध्यान उतातिर तानिएको देखिन्छ । शान्तिपूर्ण प्रदर्शन गर्ने नाममा केही राजावादीहरूले तीनकुनेमा हिंसात्मक प्रदर्शन गर्दा भौतिक संरचनामा पनि ठूलो क्षति भएको छ । क्षति विवरण सरकारले सार्वजनिक गरेको छैन । दुई व्यक्तिको ज्यान गएको छ ।

यस्तै व्यापारिक कम्प्लेक्समा आगजनी, तोडफोड र लुटपाट पनि भएको छ । एकीकृत समाजवादीको कार्यालयमा अगजनी भयो । कान्तिपुर र अन्नपूर्ण पोस्टको कार्यालयमा आक्रमण भयो ।

यस्तै सरकारी तथा निजी गाडीमा आगजनी गरियो । राजावादी आन्दोलनको नेतृत्व गरेका दुर्गा प्रसाईंले नै प्रहरीको तीनवटा घेरा तोडेर उकासेपछि भीड अराजकतातिर गयो । राप्रपा वरिष्ठ उपाध्यक्ष रवीन्द्र मिश्र, महामन्त्री धवल शमशेर राणाले पनि सभास्थलबाट भीडलाई उतेजित बनाए ।

राजनीतिक विश्लेषहरू तीनकुनेमा शुक्रबार भएको गतिविधि राजनीतिक दलको नभएर अराजकहरूको भएको बताउँछन् । विश्लेषक श्याम श्रेष्ठ समाजवादी मोर्चाको कार्यक्रम शालीन भएकाले राजावादीसामु छायामा परेको दाबी गर्छन् । उनी तीनकुने घटनाका मुख्य दोषी पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह, नवराज सुवेदी, प्रसाईं, मिश्र र राणा भएकाले उनीहरूलाई सरकारले कारबाही गर्नुपर्ने माग गरेका छन् ।