काठमाडौं– गत महिना, जब दर्जनौँ इजरायली र अमेरिकी युद्धक विमानहरूले इरानी आकाशमा आक्रमण गरे र बमबारी अभियान सुरु गरे, इरानको वायुसेना कतै देखिएन । इरानले ती आक्रमणलाई धेरै समय रोक्न सकेन ।

वायुसेनाले पनि आफ्ना जेटहरू दौडाउन सकेनन् । अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमको रिपोर्ट अनुसार इरानमा इजरायली र अमेरिकी हवाई आक्रमणको केही दिनपछि तेहरानले चिनियाँ चेंगदु जे–१० सी लडाकु विमानहरू किन्न तयारी गरेको छ ।

लडाकु विमान खरिद गर्न रूससँगको सम्झौतामा कुनै प्रगति नभएपछि पाकिस्तानको वायुसेनाद्वारा प्रयोग गरिने पीएल–१५ मिसाइलहरूसँग मिल्दो सस्तो चिनियाँ जेटहरू तेहरानले खरिद गर्न लागेको बताइएको छ ।

रुससँग एसयू–३५ विमानको लागि असफल सम्झौता पछि, इरानले ४.५ जेनेरेशनको बहुउद्देश्यीय लडाकु विमान चेङ्दु जे–१०सी प्राप्त गर्न चीनसँग वार्ता तीव्र पारेको द मस्को टाइम्स र युक्रेनी समाचार एजेन्सी आरबीसी युक्रेनको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

पहिले दुई इन्जिन भएको रुसी एसयू–३५ मा नजर राखेको इरानले रुसी डेलिभरीमा ढिलाइ भएपछि चिनियाँ एकल इन्जिन भएको जे–१०सी विमान रोजिरहेको छ । जुन जेट प्रतियुनिट लगभग ४०–६० मिलियन डलरले सस्तो छ ।

२०२३ को सम्झौतापछि प्रतिबद्धता गरिएका ५० वटा एसयू–३५ जेटमध्ये केवल चार वटा मात्र डेलिभर भएपछि प्रतिबन्धबाट प्रभावित इरानले अब चिनियाँ जे–१०सी जेटमा नजर राखेको छ । जुन जेट चीनको ‘आइरन ब्रदर’ पाकिस्तानले मे महिनामा भएको सानो युद्धको समयमा भारत विरुद्ध तैनाथ गरेको थियो ।

किन पहिले नै इरान चेङ्दु–निर्मित जे–१० किन्न असफल भयो ?

जे–१० मा इरानको चासो लगभग दुई दशक पुरानो हो । २०१५ मा १५० जेटहरू खरिद गर्ने सम्झौताको लागि वार्ता सुरु भएको थियो । तर चीनले विदेशी मुद्रामा भुक्तानीको माग गरेपछि प्रयास असफल भयो । जबकि नगदको अभावमा रहेको तेहरानले यसको सट्टा तेल र ग्यास मात्र दिने प्रस्ताव गर्न सक्थ्यो ।

त्यतिबेला इरानमाथि संयुक्त राष्ट्रसंघको हतियार प्रतिबन्धले सम्झौतालाई थप अवरुद्ध पारेको युक्रेनी समाचार एजेन्सी आरबीसी युक्रेनको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

फोर्ब्सको मे २०२५ को रिपोर्टले इरानले चीनबाट ३६ वटा जे–१०सी खरिद गर्न इच्छुक रहेको देखाएको छ ।

सन् २०२३ मा इजरायलमा हमासको आक्रमणको समयमा इरानले सुखोई एसयू–३५ लडाकु विमान, एमआई–२८ आक्रमण हेलिकप्टर, एस–४०० वायु–रक्षा प्रणाली, र याक–१३० प्रशिक्षण विमान प्राप्त गर्ने सम्झौतालाई अन्तिम रूप दिएको घोषणा गर्यो‍‍ । यद्यपि, द वाशिङ्गटन पोस्टको एक रिपोर्ट अनुसार, सम्झौताबाट इरानले वास्तवमा प्राप्त गरेको एक मात्र उपकरण प्रशिक्षण विमानहरू थिए ।

सन् २०२५ सम्म इरानको वायुसेनामा लगभग १५० वटा लडाकु विमान थिए । जसमा मुख्यतया १९७९ को इस्लामिक क्रान्ति अघि प्राप्त गरिएको शीतयुद्धकालीन अमेरिकी विमानहरू र केही सोभियत जेटहरू थिए । यसमा एफ–४ फ्यान्टम्स, एफ–५ई÷एफ टाइगर्स, एफ–१४ए टमक्याट्स, र एमआईजी २९एस छन् ।

लन्डनस्थित इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट फर स्ट्राटेजिक स्टडीज (आईआईएसएस) को ओपन सोर्स रिपोर्ट, द मिलिटरी ब्यालेन्स २०२५ अनुसार तेहरानको धेरैजसो लडाकु विमान पुरानो र धेरै हदसम्म प्रयोग गर्न नसकिने अवस्थामा छ ।

जे–१० लडाकु जेटहरूले सुपरसोनिक पीएल–१५ मिसाइलहरू प्रहार गर्न सक्छन्

चीनको चेङ्दु एयरोस्पेस कर्पोरेशनद्वारा विकसित जे–१०सी, इरानको वायु सेनाको लागि एकदमै महत्त्वपूर्ण स्तरोन्नति हुन सक्छ । एईएसए राडार र पीएल–१५ लामो दूरीको क्षेप्यास्त्रहरूले सुसज्जित इरानले खोजिरहेको जे–१०सी संस्करणले इरानलाई बढेको गतिशीलता र बहुभूमिका क्षमताहरू प्रदान गर्न सक्छ । जुन केही हदसम्म इजरायलका केही अग्रपंक्तिका जेटहरूसँग तुलना गर्न सकिन्छ ।

‘भाइगोरस ड्र्यागन’ भनेर चिनिने जे–१०सी चीनको उन्नत लडाकु विमानहरू मध्ये एक हो । जसले यसको वायुसेनालाई पुरानो प्लेटफर्महरूबाट सङ्क्रमण गर्न मद्दत गर्छ ।

चिनियाँ निर्मित डब्ल्यूएस–१० इन्जिनद्वारा सञ्चालित यो विमानमा डेल्टा विङ–क्यानार्ड कन्फिगरेसन छ । जसले डगफाइटहरूमा उत्कृष्टता प्रदान गर्दछ । जे–१०सी लाई विशेष रूपमा शक्तिशाली बनाउने कुरा यसको सक्रिय इलेक्ट्रोनिक रूपमा स्क्यान गरिएको (एईएसए) रडार हो ।

जसले लक्ष्य ट्र्याकिङ र जामिङ प्रतिरोधमा सुधार गर्दछ । पीएल–१५ जस्ता दृश्य–दायरा भन्दा बाहिरका मिसाइलहरूसँग यसको अनुकूलता मिल्छ । रिपोर्टका अनुसार यसमा टाढाबाट लक्ष्यमाथि प्रहार गर्ने क्षमता छ ।

यो सम्झौताले अन्तिम रूप पायो भने तेहरान–बेइजिङ रक्षा सम्बन्धमा परिवर्तन आउनेछ । यद्यपि क्याम्पको अर्को सहयोगी मस्कोले इजरायली र अमेरिकी हवाई आक्रमणपछि इरानबाट आफूलाई टाढा बनाएको देखिन्छ ।

– एजेन्सी