काठमाडौँ -चार महिना अगाडी नै इरानमा भएको प्रदर्शनमा संलग्न भएको कारण चार युवालाई कारबाही गरिएको छ । त्यसअघि १८ जनालाई मृत्यु दण्ड नै दिइएको थियो । मानव अधिकारकर्मीले यसलाई गलत ठहर गरेका छन् । गिरफ्तार भएको ६५ दिन पछि ७ जनवरीका दिन २२ वर्षीय कराँते च्याम्पियन मोहम्मद मेहदी करिमीलाई झुन्ड्याइएको थियो ।

उनलाई आफ्नो बचाउको निम्ति बयान दिन अदालतमा १५ मिनेटको मात्र समय दिइएको थियो । इरानमा चलिरहेको सत्ता विरोधी प्रदर्शनकारीलाई तर्साउने र आतङ्क मच्चाउन सरकारले गरेको हर्कतलाई यसले प्रमाणित गरेको छ । हेड स्कार्फ नलगाएको कारण सरकारले हिरासतमा राखेको ज्यादतीका २२ बर्सिया मसाहा अमिनीको निधन भए पछि इरानमा चलेको विद्रोह र त्यस विद्रोहलाई दबाउन सरकारबाट गरिएको ज्यादतीका सयौँ पिडादायक कथा र घाउ छन् । तीनै घाउ मध्यको एउटा घाउ यो पनि हो ।

अमिनीको मृत्यु पछि भएका हरेक प्रदर्शन बढ्दो छ । इरानमा जनआक्रोश थामी नसक्नु छ । इरान अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको नजरमा समेत घृणाको पात्र बनेको छ । नर्वे केन्द्रित संस्था इरान ह्युमन राइट वाचले दिएको जानकारी अनुसार यसबिचमा राज्य पक्षबाट ४सय ८१ जनाको हत्या भएको छ ।

३ नोभेम्बरका दिन राजधानी तेहरानको पश्चिममा रहेको सहर हराजमा भएको प्रदर्शनकै क्रममा त्यहाँका संसद् सदस्यको ज्यान गएको थियो । त्यसै आरोपमा करिमीलाई गिरफ्तार गर्दै मुद्दा चलाइएको थियो ।

उनलाई पछि भ्रष्टाचारको मुद्दा समेत लगाइएको थियो । ३० नोभेम्बरमा तेहरानको रेभुलेसनरी अदालतमा सुनुवाइ भएको थियो । यसमा ३ बच्चा सहित १६ जनालाई आरोप लगाइएको थियो ।

तेहरानमा प्रतिवादीलाई पहिले नै अपराधीको रूपमा व्यवहार गरिन्छ । यस खाले मुद्दामा त उनीहरूले आफ्नो वकिल राख्न समेत पाउँदैनन् । सञ्चारकर्मी र प्रतिवादी पक्षका परिवार अदालतमा प्रवेश पाउन असमर्थ छन् । बन्द ढोका भित्र हुने त्यो बहस बाहिर झ्यालबाट फाटफुट हेर्न पाइन्छ ।

त्यहाँ देखाइएको एउटा भिडियोमा सांसद सदस्यलाई ढुङ्गा हान्ने भिडमा हल्का करिमी पनि हो की भन्ने जस्तो देखिन्छ । उनको निम्ति राखिएको वकिलले यसको प्रतिकार गरेनन् । उनले उल्टो न्यायाधीशसँग माफी माग्न भने । यस पछि करिमी आफू ठगिएको महसुस गर्दै थचक्क बसेका थिए ।

५ डिसेम्बरका दिन करिमीलाई मृत्यु दण्डको फैसला सुनाइयो । उनका ४ साथीलाई पनि मृत्यु दण्ड नै सुनाइयो । न्यायालयका अनुसार ३ बच्चा र अन्य ८ लाई लामो समयका लागि जेल चलान गरियो ।

सडकमा टिस्यु पेपर बेच्ने काम गर्ने उनका बाबु मसालाह करिमी मृत्यु दण्ड दिइनु एक दिन अघि छोराले फोन गरेर रोएको बताउँछन् । उनले आफूलाई मृत्यु दण्ड दिएको बताउँदै आमालाई यो कुरा नभन्नका लागि अनुरोध गरेका थिए ।

करिमी हिरासतमै रहेको समयमा विपीइ अभियन्ता समूह १५०० तस्बिरले उनले यातना पाएको धेरै तस्बिर सामाजिक सञ्जालमा राखेको थियो । जेलमा साथीहरूसँग बसेर गफ गरी रहेको समयमा पनि उनलाई पिटेर बेहोस पारिएको थियो । धेरै पटक जेलमा नै उनी मरेको भन्ठानेर कतै झाडीमा लगेर फ्याँक्ने योजना पनि गार्डहरूले नबनाएका होइनन् । तर, उनी जिउँदै देखेर त्यत्तिकै हिँडेका थिए ।

सुरक्षा निकायले प्रत्येक दिन उनको गुप्तांगमा चलाउने र बलात्कारको धम्की दिने गरेको कुरा पनि त्यसै एकाउन्टमा उल्लेख गरिएको छ । इरानको कानुनी व्यवस्था अनुसार तल्लो तहको अदालतले मृत्यु दण्डको फैसला सुनाएमा पुनरावेदनका लागि सर्वोच्च अदालतसम्म पुग्न सकिने व्यवस्था छ । सर्वोच्चले एक पटक मृत्यु दण्डलाई सदर गरे पनि अर्को एक पटक यसलाई सच्याउनका लागि भनेर निवेदन दिन सकिन्छ ।

