काठमाडौं– शाहसिक काममा नाम कमाएका नेपाली अन्तर्राष्ट्रिय कुख्यातीको सूचिमा पनि उत्तिकै सुचिकृत हुन थालेका छन् । स्वदेश बस्ने र विदेश जाने नेपालीले गर्ने कामकै कारण धेरै नेपाली रेड नोटिसमा परेका छन् ।

पछिल्लो समय आपराधिक गतिविधिमा संलग्न विदेशीको आश्रय स्थल नेपाल बन्दै गइरहेका बेलामा आपराधिक क्रियाकलामा संलग्न हुने नेपालीको संख्या पनि बढ्न थालेको छ ।

नेपालमा आउने आपराधिक पृष्ठभूमिका विदेशीकै कारण लागू औषध कारोबार, अवैध भिओआईपी, साइबर अपराध, नेटवर्किङ धन्दालगायतका अवैध गतिविधि नेपालमा बढ्न थालेका छन् ।

इन्टरपोलको तथ्याङ्क अनुसार, मुलुकभर ९७ जना नेपाली रेड नोटिसमा छन् । नेपाल प्रहरीको इन्टरपोल शाखाका प्रमुख एसएसपी उमेशराज जोशीका अनुसार, चोरी, ठगी, हत्या, वन्यजन्तुको चोरी शिकारी, बलात्कार जस्ता गम्भीर अपराधमा मुछिएको भन्दै उनीहरुविरुद्ध रेड नोटिस जारी भएको हो ।

तथ्याङ्क अनुसार, भारतबाट २८ जना, युएईबाट १६ जना, कतारबाट ११ जना, अमेरिकाबाट ५ जना, साउदी अरेवियाबाट ३ जना, बेलारुस, पोर्चुगलबाट १/१ गरी ६६ जना र नेपालबाट ३१ जना गरी जम्मा ९७ जना नेपाली रेड नोटिसमा छन् ।

को को छन् रेड कर्नर नोटिसमा ?

वैशाख पहिलो साता नेपाल प्रहरीको प्रहरी अपराध संगठन (इन्टरपोल) शाखाले मानव तस्करीमा संलग्न रहेको भन्दै चलचित्र हिम्मतवालीका नायक सुदर्शन गौतमविरुद्व रेड कर्नर नोटिस जारी गर्‍यो । यो सँगै गौतमलाई इन्टरपोलका सदस्य रहेका १ सय ९० देशका प्रहरीले खोजी गरिरहेको छ ।

क्यानाडामा बस्दै आएका गौतमले दुई वर्षअघि नेपालबाट विभिन्न देश हुँदै अमेरिकामा मानव तस्करी गर्ने गरेको भन्दै विवादमा तानिएका थिए । सुदर्शनविरुद्धको रेड नोटिस त पछिल्लो उदाहारण मात्र हो । अहिले नेपालबाट मात्र ३१ जनाविरुद्ध रेड नोटिस जारी भएको छ । जसमध्ये दुई जना विदेशी नागरिक छन् । त्यसैगरी ३३ जनाविरुद्ध डिफ्युजन नोटिस जारी भएको छ। जसमा ६ जना विदेशी नागरिक रहेको प्रहरीको तथ्याङ्क छ ।

यस्तो छ सूची

के हो इन्टरपोल नोटिस ?

पछिल्लो समयमा बढ्दै गएको अपराधको भौगोलिकरणसँगै समन्वय र सहकार्यका लागि अन्तर्राष्ट्रिय अपराध प्रहरी संगठन (इन्टरपोल) गठन भएको हो । विभिन्न देशमा लुकेर बसेका अपराधीलाई पक्राउ गर्ने मुल उद्देश्यका साथ सन् १९२३ मा इन्टरपोल गठन भएको थियो । नेपाल भने सन् १९९७ मा इन्टरपोलमा आबद्ध भएको हो ।

इन्टरपोलमा हालसम्म एक सय ९० देश सदस्य छन् । नेपाल प्रहरीका पूर्वएआइजी देबेन्द्र सुवेदीका अनुसार, इन्टरपोलले सम्बन्धित देशको प्रहरी संगठनको सिफारिसमा नोटिस जारी गर्छ । अदालतबाट मुद्दा फैसला भई अपराधी लुकीछिपी भागे वा लामो समय फरार भए, त्यस देशले इन्टरपोललाई रेड नोटिस जारी गर्न अनुरोध गर्छ ।

सोही अनुसार, इन्टरपोलका सदस्य राष्ट्रहरूलाई जहाँ भएपनि पक्राउ गरी कानूनी कारबाहीका लागि बुझाउन फोटोसहित अनुरोध गरेर सूचना प्रवाह गरिन्छ । इन्टरपोलको आग्रहमा अपराधीलाई सम्बन्धित देशका प्रहरीले निगरानी गरिरहेका हुन्छन् । सोही अनुरूप खोजी कार्य हुन्छ ।

इन्टरपोलले रेड बाहेक पनि ब्लु, ग्रीन, ब्ल्याक, एल्लो, ओरेन्ज, पर्पल र इन्टरपोल स्पेशल नोटिस गरी जम्मा ८ किसिमको नोटिस जारी गर्ने गर्छ । इन्टपोलमार्फत जारी भएको नोटिसको सबै सदस्य राष्ट्रसँग सूचना आदान–प्रदान हुन्छ ।

पूर्वडिआइजी हेमन्त मल्ल भन्छन् – अहिले विश्व ‘ग्लोवल भिलेज’ बनको छ, जसका कारण कुनै अपराधीले एउटा क्षेत्रमा अपराध गरेर अन्य क्षेत्रमा भाग्ने समस्या पनि थपिएको छ । त्यसैले त्यस्तो समस्या समाधानको लागि अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको आवश्यकता परेको हो । नोटिस जारी भएपछि ती मुलुकको प्रहरीले अपराधीलाई पक्राउ गरेर सम्बन्धित देशलाई बुझाउनुपर्छ ।

पूर्वएआइजी सुवेदी भन्छन् – विदेशी नागरिक त्यो देशमा अपराध गरेर नेपाल आएको अवस्थामा फर्काउन सकिन्छ । तर, अन्य देशमा अपराध गरेका नेपाली नेपालमा फेला परेपनि पक्राउ गरेर पठाउन भने मिल्दैन । सुपुर्दगी कानून नभएका कारण नेपाली नागरिकलाई पक्राउ गरेर दोस्रो मुलुक पठाउन नमिल्ने उनको भनाइ छ ।

नेपालमा सुपुर्दगी कानून छैन, नेपाली नागरिकलाई दोस्रो मुलुकमा पठाउन मिल्दैन । तर, त्यो देशमा नेपालीले गरेको अपराधबमोजिम यहा“ पक्राउ गरेर सजाय दिन सकिन्छ । नेपालले विदेशीले उसको मुलुकमा अपराध गरेर नेपालमा बसेको पाए उसलाई त्यही देशमा पठाइदिने गरेको छ ।