काठमाडाैं – एक समय अमेरिकी उद्योग र रोजगारीमा गम्भीर असर पार्ने ‘चाइना शॉक’ अहिले फर्केर चीनकै ढोका ढकढक्याइरहेको छ। विगत एक दशकयता चीनले स्वचालन प्रविधि, वेतन वृद्धिको दबाब, र प्रतिस्पर्धी उत्पादन केन्द्रहरूको उदयका कारण आफ्नै श्रम(प्रधान उद्योगहरूमा ठूलो संकट झेलेको छ। सन् २०११ देखि २०२३ सम्ममा मात्र चीनमा श्रम(प्रधान उत्पादन उद्योगहरूबाट ७।४ मिलियन रोजगारी हराइसकेको तथ्यांकले संकेत गर्दछ।

चीनको औद्योगिक शहरहरूमा विगतमा सक्रिय रहेका कपडा, छाला, इलेक्ट्रोनिक्स र खेलौना उद्योगहरू अहिले क्रमशस् बन्द भइरहेका छन् वा दक्षिणपूर्वी एसियाका सस्ता श्रम बजार भएका देशहरू—जस्तै भियतनाम, बंगलादेश, र इन्डोनेसियातर्फ सरेका छन्। चीनभित्रै श्रम लागतमा तीव्र वृद्धि भएको र युवाहरू उत्पादन क्षेत्रमा काम गर्न नचाहने प्रवृत्तिले उद्योगधन्दामा थप संकट उत्पन्न गरेको छ। यस्तो पृष्ठभूमिमा चीनको परम्परागत उत्पादनमूलक अर्थतन्त्र हाल गहिरो पुनर्संरचनाको चरणमा पुगेको छ।

चीनले विगतमा अमेरिका लगायतका पश्चिमी मुलुकहरूलाई सस्तो श्रम र विशाल उत्पादन क्षमताको माध्यमबाट आफ्नो आर्थिक उन्नति सुनिश्चित गरेको थियो। तर अहिले ती नै मुलुकहरूले चीनमाथि निर्भरता घटाउँदै आफ्ना आपूर्ति शृंखला विविधीकरण गर्न थालेका छन्। अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पको व्यापार युद्ध, महामारीपछिको आपूर्ति संकट, र भू(राजनीतिक तनावले चीनको निर्यातमुखी उद्योगहरूमा गहिरो असर पारेको छ। यो सन्दर्भमा, कतिपय विश्लेषकहरूले यस अवस्थालाई “चीनको आफ्नै चाइना शॉक” भन्दै व्याख्या गर्न थालेका छन्।

यद्यपि चिनियाँ सरकार उच्च प्रविधि, कृत्रिम बौद्धिकता, ग्रीन इनर्जी, र घरेलु उपभोगलाई प्राथमिकता दिँदै आर्थिक रूपान्तरणको प्रयासमा जुटेको देखिन्छ, तर यो संक्रमण सहज छैन। श्रमिकहरूको पुनःस्थापना, सामाजिक असन्तुलनको सम्भावना र वृद्धिदरमा स्थायित्व कायम गर्नुजस्ता चुनौतीहरू अझै पनि प्रमुख छन्।

चीनको अर्थतन्त्र आज विश्वको दोस्रो ठूलो भए तापनि, विगतमा उसले अरूलाई दिएको ‘शॉक’ अहिले आफ्नै मुलुकभित्र प्रतिध्वनित हुन थालेको छ। यो नयाँ यथार्थ चीनको भावी आर्थिक र सामाजिक रणनीतिका लागि निर्णायक मोड सावित हुनसक्छ।