मोहम्मदका बाबुले स्थानीय कानुन अधिकारीसँग यसका लागि अनुरोध गरे पनि कसैले उनको रुवाइको मतलब नै गरेनन् । यस पछि करिमी परिवार इरानमा परिचित मानव अधिकारवादी कानुन व्यवसायी मोहम्मद हुसेन अगासीकसम्म पुगेको थियो । “मोहम्मदले मलाई जेलबाट नै फोन गरेर पटक सहयोग गर्न भनेका थिए । उनको परिवारले पनि यस कुरा राखेका थिए”, आगासीले भने ।

आगासीले तल्लो अदालत तथा सर्वोच्च अदालतमा यस कुरालाई बारम्बार राखेका थिए । तथापि उनको प्रस्तावलाई बारम्बार लत्त्याइएको थियो । सर्वोच्चको कुनै निर्णयका बारे छलफल नहुने कुरा जनाउँदै सरकारी कानुन अधिकारीहरूले यसलाई अस्वीकार गरेका थिए । अधिकारीले फास्ट ट्र्याकबाट गरिएको सुनुवाइमा यस्ता कुनै अपिल र पुनरावेदनको सम्भावना नहुने जिकिर गर्दै आगासीका हरेक प्रयासलाई निरर्थक बनाए ।

त्यसै आरोपमा करिमीसँगै गिरफ्तार गरिएका बच्चाहरूका स्वयंसेवक प्रशिक्षक ३९ वर्षीय सायद मोहम्मद हसनेलाई पनि ७ जनवरीका दिन गिरफ्तार गरियो । उनको अभिभावकको निधन भइसकेका कारण सामाजिक सञ्जालमा उनको जीवन बचाउनका लागि कसैले पनि आवाज उठाएन । तथापि धेरै इरानीहरूले आफूहरू सबै मोहम्मदको परिवार भएको उल्लेख गरी रहे ।

अदालतमा सुनुवाइ हुने भए पछि मानसिक अवस्था ठिक नभएका हुसेनीले स्वतन्त्र कानुनी प्रतिनिधि पाएका थिए । कानन व्यवसायी अलि सरिफ जादेह अर्दाकानीले पछि जेलमा गएर उनलाई भेटेका थिए । यसै कुरा पछि उनले ट्विट पनि गरेका थिए ।

अर्दाकानीले बताए अनुसार उनलाई पनि अत्यधिक यातना दिइएको थियो । उनी जेलमा पुगेको समयमा पनि चरम यातनाले बारम्बार रोएका थिए । थुप्रै पटक आँखाका पट्टी बाँधेर उनलाई लात्तीले हिर्काइएको थियो । सोही हिर्काइ सहन नसकेर कति पटक त उनी बेहोस नै भएका थिए ।

अर्दाकानीले सर्वोच्चले गरेको निर्णयमा फेरी बहस गर्न भन्दै निवेदन दिए पछि उनलाई ७ जनवरीका दिन बोलाइएको थियो । ७ जनवरीमा त्यहाँ पुग्दा त उनलाई झुन्ड्याइ नै सकिएको थाहा पाए । ती कानुन व्यवसायी अहिले कसैको पनि सम्पर्कमा छैनन् । धेरै सामाजिक सञ्जालमा हुसेनी गिरफ्तार भएको दृश्य देख्न सकिन्छ ।

मानव अधिकार निकाय अहिले इरानको न्यायालयले पनि जबरजस्ती बल प्रयोग गर्न थाले पछि आजित भएको छ । स्थानीय तहमा छानिएका कानुन व्यवसायीले उनीहरूलाई बचाउन भन्दा पनि दबाउन धेरै भूमिका निर्वाह गर्ने गरेका छन् । यस कारण अदालतमा गएको यस्ता मुद्दामा कुनै पनि प्रतिवादी सही भए पनि न्याय पाउने सम्भावना रहँदैन ।

मानव अधिकारकर्मीकै अनुसार थप १सय ९ जना मृत्यु दण्डको जोखिममा छन् । उनीहरूको पक्षमा कसैले बोल्ने वातावरण समेत छैन । किनकि अन्यत्र बोलेर उनीहरूको जीवन जोगिने वाला छैन । अदालतमा कसैले बोल्ने छैन ।

६० जनाको तथ्याकं निकाल्दा उनीहरूको औसत उमेर २७ वर्षको छ । तीन जनाका १८ वर्ष भन्दा मुनिका छन् । हुसेनी र करिमीको मृत्युदण्ड पछि पश्चिमा देशहरूले इरानमा तत्काल मृत्यु दण्डका कानुन हटाउनु पर्ने आवाज निकालेका थिए ।

यसरी आवाज उठेको एक साता पनि नबित्दै बेलायत र इरानको दोहोरो नागरिकता भएका अलीरेजा अकबारीलाई पनि झुन्ड्याइएको समाचार सरकारले नै सार्वजनिक गरियो । उनलाई संलग्न नै नभएको विषयमा दोषी ठहर गरिएको हो । उनलाई दिइएको यातनाको भिडियो पनि सार्वजनिक भएको छ । मसलाह करिमीले आफ्नो छोराको तस्बिर सहित रोएको दृश्य अहिले सामाजिक सञ्जालमा चर्चामा छ ।

उनलाई छोराले भनेको कुरा याद छ, “यो कुरा आमालाई नभनी दिनु ।” तर, बारम्बार छोराको बारे सोधी खोजी गर्ने उनकी पत्नीसामु यो कुरा सधैँ लुकाउन पनि त सम्भव छैन ।

(श्रोत : बीबीसी, ह्युमन राइट वाच)